VNG workshop burgerparticipatie te Stellenbosch Zuid-Afrika

van 23 t/m 27 september 2006

Een verslag van een intensieve en inspirerende workshop.

Achtergrond

De workshop is georganiseerd door de VNG International (zelfstandig onderdeel van de Vereniging Nederlandse Gemeenten) die vanuit het ministerie van Buitenlandse Zaken gelden krijgt voor investeringsprogramma's.

Logo South is een investeringsprogramma ten behoeve van het beter functioneren van gemeenten in 12 landen. Thema's zijn: water, HIV-Aids, Waste en participatie. Een aantal keren per jaar worden er uitwisselingsprogramma's gehouden. Dit keer gingen er 7 Nederlandse raadsleden uit resp. Nijmegen, Assen, Velsen, Eindhoven en Delft naar Zuid-Afrika om een workshop van vier dagen te houden met de afgevaardigde raadsleden uit Sri Lanka, Nicaragua en Zuid Afrika.

Zie ook voor meer informatie: http://www.toolkitparticipation.com

Bedoeling van de workshop was dat raadsleden uit Nicaragua, Sri Lanka en Zuid Afrika debatteren over en hun kennis uit breiden op het gebied van burgerparticipatie en uiteindelijk enkele innovatieve producten bedenken die bij kunnen dragen aan de verbetering van burgerparticipatie op lokaal niveau. De raadsleden komen uit landen waar recent lokale verkiezingen gehouden zijn, waar zustersteden verbanden mee zijn en vertegenwoordigen zowel oppositie als coalitiepartijen.

Vanuit VNG International was tijdens de zomervakantie de vraag binnen gekomen of Delft een raadslid af wilde vaardigen voor deelname aan de workshop Burgerparticipatie. Na terugtrekking van Wim Bot heeft ondergetekende deze honneurs waargenomen.

Voorbereiding

De voorbereidingen betroffen een presentatie over de bestuurlijke organisatie in Nederland en de wettelijke kaders van burgerparticipatie. Alsmede presentaties over lokale projecten. Ik had een presentatie over de gemeente Delft en haar wijkaanpak voorbereid en hoe ik als raadslid invulling geef aan burgerparticipatie.

Tevens moest ik de nodige vaccinaties halen, vrij nemen van mijn werk, raadswerk overdragen en thuis het één en ander regelen, maar vrijdagochtend 22 september vlogen we met de Nederlandse delegatie naar Kaapstad in Zuid-Afrika. Zaterdagochtend hebben we de Nederlandse presentaties nog nader op elkaar afgestemd en waren we 's middags in de gelegenheid Kaapstad te bezichtigen. 's avonds kwamen de Sri Lankanen en de Zuid-Afrikanen aan. Van onze zustersteden was er één man uit Esteli en een man en vrouw uit Tswane (de stad waar Mamelodi onderdeel van uit maakt).

Workshop

Zondagochtend werd om 9.30 uur gestart met de opening door VNG: doelstelling en verwachtingen van de workshop. Vervolgens stelde een ieder zich voor en gaf aan wat haar/zijn verwachtingen waren. De Sri Lankaanse delegatie bestond uit louter mannen. Volgens de mannen mogen vrouwen meedoen, maar willen ze niet. De Zuid-Afrikanen waren met evenveel mannen als vrouwen en evenveel ANC (80% van de kiezers) als DA (grootste oppositiepartij met 12%). Twee Nicaraguanen hadden geen visum gekregen om een transit in de VS te maken. Zij waren dus met twee minder. Zowel de liberalen als de Sandinisten waren vertegenwoordigd. De enige aanwezige vrouw gaf aan dat het ook in Nicaragua moeilijk was vrouwen te betrekken bij de politiek.

Nederland was aanwezig met vijf vrouwen (PvdA, VVD, Stadspartij, CDA) en twee mannen (PvdA, CU/SGP).

De presentaties over lokale overheid binnen de verschillende landen gaven al snel de grote verschillen weer. De 12-jaar jonge democratie van Zuid-Afrika, het zeer arme Nicaragua, het gecentraliseerde Sri Lanka met de recente tsunami-problematiek en het rijke Nederland. Grote inhoudelijke verschillen, maar wel allemaal zoekende naar de optimale wijze om de burgers bij het besturen te betrekken.

Op maandagochtend werd om 9 uur gestart door Professor Mark Swilling van de School of Public Management and Planning van de University of Stellenbosch met een introductie over lokale democratie in Zuid Afrika en burgerparticipatie op een lokaal niveau. Er is goed over nagedacht en er is veel vastgelegd. De vraag is of veel vastleggen en faciliteren helpt of tegenwerkt.

Ellke groep presenteerde hun eigen lokale burgerparticipatie projecten. Ook in Nicaragua is veel vastgelegd; zo wordt er in elke gemeente gewerkt met commitées, waarin afgevaardigden zitten van verschillende belangenorganisaties. In Zuid-Afrika zijn de gemeenten opgedeeld in 'wards' (soort stadsdelen) met eigen raadsleden.

De discussie over de rol van raadsleden was heel interessant, omdat de culturele en staatsrechtelijke invulling zeer uiteen liep. Anderzijds bleken begrip, luisteren en compassie wel universele, noodzakelijke eigenschappen voor raadsleden.

Aan het eind van de middag kregen we de gelegenheid om een 'shanty town' te bezoeken; de krottenwijken die zich tussen Kaapstad en Stellenbosch bevinden. Het ziet er bedroevend uit: kleine huisjes gemaakt van golfplaten, waarin hele gezinnen wonen. De mensen waren echter ondanks hun erbarmelijke toestand heel hartelijk. Ieders hoop is uiteindelijk naar een echt huis te vertrekken. Mandela heeft ooit beloofd dat een ieder een huis zou krijgen, maar door de grote werkloosheid gaat dit zeer traag en zijn er nog veel van deze 'shanty towns'. Met buurthuizen waarin veel activiteiten en scholing worden georganiseerd wordt de samenhang in de buurt verbeterd. Wij mochten meedoen aan een trommelevenement. Wat een sfeertje!

Op dinsdagochtend gaf Dr. Jaap de Visser van Community Law Centre van de University of the Western Cape een uiteenzetting van de wettelijke kaders van burgerparticipatie in Zuid-Afrika.

In parallelsessies bediscussieerden we successen en knelpunten binnen onze eigen gemeenten t.a.v. burgerparticipatie, wat we er aan konden doen om het te verbeteren en wat we daarbij nodig hadden. Gezien de taalproblematiek en de culturele verschillen waren dit niet altijd makkelijke discussies, maar wel altijd inspirerend.

Aan het eind van de middag werden we ontvangen door de burgemeester van Stellenbosch en kregen we een rondleiding door de tweede oudste stad van Zuid Afrika. Met enige vergelijking met Delft namelijk een aanzienlijk aantal studenten.

Op woensdagochtend wachtte ons een zeer indringend betoog van professor John Williams, die Fair Share representeerde. Fair Share is een organisatie die is opgericht om raadsleden scherp te houden. De titel van zijn betoog was: Burgerparticipatie in lokale overheid; doen raadsleden genoeg?

Zijn presentatie was met name gericht op Zuid-Afrika want daar heeft hij onderzoek verricht, maar er kon zeker een parallel getrokken worden naar de andere aanwezigen.

Met de kennis van deze presentatie konden we de parallelsessies van de dag ervoor voortzetten. Mijn groep kwam tot twee conclusies. Enerzijds de behoefte aan een goed raamwerk van wet- en regelgeving en anderzijds een communicatie strategie. Hieronder hebben wij vele producten gehangen die wij gepresenteerd hebben en die VNG International uit zal werken.

De projectleider van VNG, Jaap Breughem, heeft aangegeven dat er een verslag en een paar producten komen, waarmee wij verder aan de slag kunnen.

Elke delegatie gaf aan veel geleerd te hebben en goede, nuttige contacten gelegd te hebben. Tenslotte sloot de delegatie van Nicaragua af met een mooie presentatie over samenwerking: als je net zoals de trekvogels in formatie vliegt of anders gezegd een gezamenlijke focus hebt, kun je 71% effectiever zijn!

Dezelfde avond zijn wij weer naar huis gevlogen om de volgende (donderdag)ochtend aan te komen. In Delft hadden we die avond raadsvergadering en was ik direct weer helemaal thuis!

Conclusie

Mijn eigen conclusie is dat het een zeer leerzame workshop geweest is. Juist de verschillende culturele achtergronden maakt dat je burgerparticipatie in je eigen omgeving anders gaat bekijken en daar op een ander manier mee om zal gaan. Daarnaast is voor mij als Delfts raadslid het belang van de zustersteden zeer duidelijk geworden. Ik ben zeker van plan dit breder uit te dragen en meer burgers hierbij te betrekken.

Milène Junius

Raadslid CDA

Gemeente Delft