De Openbare Bibliotheek is in Delft een
belangrijke, laagdrempelige instelling voor kennis, cultuur en educatie. De
gemeente subsidieert de Openbare Bibliotheek Delft jaarlijks met € 1.647.401,-
netto voor het uitvoeren van de volgende kerntaken: media-aanbod,
leesbevordering, raadpleegfaciliteiten, informatiebemiddeling, aanbod voor
onderwijs en andere instellingen en bibliotheekeducatie.
De inwoners van Delft voelen zich ook verbonden met
de bibliotheek. Zij hebben van zich
laten horen toen de gemeente bekend maakte dat de filialen in Tanthof en
Voorhof / Buitenhof zullen sluiten. Zij hebben laten weten veel informatie te
zoeken en te vinden in de Centrale Bibliotheek en in een enquête werd
aangegeven dat zij zowel de Centrale Bibliotheek als de wijkfilialen ook
bezoeken om te internetten en mensen te ontmoeten.
De
gemeente en het bestuur en directie van de Openbare Bibliotheek Delft beraden
zich nu op de toekomst van de bibliotheek, niet alleen door de plaatselijke,
maar ook door de landelijke ontwikkelingen in het bibliotheekwerk.
Tijdens
de bespreking van de Zomernota 2002 – 2005 is een motie ingediend om een
variantendiscussie voor de Openbare Bibliotheek Delft voor te bereiden voor de
komende college onderhandelingen in maart 2002.
In deze notitie wordt een aantal keuzemogelijkheden
gegeven met daarbij verschillende toevoegingen. Dit zijn alle componenten
waarmee combinaties mogelijk zijn. In bijgaand schema zijn voor iedere
keuzemogelijkheid de exploitatiekosten vermeld om een basis te kunnen leggen
voor de te voeren discussie.
Het
voortzetten van het huidige beleid houdt globaal de volgende drie zaken in:
- hoofdvestiging verhuizen naar locatie
Zuidpoort (3.900 m2)
- ontwikkelen biblioservice in Delft
(scholen, ouderen, digitaal)
- versterking van het mediabeleid van de bibliotheek
(investeren in de bibliotheek op basis van het landelijke rapport Meijer)
In
1999 is door de gemeenteraad besloten dat de bibliotheek zal verhuizen naar het
Cultuurplein in Zuidpoort en dat de 2 filialen in de wijken zullen sluiten bij
opening van de Centrale Bibliotheek. Het gebouw waar nu de C-1000 is
gehuisvest, het zogenaamde Hoogovenpand, wordt verbouwd. In de Zomernota 2002 -
2005 is voor de verhuizing en de verbouwing een bedrag van € 5.780.000,- gereserveerd
(Gemeentelijk Investeringsplan).
In
de nota “realisatie culturele voorzieningen Zuidpoort” van maart 1999 is het
gemeentelijk besluit vermeld om de bibliotheek te laten verhuizen naar het
Cultuurplein Zuidpoort.
De
gemeente en de bibliotheek maken vanaf 2001 concrete afspraken over de
verhuizing naar Zuidpoort, in een ruimer pand aan het Cultuurplein. De ligging
van de locatie tegenover het theater is goed bereikbaar voor bezoekers en het
clusteren van een aantal culturele voorzieningen rondom een Cultuurplein biedt
veel kansen. Ook de Disco-Take, de CD-uitleen die nu eveneens is gevestigd op
de Kruisstraat zal verhuizen naar deze nieuwe locatie, evenals het
Kunstcentrum. Hierdoor zal een volwaardig Cultuurplein ontstaan.
Het
bureau Inbo heeft in 1999 in opdracht van de gemeente Delft berekend wat de
feitelijke ruimte voor de Centrale Bibliotheek moet zijn. Volgens deze
berekeningen werd het vloeroppervlak voor de huidige collectie - exclusief
CD-uitleen - vastgesteld op 4.300 m2. De gemeenteraad heeft echter besloten het
vloeroppervlak op 3.900 m2 vast te stellen.
Hoofdvestiging locatie
Zuidpoort (2.900 – 3.400 m2) met behoud van een of twee filialen
Zoals
eerder beschreven, heeft het bureau Inbo in 1999 in opdracht van de gemeente
berekend wat de feitelijke ruimte voor de collectie van de Centrale Bibliotheek
moet zijn. De bibliotheek onderschrijft dit. Volgens deze berekeningen werd het
vloeroppervlak voor de huidige collectie vastgesteld op 4.300 m2 (inclusief het
instandhouden van de filialen en exclusief
Disco-Take).
De
gemeenteraad heeft in 1999 echter de maximale vloeroppervlakte vastgesteld op
3.900 m2, bij het sluiten van de filialen. De gemeenteraad heeft aangegeven te
willen overwegen deze oppervlakte te verkleinen ten gunste van de wijkfilialen.
De bibliotheek geeft aan dat zij bij een kleiner oppervlak de gewenste
doelstellingen niet zal kunnen realiseren en dat de gecombineerde huisvesting
met de Disco-Take in het gedrang komt. Bovendien is de “winst” die wordt
geboekt op ruimtebeperking relatief gering.
De
bibliotheek heeft 2 wijkfilialen; in Voorhof/Buitenhof en in Tanthof. Het
huidige beleid leidt ertoe dat bij het openen van de Centrale Bibliotheek de 2
filialen zullen sluiten. In 1999 legde de gemeente de bibliotheek een
bezuiniging op van € 70.000,-. Deze bezuiniging heeft de bibliotheek
gerealiseerd door de inkrimping van het filiaal Tanthof. De collectie voor
volwassenen werd gehalveerd en het aantal openingsuren werd met 25% verminderd.
De bezuiniging kon daarmee niet volledig worden gerealiseerd en daarom kreeg de
bibliotheek vanaf 1999 van de gemeente een renteloze lening van jaarlijks €
15.882,-, terug te betalen bij de centralisatie in 2004.
In
het plan van de bibliotheek “Kwaliteit als inzet” is het volgende over de
filialen beschreven: “Het is bekend dat de bibliotheek de filialen – naast de
centrale bibliotheek – een essentiële voorziening acht om de burgers van Delft
op een adequate wijze van dienst te kunnen zijn. Uit analyse van de bibliotheek
blijkt dat het aantal vestigingen in Delft niet afwijkt van het gemiddelde van
vergelijkbare gemeenten wat stedenbouw betreft. Indien de filialen worden
opgeheven, zal naar verwachting het aantal leden verder teruglopen (nu 24%;
gemiddeld 29%). Een van de doelen van de bibliotheek is juist dit aantal in de
bedrijfsplanperiode te doen toenemen. Zo’n teruggang achten wij dan ook
onacceptabel. De ervaringen met het servicepunt Wippolder wijzen uit dat over
zo een opgetuigde bibliotheekvoorziening geen verwachtingen mogen bestaan wat
het gebruik betreft.”
Voor
de kosten van de huidige filialen is gekeken naar de begroting (1998 / 1999)
van de Stichting Openbare Bibliotheek Delft. De cijfers hebben prijspeil 1999
tenzij anders vermeld.
De
kosten van 1 filiaal zijn: € 249.580,-
De
kosten van het openhouden van twee filialen bedragen dan € 499.160,-. Er moet
wel rekening worden gehouden met het onderhoud van de voorzieningen. De huidige
bibliotheekbegroting voorziet niet in een onderhoudsreservering voor filiaal
Tanthof, die wordt geschat op € 22.700,-
Het
openhouden van de twee bibliotheekfilialen kost vanaf 2003:
€
521.860,- per jaar. Dit is exclusief het onderhoudsbudget van het filiaal in
Voorhof/Buitenhof
Uit
de bijlage (uit de begroting van de bibliotheek) blijkt dat het onderbrengen
van de nieuwe hoofdvestiging (3.900 m2) op het Cultuurplein en het voortbestaan
van 1 filiaal van 500 m2 € 1.451.643,- + € 260.930,- = € 1.712.573,- gaat
kosten (prijspeil 1999).
De
biblioservice is een onderdeel van het aanbieden van publieks- en
overheidsinformatie en het leveren van bibliotheekwerk op afstand. Met de pilot
van het servicepunt in de Wippolder is geëxperimenteerd met biblioservice.
De
resultaten van de biblioservice geven, in tegenstelling tot de overige
activiteiten op het servicepunt, een teleurstellend beeld. De resultaten van de
pilot worden binnenkort besproken. Er is aanleiding om het systeem grondig te
evalueren en de biblioservice zich niet alleen te laten richten op
wijkservicepunten, maar vooral op het schoolbibliotheekwerk en het
ouderenbibliotheekwerk. De bibliotheek heeft vanaf de realisatie van de nieuwe
situatie zoals die in het staand beleid is geschetst, jaarlijks een bedrag van
€ 113.450 in de begroting gereserveerd voor deze dienst. De mate van
toereikendheid van dit bedrag is afhankelijk van de gewenste ontwikkeling van
de het dienstenaanbod.
Informatiepunten in de bibliotheek en op de servicepunten
Uit de EZH-gelden is € 40.840,- aan de bibliotheek
beschikbaar gesteld, verdeeld over 3 jaar (2000 / 2002), ter stimulering van
het opzetten van thematische informatiepunten in de Centrale Bibliotheek.
Het
doel van de informatiepunten is een breed publiek toegang te verschaffen tot
openbare bronnen van informatie en is mede gericht op het tegengaan van een
groeiende scheiding tussen zij die wel en zij die niet gemakkelijk toegang
hebben tot informatie.
In
1999 stelde de staatssecretaris van Cultuur een stuurgroep in om hem te
adviseren over een mogelijke herstructurering van het openbaar bibliotheekwerk.
Deze stuurgroep, de commissie Meijer, bracht in het jaar 2000 het advies Open poort tot kennis uit. De stuurgroep
adviseert tot een ingrijpende herziening van de bibliotheekstructuur in
Nederland, en vraagt zowel het Ministerie als de gemeenten meer te investeren
in het bibliotheekwerk om de opgelopen achterstanden weg te werken.
Enkele
punten uit het rapport:
-
bibliotheken moeten nieuwe media en ICT voorzieningen op grote schaal
realiseren, om de aansluiting met de informatiemaatschappij te behouden.
-
bibliotheken moeten meer vraaggericht gaan werken en de kwaliteit moet
omhoog.
-
er moet meer samenwerking komen tussen bibliotheken en andere culturele
instellingen.
-
de dienstverlening aan het onderwijs moet geïntensiveerd worden.
-
de ontwikkeling van toetsingsinstrumenten moet plaatsvinden om te
beoordelen of bibliotheken aan de minimumeisen voldoen.
-
De commissie wil komen tot een landelijke structuur van
‘basis’-bibliotheken die in opdracht van een of meer gemeenten een aantal
kernfuncties uitoefenen.
Het
jaarverslag 2000 van de bibliotheek meldt: “De gemeente Delft stelt zich
vooralsnog afwachtend op bij het verkennen van de radius van de
basisbibliotheek voor Delft. Dit omdat nog niet duidelijk is hoe de
gemeentelijke herindeling in de regio vorm krijgt. Voor de Openbare Bibliotheek
Delft zijn de toekomstige centralisatie en de plannen van de Commissie Meijer
aanleiding om te beginnen met de voorbereiding van een organisatieverandering.”
Bovendien
staan in het rapport Meijer de cijfers van het Centraal Bureau van de
Statistiek vermeld over het begrotingsbedrag per inwoner aan het bibliotheekwerk.
Hieruit is te concluderen dat de gemeente Delft relatief weinig geld per
inwoner uittrekt voor de bibliotheek.
Dit
komt naar voren in de vergelijking tussen a) de bibliotheeksubsidie per inwoner
in Delft, b) de bibliotheeksubsidie per inwoner in steden van vergelijkbare
grootte en c) datgene dat volgens het advies van de commissie Meijer straks
nodig is.
|
a) Structureel
subsidie per inwoner Delft in 2000 |
b) Gemiddeld structureel
subsidie per inwoner in 2000 in
vergelijkbare steden |
c) Structureel subsidie
per inwoner basisbibliotheek in 2004
(Stuurgroep herstructurering) |
|||
|
euro |
guldens |
euro |
guldens |
euro |
guldens |
|
15,57 |
34,32 |
20,87 |
46,-- |
26,75 |
58,95 |
Rekenvoorbeeld:
de bibliotheek heeft berekend dat de centrale bibliotheek (3.900 m2) en het
openhouden van 2 filialen per inwoner € 20,35 zal gaan kosten.
Feitelijk
zijn er twee beleidskeuzes te maken. De eerste is het aantal vierkante meters
waarover de bibliotheek in het nieuwe pand kan beschikken. Als verkleining van
het oppervlak wordt overwogen heeft dat in grote lijnen de volgende nadelen:
- Het percentage van de collectie dat aan het publiek kan
worden getoond wordt beperkt.
- Ontwikkeling tot volwaardige mediatheek of bibliotheek van
de toekomst in de landelijk geschetste lijn (rapport Meijer) wordt beperkt.
- De huisvesting van de Disco-Take komt
in het gedrang.
De
verkleining levert op jaarbasis een relatief bescheiden € 104,- (prijspeil
1999) per m2 op.
De
tweede beleidskeuze is het al dan niet doorzetten van sluiting van de
wijkfilialen. De belangrijkste nadelen van sluiting van de filialen zijn:
- Kinderen en ouderen kunnen minder makkelijk een “echte
bibliotheek” bezoeken, en worden aangewezen op het bibliotheekwerk op scholen,
in wijkcentra, in woongebouwen voor ouderen en via internet (de verbetering
daarvan is prioriteit bij de toekomstige ontwikkeling van bibliotheekwerk in de
wijken).
- Een belangrijk sociaal en educatief ontmoetingspunt in de
wijk verdwijnt. Deze functie komt nu juist ook kwetsbare groepen ten goede
(kinderen, ouderen, allochtonen). De werkgroep voor behoud van de wijkfilialen
is van mening dat de nieuwe wijkcentra deze functie niet of slechts
gedeeltelijk kunnen compenseren.
Ten
slotte is er nog een richting die in de discussie van de laatste drie jaar
onderbelicht is geweest. Het betreft de mogelijkheid de beide wijkfilialen
gezamenlijk onder te brengen in een nieuw of ander wijkfiliaal dat door zijn
geografische positie de wijken Voorhof, Buitenhof en Tanthof kan voorzien. Een
dergelijk filiaal zal voor een aantal bewoners iets verder en voor sommigen
zelfs dichterbij gelegen zijn, maar biedt door de omvang zijn doelgebied wel de
kans meer in huis te hebben dan de huidige filialen. Vanzelfsprekend moet
hiervoor dan nog het vloeroppervlak worden vastgesteld.
Voorstel:
- Akkoord te gaan met de inhoud van deze nota ten behoeve
van de variantendiscussie Openbare Bibliotheek Delft;
- De nota aan de leden van de demissionaire en de nieuwe
raad toe te zenden ten behoeve van de discussie over de toekomst van het
bibliotheekwerk in Delft.
Bronnen:
- Nota Toekomstvisie Bibliotheek (1999)
- Nota Realisatie culturele voorzieningen Zuidpoort (1999)
- Openbare Bibliotheek Delft; een vergelijkende studie
(1999); Rapport Inbo, in opdracht van gemeente Delft, Dienst Beheer en Milieu,
afdeling Grondzaken
- Samenvatting Open Poort tot Kennis, Landelijk Advies
Stuurgroep Herstructurering Openbaar Bibliotheekwerk, in opdracht van
Ministerie van OC&W (2000)
- Kwaliteit als inzet, Bedrijfsplan Openbare Bibliotheek
Delft 2003 – 2007
-
Op weg naar 2003: de nieuwe bibliotheek (openbare bibliotheek Delft)
-
Jaarverslag 2000, Openbare Bibliotheek Delft