12 januari 2001

naar agenda

De laatste jaren is bij verschillende gelegenheden het idee genoemd om in Delft te komen tot een gebouw met daarin werkplaatsen en atelierruimtes voor architecten, ontwerpers en kunstenaars. Het idee is vaak aangeduid als ‘Stadshal’. In dit voorstel wordt het initiatief verder uitgewerkt. Daarbij is gebruik gemaakt van de geformuleerde actiepunten bij het kernthema Ontwerpen & Architectuur in het begin dit jaar vastgestelde Delft Kennisstad Actieplan 2000. Verder is in de Cultuurnota ‘van c-klein tot C-groot’ onder andere de richting bepaald voor Delft als Architectuur- en Designstad.

Het ‘Stadshal-initiatief’ geeft invulling aan de meerwaarde die de gemeentelijke beleidsdisciplines Cultuur, Kennis (Delft Kennisstad) en Economie in de recente samenvoeging tot Vakteam CKE willen bereiken. Namelijk de meerwaarde die samenvoeging kan opleveren voor de profilering van de stad en het uitdragen daarvan. (citymarketing, toerisme, nieuwe media, internationale acquisitie, stedelijke cultuur en erfgoed). En meerwaarde die bereikt kan worden door het versterken en het zichtbaar maken van het Delftse culturele- en economische klimaat. De opgave is om vorm te geven aan de stedelijke ontwikkeling en de kwaliteit van de stad Delft. Delft, waarin ‘high tech en high touch’ kenmerkend zijn voor de cultuurhistorische waarde en de eigentijdse kennisnetwerken. Met het realiseren van een Stadshal, werken bedrijfsleven, instellingen en gemeente samen aan meer werkgelegenheid door hun kennis en inspanningen te bundelen.

Het voorstel is tot stand gekomen in samenwerking met vertegenwoordigers van drie disciplines, waarvan wordt voorgesteld om ze onder te brengen in de Stadshal (architectuur, ontwerpen en kunst).

Dit zijn:

• IoN, ontwerpersvereniging, voorheen gehuisvest in Rotterdam, opererend op nationaal niveau en ook werkend als een belangenvereniging;
• Delft Design, opererend op regionaal niveau en bewust geen belangenvereniging, maar zich richtend op een doelgroep die groter is dan alleen ontwerpers;
• Kunstenaars Belangenvereniging Delft, een belangenvereniging werkend voor een lokale doelgroep.

Overigens is ‘Stadshal’ een werknaam. Een naam die de inhoud meer dekt, kan nog gekozen worden.

De Stadshal kan een middel zijn om de onderstaande doelstellingen te bereiken.

• De erkenning vergroten van Delft als breed expertisecentrum op het gebied van architectuur & design;
• Delft hiermee onderscheiden van andere gemeenten. Onderscheid is mogelijk door de aanwezige combinatie van verschillende elkaar versterkende of aanvullende disciplines bij onder andere de TU Delft. Delft als bron waaruit architectuur en design in al zijn facetten gevoed wordt;
• Op nationaal niveau versterken van het gevoel binnen de branche tot identificatie met Delft (De naam ‘Delft’ is een prima handelsmerk);
• Design- en architectuur meer zichtbaar maken in de stad zodat identificatie meer voor de hand ligt;
• Vestigingsmogelijkheden creëren voor afgestudeerden die een eigen bureau willen beginnen en voor de groeiende bedrijven;
• De versterkende werking die de kernthema’s van Delft Kennisstad op elkaar kunnen hebben benutten;
• Het stimuleren van actuele kunstuitingen in onderlinge wisselwerking met architectuur en design;
• Het zichtbaar maken van de wisselwerking tussen de economische- en de culturele aspecten binnen de Delft Kennisstad thema´s;
• Het realiseren van een grotere economische groei dan de te verwachten autonome groei van 0.8% per jaar binnen onder andere deze speerpuntsector van Delft Kennisstad.

Delft is de stad van Delfts Blauw, is Delft Kennisstad, is stad van Ontwerpen en Architectuur en stad van Kunst en Cultuur. In de Cultuurnota 'van c-klein tot C-groot' wordt gesproken van Delft innovatieve stad, evenementenstad, kunstenstad en architectuur- en designstad. Waarmee de drie disciplines zijn genoemd als eenheden waar Delft zich mee kan en wil profileren.

Er is een verband te onderkennen tussen de genoemde drie kunstdisciplines, te weten Bouwkunst, Vormgevingskunst en Beeldende kunst. De raakvlakken daartussen waarin dit tot uiting komt laten zien dat er sprake is van een onderling versterkende werking, die kwalitatief hoogwaardige ontwikkeling genereert. Om dit positieve effect te stimuleren is het samenbrengen ervan (in fysieke zin) en een gezamenlijke promotie en presentatie niet alleen een verklaarbare keuze, maar met het oog op de bestaande behoefte vanuit de sectoren en de mogelijkheden Delft sterk te profileren ten opzichte van andere steden ook een goede keuze, met veelbelovende perspectieven.

Bij de beroepsgroepen bestaat de behoefte aan een ruimte waar Architectuur, Design en de Actuele Beeldende Kunst zich kunnen vestigen en presenteren.

De behoefte aan bedrijfsruimte, zeker ook atelierruimte, is al langer bekend. Dat een gebouw waarin de drie disciplines worden samengebracht en waarin overschrijding van de grenzen van de disciplines zichtbaar wordt gemaakt, een gunstiger promotioneel effect heeft dan wanneer de drie disciplines zich los van elkaar presenteren, wordt door de vertegenwoordigers van de beroepsgroepen onderschreven. De keuze voor Actuele Beeldende kunst laat zich verklaren uit het gegeven dat er in Delft geen openbare locatie voor de presentatie van Actuele Beeldende Kunst is die bijdraagt aan de 'allure' van Delft Kunstenstad en, ten tweede, dat juist de combinatie van Architectuur en Design met Actuele Beeldende Kunst inspirerend zal zijn.

Wil de gemeente Delft, als stad waar Bouwkunde en Industrieel Ontwerpen prominente studierichtingen zijn aan de Technische Universiteit Delft, met zo'n 3500 studenten en enkele honderden ontwerp-bureaus, haar in diverse plannen vastgelegde ambities daadwerkelijk gestalte geven, dan is de realisatie van een Stadshal waarin een substantieel deel beschikbaar is voor bedrijfshuisvesting en een deel beschikbaar is als ‘etalage’ waarin de brede expertise van Delft zichtbaar gemaakt wordt een interessante mogelijkheid.

De Stadshal moet huisvesting bieden aan Ontwerp- en Architectuurbedrijven;

De Stadshal moet atelierruimte bieden aan Beeldend Kunstenaars;

De Stadshal biedt huisvesting aan organisaties en bedrijven die inhoudelijk een band hebben met Ontwerpen, Architectuur en/of Kunst. De organisaties die een plaats krijgen in het gebouw dienen aan het geheel dienend te zijn;

• Als belangrijk onderdeel van het kennisklimaat en het culturele klimaat van Delft, en aanvullend op andere Delftse platforms, moet een plek ontstaan waarin architectuur, beeldende kunst en design een spilfunctie vervullen en waarin presentaties in verschillende vormen centraal zullen staan. Deze presentaties hebben tot doel de bekendheid van Delft als stad van Architectuur, Design en Kunsten bij een regionaal, en zo mogelijk landelijk publiek zowel als bij de betrokken beroepsgroepen te vergroten;
• Van de locatie en het gebouw van de Stadshal moet inspiratie en aantrekkingskracht uitgaan. De huisvesting dient zich als een vorm van Stadspromotie bovenregionaal te manifesteren. Het dient op provinciaal en nationaal niveau op den duur een bekend fenomeen te worden voor de beroepsgroepen en het publiek.

De programmering van presentaties en andere activiteiten voor het publieke deel van de Stadshal heeft tevens tot doel om een aanbod te realiseren dat de optelsom van de drie disciplines overstijgt. Juist die overstijging (synergie) maakt dat de Stadshal zich onderscheidt van initiatieven in andere gemeenten, en moet er toe leiden dat de Stadshal een plek van betekenis wordt voor al wie zich, al dan niet beroepsmatig, interesseert voor kennisuitwisseling.

In bovenstaand concept, moet in het gebouw ruimte zijn voor de volgende onderdelen:

• Bedrijfshuisvesting voor architectuur- en ontwerp-bureaus (ong. 1/3 deel);
• Atelierruimte (ong. 1/3 deel);
• Publiek gedeelte (expositieruimte, ontmoetingsruimte, ruimte voor symposia, horeca/kantine enz., ong. 1/3 deel).

Organiseren van tentoonstellingen;

Organiseren van het openbare debat;

Een informatiebalie die haar leden professioneel ondersteunt, en een publieksgerichte informatieverstrekking levert;

Gezamenlijk beheer en toegankelijk maken van vaktijdschriften, middels een bescheiden leeszaal;

Educatie middels workshops, cursussen, symposia;

Organiseren van educatieve projecten;

Kennisuitwisseling en samenwerking met Delft Kennisstad;

Organiseren van summercourses;

Innovatie en 'laboratoriumfunktie';

Samenwerking door middel van multimedia projecten;

Wederzijdse beïnvloeding middels studio’s, workshops en overige al dan niet formele werkvormen.

Wil de Stadshal slagen als voedingsbodem voor de ontwikkeling van kennis, kunsten en informatie, dan is het essentieel dat de 'voedende' organisaties dicht bij het vuur zitten, dus gehuisvest zijn in 1 gebouw (de Stadshal).

De toevoeging van een publiek deel aan het deel waarin bedrijven zijn gehuisvest, biedt de meerwaarde die realisatie van de voor Delft Kennisstad geformuleerde doelen bewerkstelligt (naast huisvesting voor startende bedrijven, ook identificatie met Delft als Ontwerp- Architectuur- en Kunstenstad). De programmering en de totstandkoming van de programmering voor wat betreft het publieke deel, moeten daar in belangrijke mate toe bijdragen.

Zoals al eerder vermeld, moet met name dáár de inspiratie, de verlevendiging en de aantrekkingskracht van uitgaan, zoals die ook uit moet gaan van de fysieke omgeving.

Gezien de gestelde doelen, dienen de activiteiten op professioneel niveau te worden geselecteerd, ontwikkeld en gepresenteerd.

Het beeld dat voor ogen staat is te vergelijken met de bundeling van activiteiten zoals in het Bauhaus in Dessau, the Factory van Andy Warhol of iets van deze tijd, P.S.1 in New York.

Hiertoe wordt voorgesteld een onafhankelijke Programmaraad te introduceren, die de bekendheid en aantrekkingskracht van de Stadshal dient te realiseren. De Stadshal moet een zekere dynamiek uitstralen, waardoor de hal meer dan 1 keer bezocht wordt.

Daarbij wordt een formule voorgesteld waarin heldere keuzen gemaakt worden, bijvoorbeeld doordat het (wisselend) één persoon is die een programma(onderdeel) verzorgt, in tegenstelling tot een formule waarin de programmaraad steeds compromissen moet sluiten.

De onafhankelijke programmering kan op verzoek worden gevoed door de drie disciplines. Als zodanig zullen vertegenwoordigers van de drie disciplines nauwe contacten onderhouden met de programmaraad. De programmering komt tot stand door gebruik te maken van elementen uit Beeldende Kunst, Architectuur en Design.

De programmering moet het boegbeeld van de Stadshal worden.

De huurinkomsten moeten een deel van de exploitatiekosten dragen. Er zal een gedifferentieerde huurverdeling zijn, afhankelijk van inkomenspositie. Er dient ruimte te komen voor startende ondernemers.

In het Publieke gedeelte ruimte wordt voorgesteld voor:

• Architectuur
• Design
• Kunst
• Mode
• Café
• Ruimte voor nieuwe media (*)
• Leeszaal
• Infobalie(*)
• Verhuurbare ruimte (bijv. een Pilot-store) (*)
• Facilitaire ruimten ten behoeve van de drie disciplines en Programmaraad.

Een aantal onderdelen (*) nader toegelicht:

De informatiebalie kan functioneren als wegwijzer, intern en extern. De informatiebalie vervult een coördinerende functie tussen programmeringen, initiatieven en plannen van diverse culturele organisaties en zou een contact leggende functie kunnen hebben t.b.v. (personen van) die organisaties.

Naar het publiek toe moet de informatiebalie algemene informatie kunnen verstrekken over de drie disciplines en specifieke informatie over de 'synergetische' programmering, doelstellingen en werkwijze van de Stadshal. Ook algemene informatie aangaande beroepsmatige zaken voor personen en organisaties uit de drie disciplines moet bij de informatiebalie te verkrijgen zijn. (bijv. over regelingen, fondsen, en info over organisaties en instellingen die van belang zijn voor de beroepsgroep). Voor meer specifieke informatie heeft de informatie een doorverwijs- ofwel wegwijs-funktie.

De drie disciplines kennen ieder, in verschillende mate, een 'computercultuur', die, of ze nu klein of groot is, onmiskenbaar is. Daarnaast vormt de 'informatica' een link naar kennis en techniek, en is het op zichzelf al een gebied van vernieuwing en experiment. Deze gegevens tezamen vormen een goede reden waarom de "computercultuur" in een Stadshal, ook in een vorm die publiek toegankelijk is, vertegenwoordigd zou moeten zijn.

Er moeten publieke plekken zijn waar men kan E-mailen, internet kan gebruiken, waar aandacht is voor de gebieden waar digitale toepassingen in de kunst zichtbaar worden. Internetgebruik is ook interessant voor bezoekers van de Stadshal.

Computers met bijvoorbeeld ontwerpprogramma's en beeldbewerkings-programma's kunnen voor beeldend kunstenaars, ontwerpers en architecten die net een bedrijf zijn gestart, zeer interessant zijn.

Met verhuurbare ruimte wordt hier bedoeld de ruimte voor commerciële doeleinden zoals winkels, horeca en galeries, niet zijnde kantoorruimte voor ontwerp- en architectenbureaus en voor kunstenaarswerkplaatsen. De opbrengsten van de huurinkomsten moeten een deel van de exploitatiekosten dragen.

Met de Pilot-store wordt een winkel bedoeld waar de nieuwste, pas ontwikkelde ontwerpen (m.n. kunst en design) direct aan het publiek te koop worden aangeboden. Ook kan de store dienen als plaats om de interesse voor en het koopgedrag ten aanzien van nieuwe produkten te peilen.

De ruimtelijke indeling van de Stadshal zal van wezenlijk belang zijn voor het functioneren ervan. Als grote delen van de Stadshal bezet worden door huurders die zich 'ingegraven' hebben op hun locatie en die in de praktijk geen merkbare relatie hebben met het Stadshal-concept, dan komt het Stadshal-idee niet goed tot z’n recht.

Er zal een ruimtelijke formule moeten worden gevonden waarin het Publieke Deel van de Stadshal in de praktijk niet volkomen los van het Niet-Publieke Deel komt te staan; een formule die de bereikbaarheid groot houdt en die er voor zorgt dat de Stadshal niet alleen vereenzelvigd wordt met tentoonstellingsruimtes, Grand Café, Infobalie, en mediaruimte. De link met de aanwezige overige gebruikers moet door zichtbaarheid en/of goede bereikbaarheid een feitelijk en duidelijk aanvullend element van de Stadshal zijn.

Het is de bedoeling om de organisatie van de Stadshal (beheer, exploitatie, programmaraad) onder te brengen in een Stichting. Voor de realisatie en het beheer van de Stadshal wordt te zijner tijd een eenmalige financiële bijdrage van de gemeente gevraagd. Voorgesteld wordt om hiervoor in ieder geval 0,85 miljoen vanuit de EZH-gelden voorlopig te reserveren (zie separaat EZH-verdeelvoorstel).

Overige inkomsten kunnen bestaan uit huurinkomsten, eventuele subsidies van andere overheden en sponsorbijdragen. De bedragen die de diverse inkomstenbronnen kunnen genereren zijn sterk afhankelijk van de locatie en het gebouw van de Stadshal.

Momenteel wordt onderzocht, welke locatie geschikt is om een Stadshal zoals in dit voorstel wordt omschreven te kunnen realiseren.

Met dit voorstel wordt beoogd inzicht te verschaffen in de ideeën rondom een Stadshal. Enerzijds om ‘wilde verhalen’ te weerleggen c.q. te voorkomen, anderzijds om bestuurlijk draagvlak te verkrijgen om het initiatief om te komen tot een Stadshal zoals omschreven in dit voorstel, vanuit de gemeente (i.c. vakteam CKE) in samenwerking met de betrokken beroepsgroepen, verder te ontwikkelen. De verdere ontwikkeling houdt met name in, het zoeken naar een geschikte locatie en de oprichting van een stichting voor beheer, exploitatie en programmering. Op het moment dat een geschikte locatie is gevonden, zal daarover een voorstel worden voorgelegd. Pas dan wordt u gevraagd te beslissen over de locatie en de daaruit voortvloeiende (financiële) participatie van de gemeente Delft.

Ook wordt beoogd de reservering van 0,85 miljoen uit de EZH-gelden te onderbouwen.

Voorgesteld wordt om:

• het idee om te komen tot een Stadshal zoals omschreven in het voorstel in Delft te ondersteunen;
• in te stemmen met een verdere uitwerking van het idee op een in het voorstel omschreven wijze;
• 0,85 miljoen vanuit de EZH-gelden voorlopig te reserveren voor de realisatie van een Stadshal in Delft.

Bianca Engelberts

Sector Kennisstad / Vakteam Cultuur, kennis en economie

Paraaf Sectorhoofd d.d.