Programma: Nieuwe gemeentelijke gebouwen

Programma	Nieuwe gemeentelijke gebouwen									Programma	1
Deelproject										Deelprojectnr.
Fase	Initiatief √	Definitie	Ontwerp		Voor-bereiding	Realisatie		Nazorg		Startdatum	Reeds gestart
Portefeuille houders	Cluster		Sector			Vakteams				Einddatum	>2012
										Dossier
programmamanager	vakteam Milieu: Peter Rommens
Projectbeschrijving	De gemeente Delft ontwikkelt diverse gebouwen. De komende jaren is een deel hiervan bestemd voor eigen functies (brandweerkazerne, plantsoenposten). Daarnaast ontwikkelt de gemeente voor andere functies: gezondheidscentra, scholen, buurthuizen en sporthallen (zie bijlage bouwprojecten). Het totaal is 20.000 m2 BVO. Het energiegebruik van deze gebouwen dient innovatief te zijn tov normale ontwikkelingen. De energiebesparing komt tot stand vanuit de gedachte van de Trias Energetica: Beperk het gebruik. Zet duurzame bronnen in (relatie met programma 9) Zet niet-duurzame bronnen efficiënt in. De keuze voor de te nemen maatregelen is de verantwoordelijkheid van de betreffende projectleider. Hoogte en terugverdientermijn van meerinvesteringen zijn bepalend. Voor eigen functies wordt het energiegebruik na ingebruikname onderdeel van het project energiebeheer (project 7c).
Inhoudelijke activiteiten	· Globale check van initiatief. · Dialoog met initiatiefnemer · Verwijzen naar relevante voorbeelden, partijen · Tijd/geld organiseren t.b.v. inbreng klimaat binnen planvorming · Kennisuitwisseling organiseren (organisatie van) technische advisering binnen ontwerpfasethemabijeenkomsten · Communicatie over maatregelen en effecten
Aandachtspunten	Opdrachtgevers dienen voldoende op de hoogte te zijn van gemeentelijke ambities.
				Raming			Bron		Dekking
Financiën/begroting	Milieu			300 uur/jaar; totaal 3000					(meegenomen in Totaal)
Totaal	Meerinvesteringen Uren			k€ 150 t/m 2010 3000			· 5% uit nationale regelingen + 50% REM+ rest regulier investeringsbudget · 25% BANS+ 50% regulier Milieu+ 25% nader te bepalen
Randvoorwaarden (kwaliteit)	Ambitie een EPC die 12% scherper en min. 40% van de energie afkomstig van duurzame bronnen.
Monitoring	Projectleider rapporteert op basis van de bouwaanvraag de EPC inclusief de genomen maatregelen (conform nationaal pakket). Daarbij wordt een eenvoudige terugverdientermijn benoemd.
Communicatie (informatie)	Verschilt per project
Projectteam (organisatie)	Verschilt per project, zie hoofdtekst.
Risico’s	Groter aantal of grotere waardoor dekking vanuit REM aandachtpunt wordt.
Besluitvorming	Per ontwikkeling.

Projectdocument: Nieuw gemeentelijk stadskantoor

Duurzaamheid en kennis gebundeld

Project	Nieuw gemeentelijk stadskantoor: Duurzaamheid en kennis gebundeld								Projectnummer			1a
Deelproject									Deelprojectnr.
Fase	Initiatief	Definitie √	Ontwerp		Voor-bereiding	Realisatie		Nazorg	Startdatum			Reeds gestart
Portefeuille houders	Cluster		Sector			Vakteams			Einddatum			2008
									Dossier
Opdrachtgever	B&W									Vastgesteld door:
Projectleider	Harry van Dongen (Beheer Onroerende zaken (BOZ))									op:
Projectbeschrijving: · Probleemstelling · Eindresultaat · Afbakening	De projectgroep HNK geeft voor dit project sturing en oefent de controle uit op uitvoering en invulling van het project. · Als gemeente met een ambitieuze doelstelling op het gebied van duurzaamheid is het stadskantoor, zeker als dat nieuw gebouwd wordt, dé mogelijkheid om die ambitie aan de buitenwereld te tonen. Het uitgangspunt voor dit project zal zijn ‘factor 20’ Hiermee wordt het streven bedoeld om in 2030 met 20x minder milieubelasting per eenheid welvaart te voorzien in de behoefte. Deze doelstelling kan onder meer worden bereikt door toepassing van fundamenteel vernieuwende milieumaatregelen. Dat vraagt om expliciete aandacht voor duurzaamheid in alle fasen van het project en binnen de procesorganisatie van het nieuwe Stadskantoor. · Het nieuwe stadskantoor is een innovatief voorbeeldproject voor duurzaamheid met een (inter)nationale uitstraling die de duurzaamheidsambitie van Delft recht doet. · Het betreft hier uitsluitend het onderdeel duurzaamheid in het nieuwe stadskantoor waar de gemeente vergaande maatregelen treft. Dit is niet de lijn die voor alle gemeentelijke gebouwen gevolgd gaat worden.
Inhoudelijke activiteiten: · Gedetailleerd voor de eerstkomende fase · Globaler voor de volgende fasen	Definitiefase · Vaststellen van de doelstelling voor duurzaamheid. Dat kan gaan in de richting van een energie- of CO2-neutraal gebouw. (zie het vastgestelde globale PvE) Ontwerpfase/Voorbereidingsfase Realisatiefase · Uitvoering bouwproject
Aandachtspunten	· Subsidiëring
Planning (tijd)	· Zie vastgesteld globaal PVE · Ontwerp-/ voorbereidingsfase: 2003-2006 · Realisatiefase: afhankelijk planning project Spoorzone (2008)
				Raming			Bron				Dekking
Financiën/begroting	Initiatief
	Definitie			Afgerond (?)
	Ontwerp/ Voorbereiding
	Realisatie
	Nazorg/ Beheer
Totaal in €	Meerinvestering			€ 500.000,-
Randvoorwaarden (kwaliteit)
Monitoring
Communicatie (informatie)
Projectteam (organisatie)	· Deelprojectgroep Dubo/ Arbo is onderdeel van de projectorganisatie HNK. · Projectleider: S.P.J.C. Dreef (Beheer Onroerende Zaken BOZ) - W. Smaal (BOZ; projectsecretariaat) - M.M. de Wit (Milieu) - A. van der Linden (Milieu - H. Rienstra (BTM) - L. van der Marel (ARBO)
Risico’s
Besluitvorming	Najaar 2002 besluit B&W:vastgesteld Globaal PVE Nieuw Kantoorgebouw

Programma: Aanpak energiegebruik bestaande gemeentelijk gebouwen

Programma	Aanpakenergiegebruik bestaande gemeentelijk gebouwen									Programma	2
Deelproject										Deelprojectnr.
Fase	Initiatief √	Definitie	Ontwerp		Voor-bereiding	Realisatie		Nazorg		Startdatum	Reeds gestart
Portefeuille houders	Cluster		Sector			Vakteams				Einddatum	>2012
										Dossier
Programmamanager	BOZ / evt HSM (energiecoordinator)
Projectbeschrijving	De gemeente Delft beheert en herontwikkelt diverse gebouwen voor zowel voor eigen functies als voor anderen (gezondheidscentra, bibliotheek, scholen, buurthuizen en sporthallen (zie bijlage bouwprojecten)). Het totaal is …. m2 BVO. Grootschalige ingreep in eigen gebouwen vindt de komende jaren weinig plaats. Bij incidentele ingrepen bestaat weinig ruimte voor energiebepalende maatregelen. Hiervoor wordt wel een proefproject gestart om ervaring op te doen met dit soort ingrepen (proefproject 2a). Een andere kans wordt geboden door renovaties voor functies van derden. Het energiegebruik dient voorlopend te verbeteren tov normale ontwikkelingen. De energiebesparing komt tot stand vanuit de gedachte van de Trias Energetica: Beperk het gebruik. Zet duurzame bronnen in (relatie met programma 9) Zet niet-duurzame bronnen efficiënt in. De keuze voor de te nemen maatregelen is de verantwoordelijkheid van de betreffende projectleider. Hoogte en terugverdientermijn van meerinvesteringen zijn bepalend. Voor eigen functies wordt het energiegebruik na (her)ingebruikname onderdeel van het project energiebeheer (project 7c).
Inhoudelijke activiteiten	· Globale check van initiatief. · Dialoog met initiatiefnemer · Verwijzen naar relevante voorbeelden, partijen · Tijd/geld organiseren t.b.v. inbreng klimaat binnen planvorming · Kennisuitwisseling organiseren (organisatie van) technische advisering binnen ontwerpfasethemabijeenkomsten · Communicatie over maatregelen en effecten
Aandachtspunten	Opdrachtgevers dienen voldoende op de hoogte te zijn van gemeentelijke ambities.
				Raming			Bron		Dekking
Financiën/begroting	Milieu / BOZ			50 uur/jaar					(meegenomen in Totaal)
Totaal	Meerinvesteringen uren			k€ 950 500 uur			10-25% nationale subsidies+ 35% REM + 40-55% regulier investeringsbudget 25% BANS (t/m 2006) + 75% regulier Milieu
Randvoorwaarden (kwaliteit)	Zie menukaart.
Monitoring	Projectleider rapporteert op basis van genomen maatregelen (conform nationaal pakket). Daarbij wordt een eenvoudige terugverdientermijn benoemd.
Communicatie (informatie)	Verschilt per project
Projectteam (organisatie)	Verschilt per project, zie plantekst.
Risico’s	Houding externe partij.
Besluitvorming	Per ontwikkeling.

Projectdocument Renovatie 2 bestaande gemeentelijke gebouwen

Project	Pilotproject: planmatig benaderen van bestaande gemeentelijke gebouwen								Projectnummer			2a
Deelproject									Deelprojectnr.
Fase	Initiatief √	Definitie		Ontwerp	Voor-bereiding	Realisatie		Nazorg	Startdatum			2003
Portefeuille houders	Cluster			Sector		Vakteams			Einddatum			2004
									Dossier
Opdrachtgever	B&W									Vastgesteld door:
Projectleiders	Harry van Dongen (Beheer Onroerende zaken (BOZ))									op:
Projectbeschrijving: · Probleemstelling · Eindresultaat · Afbakening	§ Begin jaren negentig is een start gemaakt met energiebesparing bij de bestaande gemeentelijke gebouwen o.a. door het uitvoeren van een energiescans en het realiseren van energiebesparende maatregelen. De verwachting is dat door technische innovaties en ontstane natuurlijke momenten (renovatie, planmatig onderhoud) bij alle bestaande gemeentelijke gebouwen opnieuw kansen kunnen worden benut waarbij energiebesparing wordt uitgebreid met duurzame energie, dubo-maatregelen en energie binnen de interne milieuzorg. Naast een initiële actie zal vooral klimaatbeleid structureel in het vastgoedbeleid en de daarbij horende middelen van gemeentelijke gebouwen verankerd moeten worden. Helaas zijn op dit moment de reguliere onderhoudsbudgetten al jaren te laag, waardoor het onderhoud beperkt wordt tot het voorkomen van onveilige situaties en (indien budgettair nog mogelijk) het voorkomen van gevolgschade. Echter om een begin te maken zal gestart zal worden met 2 projecten, als pilot, waarbij per maatregel zal worden bekeken wat energetisch de beste keuze is. § Het gemeentelijke vastgoed is verbeterd op het gebied van energiebesparing, duurzame energie. § Alleen gebouwen, waarvan bekend is dat ze na 2008 nog steeds in eigendom van de gemeente zijn. De gemeente zal wettelijk moeten voldoen aan de verruimde reikwijdte en de energiezorgplicht.
Inhoudelijke activiteiten: · Gedetailleerd voor de eerstkomende fase · Globaler voor de volgende fasen	Definitiefase § selecteren van 2 gemeentelijke gebouwen als pilot op basis van de onderhoudsplannen § formuleren van een kwantitatieve doelstelling per gebouw bv: o bij renovaties uitvoering van alle energiemaatregelen met een terugverdientijd < 10 jaar Ontwerpfase/Voorbereidingsfase § Uitvoeren onderzoek naar de treffen maatregelen en daarnaast wat energetisch de beste keuze is.
Aandachtspunten	Economische haalbaarheid Relatie met duurzame energieinkoop project 18
Planning (tijd)	· Definitiefase: voorjaar 2003 · Ontwerp-/ voorbereidingsfase: 2003: · Realisatiefase: 2003/ 2004 · Evaluatiefase: 2004 · Vervolgfase: 2005
			Raming				Bron				dekking
Financiën/begroting
Geld
Totaal in €
Randvoorwaarden (kwaliteit)	Kosten voor de realisatiefase zijn niet opgenomen.
Monitoring
Communicatie (informatie)	Terugkoppelen resultaten pilot naar de politiek
Projectteam (organisatie)	Geen projectteam
Risico’s
Besluitvorming	2003 aanvraag Energiefonds

Projectdocument: Openbare installaties: Schoon- en vuilwatergemalen

Project	openbare installaties: Schoon- en vuilwatergemalen								Projectnummer		2b
Fase	Initiatief √	Definitie	Ontwerp		Voorbereiding	Realisatie		Nazorg	Startdatum		2003
Portefeuille houders	Cluster		Sector			Vakteams			Einddatum		2012
									Dossier
Opdrachtgever	B&W
Projectleiders	Stadsbeheer; Technische Dienst: AElse Ruiter
Projectbeschrijving: · Probleemstelling · Eindresultaat · Afbakening	· De gemeente Delft beheert een groot aantal gemalen ten behoeve van het droog houden van de stad en omgeving. Vanuit het al aanwezige klimaat zijn de meeste van deze gemalen al uitgevoerd met energiezuinige motoren. De enige mogelijkheid om nog verder bij te dragen aan de klimaatdoelstellingen is door de installaties uit te rusten met PV panelen of kleine windmolens. Het potentieel is op dit moment nog onduidelijk. Bovendien is er geen ervaring met het toepassen van DE opties. Een zorgvuldige inventarisatie en een proefproject vormen daarom een hoofdonderdeel van dit project. · Alle pompen en installaties waarvan de vervangingsperiode langer is dan 5 jaar zijn energie-efficiënt en voorzien van DE opties. · In de uitvoering zal door jaarprogramma’s alle haalbare pompen en gemalen voorzien zijn van DE opties.
Inhoudelijke activiteiten: · Gedetailleerd voor de eerstkomende fase · Globaler voor de volgende fasen	Definitiefase: bepalen van huidige en toekomstig eigendom en verantwoordelijkheid aan installaties. Hierbij wordt ook de vervangingstermijn en de huidige energie efficiency in beeld gebracht. Dit resulteert in een ook in een vast te stellen potentiële CO2 reductie. Ontwerpfase: op basis van de inventarisatie worden de mogelijkheden voor toepassing DE en eventuele verbetering efficiëntie pompen in beeld gebracht. Hierbij wordt ook de financiële haalbaarheid in beeld gebracht. Daarnaast spelen locatiespecifieke kenmerken een rol (bv gevoeligheid vandalisme, beschaduwing, etc). Dit resulteert in een programma tot de periode 2005. Proefproject: een aantal gemalen worden voorzien van DE opties. Realisatiefase: een groter aantal gemalen wordt voorzien van DE opties. Bij vervanging wordt daar waar nog noodzakelijk efficiëntere gemalen toegepast. Nazorgfase/ Beheer: jaarlijkse evaluatie.
Aandachtspunten	Er loopt binnen de gemeente nog een discussie over het herpolderen van bepaalde gebieden. Het besluit hierover valt waarschijnlijk op zijn vroegst eind 2003. Dit is van invloed op het potentieel te bereiken CO2 winst.
Planning (tijd)	· Definitiefase: januari – mei 2003 · Ontwerp-/ voorbereidingsfase:me- november 2003 · Proefproject: november 2003 – februari 2004 · Realisatiefase: vanaf maart 2004 · Nazorgfase: jaarlijks
				Raming			Bron			Dekking
Financiën/begroting				10 uur/ jaar			inschatting			100% TD
	Definitie			k€ 15						(zie kopje Totaal)
	Ontwerp			k€ 15
	Proefproject			k€ 10
	Realisatie			pm ( op basis van inventarisatie te geven)			10-25% nationale subsidie+ 20% REM en MTF + 20% TD+ 35-50% ander budget
	Nazorg/ beheer			beperkt						eigen middelen TD
Totaal	Onderzoek Meerinvestering proef Uren			k€ 30 k€ 10 + pm 100 uur			· 10-25% nationale subsidie + rest REM en MTF · 10-25% nationale subsidie+ 20% REM en MTF + 20% TD+ 35-50% ander budget · NB: 1^e proef afwijkend verdeeld! · 100% TD
Randvoorwaarden (kwaliteit)	Functioneren van de gemalen op huidig of hoger niveau
Monitoring	Tot aan de uitvoering vindt monitoring plaats via voortgangsrapportages. In de uitvoeringsfase wordt het totaal opgesteld DE vermogen jaarlijks gemonitiord. Daarbij wordt ook aangegeven hoe gebruik gemaakt is van externe subsidies.
Communicatie (informatie)	Evt. via vakbladen
Projectteam (organisatie)	TD met ondersteuning vanuit Milieu op gebeid van externe financiering.
Risico’s
Besluitvorming	Uitvoeringsprogramma

Projectdocument: Energie-efficiëntie verbetering openbare verlichting

Project	Energie-efficiëntie verbetering openbare verlichting								Projectnummer			2c
Deelproject									Deelprojectnr.
Fase	Initiatief √	Definitie	Ontwerp		Voor-bereiding	Realisatie		Nazorg	Startdatum			Reeds gestart
Portefeuille houders	Cluster		Sector			Vakteams			Einddatum			2004
									Dossier
Opdrachtgever	B&W									Vastgesteld door:
Projectleiders	Vakteam Mobiliteit: Paul Kokx									op:
Projectbeschrijving: · Probleemstelling · eindresultaat · afbakening	§ De gemeente is verantwoordelijk voor het aanleggen, functioneren en in stand houden van een groot deel van de openbare installaties, zoals o.a. openbare verlichting en verkeersregelinstallaties. De kwaliteit van de openbare verlichting is van groot belang voor de sociale veiligheid, de verkeersveiligheid en de leefbaarheid. Daarnaast wordt o.a. gekeken naar de energie-efficiëntie van deze installaties. Uitgangspunt bij aanleg en vervanging van de openbare verlichting is al vele jaren dat waar mogelijk een lamptype met een hoger rendement wordt toegepast. Nieuwe technische ontwikkelingen worden op de voet gevolgd, zoals energiezuinige lampen en armaturen, zie verder beleidsplan openbare verlichting ‘Licht op Delft’ d.d. 25 september 1997. Dankzij dit beleid is het gemiddelde energieverbruik per lichtpunt van de openbare verlichting de laatste tientallen jaren fors omlaag gegaan, oa. door: bij verkeersinstallaties de lampen (70-100W) te vervangen door laagspanningslampen (27-38W); een proefproject langs het Kerkpolderpad met aanwezigheidsdetectie en daaraan gekoppeld variabele verlichtingssterkte. Het energiebeheersysteem van de openbare verlichting en verkeersinstallatie heeft de gemeente Delft in eigen handen. Kortom er is al veel gedaan, maar toch ziet Delft nog mogelijkheden om energie te besparen in de openbare verlichting. Ondanks de vele energiebesparende maatregelen die er al zijn getroffen ziet Delft nog mogelijkheden van energiebesparing in de openbare verlichting § De energie-efficiency van de openbare verlichting is verbeterd door uitvoering van de voorgestelde maatregelen en eventuele extra maatregelen met een terugverdientijd van minder dan 10 jaar. § Alle openbare verlichting en verkeersinstallaties die in bezit zijn van de gemeente Delft.
Inhoudelijke activiteiten: · Gedetailleerd voor de eerstkomende fase · Globaler voor de volgende fasen	Initiatief § Inventariseren mogelijkheden/ ideeën voor verdergaande energiebesparing bij openbare verlichting, b.v. door: o brainstorm sessie (al plaats gevonden) o uitvoeren OV-scan gericht op efficiencyverbetering en met aandacht voor DE toepassingen § Het verder uitwerken van de mogelijkheden/ ideeën, o.a. o beperking lichtniveaus tunnels tijdens nachtelijke uren o dimmen verlichting bij in- en uitvalswegen tijdens verkeersluwe uren, mogelijk door meting verkeersintensiteit o schakelbaar maken verwarming opschakelkasten Voorbereidingsfase § formuleren Plan van Aanpak § vaststellen eindresultaat § financiële dekking zoeken voor de voorgestelde maatregelen Realisatiefase § uitvoeren van de voorgestelde maatregelen § uitvoeren van alle energiemaatregelen met een terugverdientijd van < 10 jaar Evaluatiefase § monitoren energieverbruik
Aandachtspunten	openbare verlichting: afstemmen met 'Licht op Delft' 1997-2001, nieuw beleidsplan?
Planning (tijd)	· Initiatieffase: 2002-2003 · Voorbereidingsfase: 2003: · Realisatiefase: 2003/ 2004 · Evaluatiefase: 2004
				Raming			Bron				dekking
Financiën/begroting	Initiatief			Mobiliteit: 100 uren			Mobiliteit begroting				(zie onder kopje Totaal)
	Voorbereidingsfase			Mobiliteit: 150 uren
	Realisatie			Onderzoek k€ 10 Investeringen: pm			Inschatting				Onderzoek uit MTF
	Evaluatie			Mobiliteit: 50 uur
Totaal	Onderzoek Meerinvesteringen Uren			k€ 10 pm 300 uur			· MTF (onderzoek) · 30% nationale subsidies+ 35% REM en MTF + 35% ander gemeentelijk budget · 50% BANS + 50% REM
Randvoorwaarden (kwaliteit)	De verhouding kosten van de maatregel versus energiebesparing moet in balans zijn, uitzondering die maatregelen die innovatief zijn
Monitoring	Totaal verbruik openbare verlichting en verkeersinstallaties t.o.v. huidig verbruik (jaar 2002)
Communicatie (informatie)	Aandacht geven aan de communicatie naar de bewoners van Delft mbt de getroffen maatregelen, b.v. via de Stadskrant
Projectteam (organisatie)	Projectleider: Mobiliteit Werkgroepleden: IB, eventueel Milieu
Risico’s	Sociale veiligheid en verkrijgen BANS- subsidie
Besluitvorming	Op basis Plan van Aanpak

Programma Nieuwbouwprojecten woningen

Programma	Nieuwbouwprojecten woningen								Programma		3.1
Deelproject									Deelprojectnr.
Fase	Initiatief	Definitie	Ontwerp		Voorbereiding	Realisatie		Nazorg	Startdatum		2003
Portefeuille houders	Cluster		Sector			Vakteams			einddatum		>2012
Projectleider	Milieu, doorlopende activiteiten: Margreet de Wit en Peter Rommens; evaluatie Instrumentarium Peter Rommens
Projectbeschrijving	In de planperiode worden in Delft circa 3.925 nieuwbouwwoningen gebouwd. Deze blijven een interessant onderdeel van Klimaatbeleid. Voor nieuwbouwwoningen ligt de ambitie hoger dan de nationale bouwregelgeving: 20% verscherping. Het vakteam Milieu ondersteunt gemeentelijke projectleiders. De wijze van inbreng is sterk afhankelijk van de grote en ambities van het bouwplan en daarmee divers van aard. Dit kan er toe leiden dat er een apart project wordt geformuleerd.
Inhoudelijke activiteiten	Dit programma omvat ten eerste doorlopende activiteiten: · Milieu initieert en beheert kennisbank met voorbeelden en subsidieregelingen. · Bij regulier bouwplanadvisering adviseert het Vakteam Milieu specifiek op het thema energie. · Op verzoek en of grotere bouwplannen vormt het Vakteam Milieu onderdeel van de projectgroep of AWG. De inbreng kan hierbij ook plaatsvinden via een andere dan energie vakspecialist. · Bij projecten >250 woningen initieert en begeleidt het Vakteam OEI studie (Optimale Energie Infrastructuur. De uitkomsten worden als Energievisie opgenomen in bestemmingsplannen. Daar waar noodzakelijk en zinvol vindt een Openbare Aanbesteding plaats. In dit kader is overlap met het Project restwarmtelevering DSM Gist te verwachten · Het Vakteam BTM monitort bij alle bouwplannen de EP van nieuwbouwwoningen en rapporteer t deze richting het vakteam Milieu. Daarnaast vindt een eenmalige evaluatie plaats van het bestaande instrumentarium Duurzaam bouwen.Deze evaluatie heeft tot doel om zowel het huidig instrumentarium te toetsen op effect, als de mogelijkheid dit te verruimen naar de doelstellingen uit het Klimaatplan. Bij start van de evaluatie zal een los projectvoorstel worden geformuleerd. De resultaten van de evaluatie worden meegenomen in de jaarlijkse aanpassing van de ‘Algemene planinformatie Woningbouw’
Aandachtspunten	De betrokkenheid van Vakteam Milieu is itt tot BTM meer adviserend dan toetsend van karakter.
Planning (tijd)	o Alle activiteiten vinden doorlopend plaats. o Onderzoek herijking Instrumentarium: Zomer 2003; besluitvorming najaar 2003.
				Raming			Bron			dekking
Financiën/begroting	Milieu			200 u/jaar						regulier Milieu
	Evaluatie instrumentarium			k€ 15 (stelpost)
	Meerinvestering en onderzoek			k€ 11.775 (stelpost)
Totaal in €	Meerinvestering Uren			k€ 11.775 (stelpost) 2000 uur			· 25% nationale subsidies+ 25% REM+ 50% te verdelen tussen betrokken partijen · regulier Milieu
Randvoorwaarden (kwaliteit)	Bij bouwplantoetsing vindt expliciete EPC-monitoring plaats. Voor Nieuwbouwlocaties met meer dan 250 woningen wordt een Energievisie opgesteld. De ambitie is een EPL van minimaal 7,5. Bij een vastgestelde ambitie van EPL>7.5 vindt een openbare procedure energie-infrastructuur incl randvoorwaarden duurzame energie plaats. Verder wordt bij bouwplan advisering uitgegaan van het Nationaal Pakket Stedenbouw. Nieuwbouwwoningen voldoen aan de volgende eisen: o EPC 15-20% scherper dan Bouwbesluit. o alle vaste en kostenneutrale maatregelen, 50% van alle (niet-kostenneutrale) variabele maatregelen uit het Nationaal Pakket Duurzame Woningbouw · Er is een streven naar dat alle nieuwe woningen worden uitgerust met LTV. Binnen Delft wordt tenminste 1 innovatief voorbeeld-project gerealiseerd. Doel is CO2 reductie van 1.500 ton CO2.
Communicatie (informatie)	afh. project.
Projectteam (organisatie)	nvt
Risico’s	Kleinere en individuele bouwplannen vallen buiten invloedssfeer.
Besluitvorming	o Per bouwplan, structuurplan, bestemmingsplan. o Evaluatie Instrumentarium najaar 2003.

Programma Nieuwbouwprojecten Utiliteitsbouw

Programma	Nieuwbouwprojecten utiliteitsbouw								Programma		3.2
Deelproject									Deelprojectnr.
Fase	Initiatief	Definitie	Ontwerp		Voorbereiding	Realisatie		Nazorg	Startdatum		2003
Portefeuille houders	Cluster		Sector			Vakteams			einddatum		>2012
Projectleider	Milieu, doorlopende activiteiten: Margreet de Wit en Peter Rommens; evaluatie Instrumentarium Peter Rommens
Projectbeschrijving	In de planperiode wordt in Delft 112.500 m2 BVO utiliteitsbouw gerealiseerd (exclusief bedrijventerreinen, Spoorzone, Zuidpoort, en Technopolis). De gestelde ambitie is 10% EPC verscherping.. Het vakteam Milieu ondersteunt gemeentelijke projectleiders. De wijze van inbreng is sterk afhankelijk van de grote en ambities van het bouwplan en daarmee divers van aard. Dit kan er toe leiden dat er een apart project wordt geformuleerd.
Inhoudelijke activiteiten	Dit programma omvat ten eerste doorlopende activiteiten: · Milieu initieert en beheert kennisbank met voorbeelden en subsidieregelingen. · Bij regulier bouwplanadvisering adviseert het Vakteam Milieu specifiek op het thema energie. · Op verzoek en of grotere bouwplannen vormt het Vakteam Milieu onderdeel van de projectgroep of AWG. De inbreng kan hierbij ook plaatsvinden via een andere dan energie vakspecialist. Daarnaast vindt een eenmalige evaluatie plaats van het bestaande instrumentarium Duurzaam bouwen.Deze evaluatie heeft tot doel om zowel het huidig instrumentarium te toetsen op effect, als de mogelijkheid dit te verruimen naar de doelstellingen uit het Klimaatplan. Bij start van de evaluatie zal een los projectvoorstel worden geformuleerd. De resultaten van de evaluatie worden meegenomen in gesprekken over Dubo in de gronduitgifte (3D).
Aandachtspunten
Planning (tijd)	o Alle activiteiten vinden doorlopend plaats. o Onderzoek herijking Instrumentarium: Zomer 2003.
				Raming			Bron			dekking
Financiën/begroting	Milieu			200 u/jaar						regulier Milieu
	Evaluatie instrumentarium			reeds opgenomen in programma 3.						reeds opgenomen in programma 3.
	Meerinvestering en onderzoek			k€ 563						(zie onder kopje Totaal)
Totaal	Meerinvestering Uren			k€ 563 2000			· 40% nationale subsidies+ 10% REM+ 50% te verdelen tussen betrokken partijen · Regulier Milieu
Randvoorwaarden (kwaliteit)	o Bij nieuwbouw een verscherping van de Energie Prestatie Coëfficiënt (EPC) met 10%. o Uitvoeren van alle vaste en kostenneutrale maatregelen plus 30% van de variabele (niet-kostenneutrale) energiemaatregelen uit het Nationaal Pakket Duurzame Utiliteitsbouw.
Communicatie (informatie)	afh. project.
Projectteam (organisatie)	nvt
Risico’s
Besluitvorming	o Per bouwplan.. o Evaluatie Instrumentarium najaar 2003.

Projectdocument: Naar een duurzame planontwikkeling Spoorzone

Project	Naar een duurzame planontwikkeling Spoorzone						Projectnummer	3a
Deelproject							Deelprojectnr.
Fase	Initiatief	Definitie √	Ontwerp	Voor-bereiding	Realisatie	Nazorg	Startdatum	Reeds gestart
Portefeuille houders	Cluster		Sector		Vakteams		Einddatum	> 2012
							Dossier
Projectleider	DPP: Edith Bijleveld
Projectbeschrijving: · Probleemstelling · Eindresultaat · Afbakening	In de Spoorzone wordt tijdens en na bouw van de spoortunnel circa 300.000 m2 BVO gerealiseerd. Op dit moment is 250.000 m2 woningbouw en 50.000 m2 kantoren, waarvan circa 24.000 m2 voor eigen gemeentelijke huisvesting en aanverwante publieksfuncties geraamd. Het gehele project wordt PPS uitgevoerd op basis van een projectbesluit van de minister V&WS en de Nota van Randvoorwaarden en Uitgangspunten. De gemeentelijke ambitie is een EPL van minimaal 8, uitgaande van restwarmtelevering DSM Gist.. Daarbij dienen voor de ontwikkelde bouwpartijen de voorwaarden en consequenties op gebouwniveau vastgelegd worden in de Nota van Randvoorwaarden en Uitgangspunten en het onderliggende Stedenbouwkundige Masterplan. De gemeente start een BAEI procedure voor de separate of gecombineerde aanbesteding van de energie-infrastructuur. Het resultaat daarvan is een kaderovereenkomst met een realisator van een energie-infrastructuur. Hierbij wordt ook de combinatie gemaakt met de herstructurering Poptahof.
Inhoudelijke activiteiten: · Gedetailleerd voor de eerstkomende fase · Globaler voor de volgende fasen	Definitiefase: uitwerking van de Energievisie en bestuurlijke vaststelling van ambitieniveau (EPL). Ontwerpfase/Voorbereidingsfase: o Formuleren van onderdelen Nota van Randvoorwaarden en Uitgangspunten. Consequenties in ruimtelijke inrichting (compactheid, oriëntatie, ruimte voor voorzieningen, ) en op gebouwniveau (gebouwkwaliteit, installatie-eisen, aansluitvoorwaarden, toepassing daglicht) o Deelname in de werkgroep stedelijke ontwikkeling Spoorzone ten behoeve van Masterplan. Realisatiefase: Koppelen van kaderovereenkomst energie-infrastructuur met gebouwontwikkelaars in deelovereenkomsten en PPS overeenkomst.. Nazorgfase/ Beheer
Aandachtspunten	Communicatie met ontwikkelende marktpartijen en voortgang ontwikkeling energievisie.
Planning (tijd)	· Definitiefase: medio 2002 – maart 2003 · Ontwerp-/ voorbereidingsfase: maart 2003 - ? · Realisatiefase: na projectbesluit – voor aangaan PPS overeenkomsten · Nazorgfase:

		Raming	Bron	Dekking
Financiën/begroting	Initiatief
	Definitie+ ontwikkeling	300 uur / jaar onderzoek: k€ 85	Directie P&P	Voor 2003 en verder nog vast te stellen met voorkeur voortzetting huidige dekking + deel BANS
	Realisatie	300 uur/ jaar meerinvestering:	Directie P&P k 8.000 zie OEI-studie door W/E adviseurs p.28	(zie onder kopje Totaal)
	Nazorg/ Beheer	pm
Totaal	Onderzoek Meerinvesteringen Uren	k€ 85 k€ 1.250 3000	· 40% nationale subsidies + 15% REM + MTF+ rest verdeelsleutel betrokken partijen (Energiebedrijf, DSM Gist en vastgoed ontwikkelaars) · idem · 75% DPP + 25% BANS
Randvoorwaarden (kwaliteit)	Vastgelegde randvoorwaarden op gebouwniveau en stedelijke om gewenste energie infrastructuur optimaal te benutten. Bijkomende kwaliteit zijn op gebouwniveau en gekoppeld aan Nationaal pakket of prestatie-afspraken.
Monitoring	Via voortgangsrapportage Klimaatbeleidsplan: project monitoring en monitoring nieuwbouw. Na realisatie gerealiseerde EPL en EPC.
Communicatie (informatie)	pm
Projectteam (organisatie)	Vakteam Milieu neemt deel aan voorbereidingsgroep van Werkgroep Stedelijk ontwikkeling Spoorzone als input Projectgroep Nota van randvoorwaarden en Uitgangspunten. (Hfd) sector duurzaamheid is lid projectgroep randvoorwaarden en Uitgangspunten.
Risico’s	Houding marktpartijen in PPS.
Besluitvorming	PvE stedenbouwkundig plan: oktober 2002. EPL Spoorzone: november 2002. Nota van randvoorwaarden en uitgangspunten: Externe Stuurgroep Spoorzone: november 2002. Projectbesluit: maart 2003.

Projectdocument Zuidpoort

Project

Een duurzaam gebouwd Zuidpoort (3D plan)

Projectnummer

3b

Deelproject

Deelprojectnr.

Fase

Initiatief

Definitie

Ontwerp

Voorbereiding

Realisatie

√

Nazorg

Startdatum

Reeds gestart

Portefeuille houders

Cluster

Sector

Vakteams

Einddatum

2008

Dossier

Opdrachtgever

B&W

Vastgesteld door:

Projectleiders

vakteam W&P: Henk Twisk

op:

Projectbeschrijving:

· Probleemstelling

· Eindresultaat

· Afbakening

Voor het gebied Zuidpoort zijn de energieambities net als de andere ambities hoog. Er is sprake van verschillende ontwikkelaars, diverse soorten opgave’s en een gespreide planontwikkeling en uitvoering.

· Het ambitieniveau voor het woningen, winkels, bioscoop complex in het kerngebied is 30% EPC-verlaging. Hiervan circa de helft door bouwkundige energiebesparende maatregelen en de helft in installaties. Kern van het laatste is een energiesysteem met koude-warmte-opslag en een collectieve warmtepomp. Dit zet het na te streven niveau en mogelijke techniek ook voor andere deelplannen. Voor de herontwikkeling het Hoogovenpand en eventuele andere deelplannen zijn individuele ambities op te stellen.

· Met de ontwikkelaars worden de ambitieniveaus inclusief te nemen maatregelen in een overeenkomst vastgelegd.

· Naast energie worden ook andere dubo maatregelen vastgelegd. Basis hiervoor is de bestaande verordening Duurzaam bouwen woningbouw.

Inhoudelijke activiteiten:

· Gedetailleerd voor de eerstkomende fase

· Globaler voor de volgende fasen

De diverse deelplannen verkeren in divers stadium van initiatief tot realisatie. Hieronder staan de basisactiviteiten weergegeven. Afhankelijk van de derde partij is uitwerking verschillend.

Definitiefase

· Vaststellen van ambitieniveau op basis van haalbaarheidsstudie. Initiatief ligt hiervoor bij de gemeente.

· Uitwerken van concept.

· Vastleggen van ambitie en maatregelen in een overeenkomst.

Ontwerpfase/Voorbereidingsfase

· Uitwerking van concept en maatregelen door ontwikkelaar. Hierbij vervult de gemeente een ondersteunende rol.

· Eneco energie wordt betrokken ivm warmte/koude levering of andere concepten.

· Werven van externe financiering door gemeente Delft.

Realisatiefase

· Toetsing van met name bouwkundige maatregelen. Dit loopt mee in normale activiteiten van Bouwtoezicht.

· Communicatie richting toekomstige bewoners en gebruikers.

Nazorgfase/ Beheer

· Communicatie activiteiten extern.

· Na realisatie plan werkelijk CO2-reductie berekenen adhv gerealiseerde EPC.

Aandachtspunten

Verscherping van nationale regelgeving en de verrekening met derden.

Planning (tijd)

2008

inspanning Milieu met name tot 2006

Raming meerinvestering

Bron

Dekking

Financiën/begroting

Begeleiding

400 uur per jaar (gemiddeld)=

4 x 400 = 1600

grondexploitatie en BANS

Veld 5/7

Onrendabele top 1.152 k€

Meerinvestering: 1.000 k€

EIA/Vamil: 258 k€

Novem: 227 k€

MAB: 137 k€

Eneco: 227 k€

REM: 227 €

nog vast te stellen: 75 k€

Veld 9

900 k€

REM: 300 €

Vidomes: 300 k€

Subsidies: 300 k €

Veld 10

200 k€

REM + MTF: 75 k€

Geelen bouw: 75 k€

Subsidies: 50 k€

Hoogovenpand

stelpost: 30 k€

Ntb

Theater

43-96 k€ aansluitbijdrage

Subsidie: 13 – 29 k€

REM 13-29 k€

Totaal in

Meerinvesteringen

uren

k€ 2.400

1600

· (verdeelsleutel zie boven) 864 nat.sub+512 proj.ontw+227 eneco+702 REM/MTF +95 nog vast te stellen

· 50% Zuidpoort + 50% BANS

Randvoorwaarden (kwaliteit)

Deelplan	Functie	Ambitie	CO2
Veld 5/7	woningen, winkels, bioscoop	30% EP verlaging	besparing: 80 ton woningen; 160 ton utiliteit energiesysteem: 220 ton
Veld 9	woningen, zorg	30% EP verlaging	120 ton
Veld 10	woningen, bedrijfsruimte	30% EP verlaging	25 ton
Hoogovenpand	bibliotheek/mediatheek5.500 m2 BVO	30% EP verlaging voor nieuwe functie	37 ton
Veld 2	winkels, woningen	30% EP verlaging	pm
Theater de Veste	theater	aansluiting op koeling energiesysteem	70% tov traditionele koeling (337 kW): stel 5 ton
huidige bibliotheek	nog onbekend	30% EP verlaging
Haakpand	woningen, winkels	30% EP verlaging voor nieuwe functie en/of aansluiting op koeling energiesysteem (70% tov traditionele koeling)	pm
Veld 12	woningen	geen inzet	0 ton
Totaal			580 ton

Communicatie (informatie)

Rondom Zuidpoort wordt een specifiek communicatieplan gemaakt. Hiervoor wordt aangesloten bij algehele communicatie Zuidpoort en andere Milieu onderdelen (Stad&Milieu en bodem).

Projectteam (organisatie)

Milieu is onderdeel van projectgroep Zuidpoort en de ontwerpteam Veld 9 en veld 10, en de regiegroep Hoogovenpand. Voor nog te starten deelprojecten wordt nader de wijze van inzet bepaald.

Risico’s

Welwillendheid van ontwikkelaar.

Besluitvorming

Elke overeenkomst met ontwikkelaar inclusief aanvraag REM en/of MTF wordt bestuurlijk vastgesteld.

Programma Bestaande woningvoorraad

Programma	Bestaande woningvoorraad								Programma		4
Deelproject									Deelprojectnr.
Fase	Initiatief	Definitie	Ontwerp		Voorbereiding	Realisatie		Nazorg	Startdatum		2003
Portefeuille houders	Cluster		Sector			Vakteams			einddatum		>2012
Projectleider	Milieu, doorlopende activiteiten: Margreet de Wit en Peter Rommens; evaluatie Instrumentarium Peter Rommens
Projectbeschrijving	In de planperiode worden in Delft ruim 3770 woningen gerenoveerd. Deze zijn een interessant onderdeel van het Klimaatbeleid. De gestelde ambitie is 20% besparing tov het huidige energiegebruik. In de planperiode wordt in Delft 70.000 m2 BVO utiliteitsbouw gerenoveerd tot op een niveau dat een Bouwvergunning noodzakelijk is. De gestelde ambitie is 10% EPC verscherping. Een deel hiervan valt buiten grote projecten zoals herstructurering Schie-oevers en zal worden ondergebracht in dit programma. Het vakteam Milieu ondersteunt gemeentelijke projectleiders. De wijze van inbreng is sterk afhankelijk van de grote en ambities van het bouwplan en daarmee divers van aard. Dit kan er toe leiden dat er een apart project wordt geformuleerd.
Inhoudelijke activiteiten	Dit programma omvat ten eerste doorlopende activiteiten: · Milieu initieert en beheert kennisbank met voorbeelden en subsidieregelingen. · Bij regulier bouwplanadvisering adviseert het Vakteam Milieu specifiek op het thema energie. · Op verzoek en of grotere bouwplannen vormt het Vakteam Milieu onderdeel van de projectgroep of AWG. De inbreng kan hierbij ook plaatsvinden via een andere dan energie vakspecialist. · Bij projecten >250 woningen initieert en begeleidt het Vakteam OEI studie (Optimale Energie Infrastructuur. De uitkomsten worden als Energievisie opgenomen in structuurplan of bestemmingsplannen. Daar waar noodzakelijk en zinvol vindt een Openbare Aanbesteding plaats. In dit kader is overlap met het Project restwarmtelevering DSM Gist te verwachten Daarnaast vindt een eenmalige evaluatie plaats van het bestaande instrumentarium Duurzaam bouwen.Deze evaluatie heeft tot doel om zowel het huidig instrumentarium te toetsen op effect, als de mogelijkheid dit te verruimen naar de doelstellingen uit het Klimaatplan. Bij start van de evaluatie zal een los projectvoorstel worden geformuleerd. De resultaten van de evaluatie worden meegenomen in de jaarlijkse aanpassing van de ‘Algemene planinformatie Woningbouw’ Een deel van de activiteiten vinden plaats als specifiek project: o Project 4b: Convenant bestaande woningen. o Project 4c: Bestaande stad bespaart energie door DEA worden ± 2400 EPA’s uitgevoerd. o Programma 5: verruimde reikwijdte en zorgplicht bij bedrijven Verder wordt indien relevant expliciet ingezet op Duurzaam energie (programma 9).
Aandachtspunten
Planning (tijd)	o Alle activiteiten vinden doorlopend plaats. o Onderzoek herijking Instrumentarium: Zomer 2003.
				Raming			Bron			Dekking
Financiën/begroting	Milieu			100 uur/jaar						regulier Milieu
	Evaluatie instrumentarium			reeds opgenomen in programma 3.						reeds opgenomen in programma 3.
	Meerinvestering en onderzoek			k€ 7.364 (stelpost)						(zie onder kopje Totaal)
Totaal	Meerinvestering Uren			k€ 7.364 (stelpost) 800 uur			· 40% nationale subsidies+ 10% REM + 50% te verdelen tussen betrokken partijen · regulier Milieu
Randvoorwaarden (kwaliteit)	Energievisie opgesteld en opgenomen in bestemmingsplan voor alle renovatie- of herstructureringsprojecten met meer dan 250 woningen. Toepassen van een Energie Prestatie op Locatie (EPL) van minimaal 6.0 bij renovatie- en herstructureringsprojecten met meer dan 250 woningen. Bij een vastgestelde ambitie vindt een openbare procedure energie-infrastructuur incl randvoorwaarden duurzame energie plaats. Verder wordt bij renovatie- en herstructureringsplannen advisering uitgegaan van het Nationaal Pakket Stedenbouw. Bij nieuwbouw utiliteitsbouw een verscherping van de Energie Prestatie Coëfficiënt (EPC) met 10%. Uitvoeren van alle vaste en kostenneutrale maatregelen plus 30% van de variabele (niet-kostenneutrale) energiemaatregelen uit het Nationaal Pakket Duurzame Utiliteitsbouw.
Communicatie (informatie)	afh. project.
Projectteam (organisatie)	nvt
Risico’s	Kleinere en individuele bouwplannen vallen buiten invloedssfeer.
Besluitvorming	o Per bouwplan, structuurplan, bestemmingsplan. o Evaluatie Instrumentarium najaar 2003.

Projectdocument Energieprestatie op locaties Poptahof

Project	Energieprestatie op locaties Poptahof								Projectnummer			4a
Deelproject									Deelprojectnr.
Fase	Initiatief	Definitie √	Ontwerp		Voorbereiding	Realisatie		Nazorg	Startdatum			Reeds gestart
Portefeuille houders	Cluster		Sector			Vakteams			Einddatum			2015
									Dossier
Opdrachtgever	B&W									Vastgesteld door:
Projectleiders	Vakteam W&P: Allard Stroo									op:
Projectbeschrijving: · Probleemstelling · Eindresultaat · Afbakening	o In de gemeente Delft wordt de komende jaren gewerkt aan de herstructurering van de wijk de Poptahof. Deze wijk staat bekend om zijn hoogbouw, de vele nationaliteiten onder zijn bewoners en om de noodzaak van een grootschalige renovatie. Het ingreepniveau varieert van planmatig onderhoud tot sloop/ nieuwbouw of grootschalige renovatie. De gemeente Delft wil een optimale energie-infrastructuur ontwikkelen als onderdeel van deze herstructurering. Als eerste stap hiervoor is een energievisie opgesteld. In het ontwerp Masterplan Poptahof wordt een ambitie voor het realiseren van een EPL=6 aangegeven, met het zichtjaar 2015. Om de doelstelling EPL=6 te halen komen de varianten met warmtelevering (b.v. van DSM-Gist) en 40% energiebesparing of verlaging van de EPC waarde in aanmerking. Op basis van de gekozen variant dienen voor de betrokken partijen de randvoorwaarden en consequenties op gebouwniveau vastgelegd te worden. o Realiseren van een EPL=6 bij de herstructurering van de Poptahof o De gemeente start een BAEI procedure voor de separate of gecombineerde aanbesteding van de energie-infrastructuur. Het resultaat daarvan is een kaderovereenkomst met een realisator van een energie-infrastructuur. Hierbij wordt ook de combinatie gemaakt met de herstructurering Poptahof.
Inhoudelijke activiteiten: · Gedetailleerd voor de eerstkomende fase · Globaler voor de volgende fasen	Ontwerpfase · uitwerking van de Energievisie o.a. op basis DSM-Gist restwarmte studie · bestuurlijke vaststelling Ontwerpfase/Voorbereidingsfase Voorbereidingsfase · Formuleren van onderdelen Nota van Randvoorwaarden en Uitgangspunten. · Opstellen overeenkomst tussen de verschillende partijen · Consequenties in ruimtelijke inrichting (compactheid, oriëntatie, ruimte voor voorzieningen, ) en op gebouwniveau (gebouwkwaliteit, installatie-eisen, aansluitvoorwaarden, toepassing daglicht) Realisatiefase: · pm Nazorgfase/ Beheer
Aandachtspunten	Communicatie met ontwikkelende marktpartijen en voortgang ontwikkeling energievisie.
Planning (tijd)	· Definitiefase: medio 2002 – voorjaar 2003 · Ontwerp-/ voorbereidingsfase: voorjaar 2003 - 2004 · Realisatiefase: 2005 · Nazorgfase:2015
				Raming			Bron				Dekking
Financiën/begroting	Initiatief/ Voorbereidingsfase			150 uur/ jaar vervolg studie energie k€ 30			Inschatting inschatting
	Realisatie			80 uur/ jaar investeringen ± k€ 4.400			OEI-studie door W/E adviseurs pag. 27
	Beheer			pm
Totaal	Onderzoek Meerinvestering Uren			k€ 30 k€4.400 940 uur			· 35% nationale subsidies+ 30% REM en MTF + rest verdeelsleutel betrokken partijen · 150 uur BANS + 630 u projectbudget Poptahof
Randvoorwaarden (kwaliteit)	Relatie Haalbaarheidsstudie Restwarmte DSM-Gist Realisatie nul-energieflat in de Poptahof en pv-panelen als onderdeel van project ‘100 Delfts blauwe daken’. Aanvullend prestatie-afspraken op basis Nationaal pakket Duurzaam bouwen.
Monitoring	Via voortgangsrapportage Klimaatbeleidsplan. · Energieverbruik huidige situatie t.o.v. energieverbruik nieuwe situatie » CO2-reductie · Bij realisatie duurzame energie, monitoring van aandeel DE
Communicatie (informatie)	pm
Projectteam (organisatie)	Gemeentelijke projectleider Poptahof: vakteam Projecten Onderdeel energie: Vakteam Milieu ism Delft Wonen, vd Vorm Vastgoed b.v.
Risico’s	Houding marktpartijen
Besluitvorming	Definitief Masterplan: voorjaar 2003.

Projectdocument: Convenant duurzame aanpak bestaande woningen

Project	Convenant duurzame aanpak bestaande woningen									Projectnummer			4b
Deelproject										Deelprojectnr.
Fase	Initiatief	Definitie	Ontwerp		Voor-bereiding √		Realisatie		Nazorg	Startdatum			Reeds gestart
Portefeuille houders	Cluster		Sector			Vakteams					Einddatum			2015
											Dossier
Opdrachtgever	B&W										Vastgesteld door:
Projectleiders	Vakteam Bouwtoezicht: Henry Rienstra										op:
Projectbeschrijving: · Probleemstelling · Eindresultaat · Afbakening	De bestaande woningvoorraad is verantwoordelijk voor een groot deel van het Delftse energiegebruik. Een groot deel van deze voorraad 70% is in het bezit van een 3-tal woningcorporaties. De corporaties hebben een verschillend ervarings- en ambitieniveau, maar staan welwillend tov een gestructureerde aanpak. Gekozen is om in een convenant afspraken te maken op zowel proces-, prestatie- als maatregelniveau. Een van de thema’s van het convenant is energie. Het resultaat van dit project is de ondertekening en uitvoering van een convenant. De looptijd van het convenant is 2002-2012. De thema’s water, bouwmaterialen en omgeving zijn wel onderdeel van het convenant, maar vormen geen onderdeel van het klimaatbeleidsplan.
Inhoudelijke activiteiten: · Gedetailleerd voor de eerstkomende fase · Globaler voor de volgende fasen	Het traject om te komen is gestart vanuit het 3Dplan en loopt al enige tijd. Gedurende dit traject is steeds meer van een maatregelniveau naar een procesafspraakniveau verschoven., Dit sluit beter aan bij de bedrijfsvoering van de corporaties en de doelstellingen van de gemeente. In een eerder stadium was de Woonkoepel ook 1 van de projectpartners, maar de Woonkoepel bestaat niet meer in deze vorm dus de partners beperkt zich tot de gemeente en 3 corporaties. Voorbereidingsfase o Voor de verschillende thema’s worden uitgangspunten en financiële afspraken in basis op papier gezet. o De bijdrage vanuit de gemeente onderscheiden in diverse bronnen. o Uitwerking van thema’s door proces- en prestatieafspraken (incl formulier per bouwproject ontwikkelen) o Beschouwing over mogelijke rol van DEA in uitvoering of deelname in convenant. o Ondertekening. Uitvoering o Bij grote (herstructurering)ingrepen: opstellen van Energievisie door middel van korte OEI trajecten. De gemeente neemt hierin het voortouw. o Bij kleine ingrepen: (laten) uitvoeren van EPA’s. Het streven is hierbij om …. EPA’s te laten uitvoeren. o Op basis van de energiestudies nemen corporaties maatregelen op woningen en blokniveau. Indien noodzakelijk krijgt het energiebedrijf op buurt- of wijkniveau een rol. De ingrepen zijn onderscheidbaar in zowel energiebesparing als toepassing van duurzame energie. Kosten efficiëntie voor eigenaar en gebruiker zijn uitgangspunt. o corporaties geven voorlichting aan bewoners dmv bewonershandleiding en bestaande middelen. o Faciliteren van procesvoortgang door 3 bijeenkomsten per jaar ten behoeve uitwisseling kennis en ervaring. o Promotieactie richting corporatiepersoneel en huurders o Intern communicatie binnen BTM
Aandachtspunten	Mogelijkheden bekijken van effecten van kosten maatregelen op woonlasten.
Planning (tijd)	Ondertekening november 2002 · Uitvoering periode 2002-2006, met jaarlijks 3 bijeenkomsten.
Financien/Begroting				Raming				Bron				Dekking
	Definitie			BTM				Regulier werkbudget BTM				100%, 3D plan
	Voorbereiding			extern adviseur 1^e jaar: 208 uur				€ 17.785 BTM				(reeds gemaakte kosten) budget BTM
	Uitvoering: eigen inzet energie-onderzoek (OEI/EPA) maatregelen			50 uur/ jaar k€ 50 in voorbereiding vast te stellen PM				BTM inschatting				100% (zie onder kopje Totaal)
Totaal	Onderzoek Meerinvestering Uren			k€ 50 pm 658 uur				· 30% nationale subsidies+ 30% REM + 40% corporaties en andere partijen · 100% budget BTM
Randvoorwaarden (kwaliteit)	Minimaal 40% van de bestaande woningen is voor 2006 voorzien van een EPA (dit zijn ruim 15.000 woningen en wooneenheden) en 50% daarvan heeft subsidie aangevraagd voor maatregelen. epa uit te voeren voorafgaand aan planmatig onderhoud of herstructurering
Monitoring	· De resultaten van het convenant worden jaarlijks gerapporteerd aan de directies en vakwethouder. · de algemene voortgang wordt jaarlijks gerapporteerd aan Milieu · Corporaties rapporteren jaarlijks EPA’s en gepleegde ingrepen. Indien mogelijk ook energiebesparing in kWh, MJ weergeven. · DEA monitort aantal uitgevoerde EPA’s, VROM of Eneco monitort aanvragen EPR aanvragen en de genomen maatregelen.
Communicatie (informatie)	Een communicatietraject voor zowel corporaties intern, BTM intern als richting huurders wordt in de realisatiefase gemaakt.
Projectteam (organisatie)	Projectleider: BTM ondersteund door extern adviseur. Projectmedewerkers /leden werkgroep: BTM, Milieu, technische diensten corporaties, DEA (?),
Risico’s	budget Energiefonds
Besluitvorming	o in driehoeks overleg op hoofdlijnen o Vervolgens gemeentelijk raadsbesluit of B&W (?) o ondertekening

Projectdocument Bestaande stad bespaart energie

(EPA-actieplan inclusief publieksacties)

Project	Bestaande stad bespaart energie (EPA-actieplan)									Projectnummer			4c
Deelproject										Deelprojectnr.
Fase	Initiatief √	Definitie	Ontwerp		Voor-bereiding	Realisatie			Nazorg	Startdatum			Reeds gestart
Portefeuille houders	Cluster		Sector			Vakteams				Einddatum			2005
										Dossier
Opdrachtgever	Woningbouwcorporaties/ gemeente Delft										Vastgesteld door:
Projectleiders	Delft Energieagentschap (DEA): Zeno Winkels										op:
Projectbeschrijving: · Probleemstelling · Eindresultaat · Afbakening	§ In elke woning van voor 1998 zijn één of meerdere energiebesparende of duurzame energiemaatregelen te treffen. Soms zijn deze gebonden aan een vervangingsmoment (HR-ketel, zonneboiler), soms kunnen deze per direct getroffen worden (spouwmuur/dak/vloer-isolatie). Om huiseigenaren op het spoor te zetten van en aan te zetten tot het nemen van deze energiemaatregelen is de EPA een goed instrument. Het rijk subsidieert EPA’s, het DEA is gecertificeerd om ze uit te voeren; het ligt voor de hand voor Delft om daarop aan te sluiten. Twee belangrijke peilers van het Energiemasterplan (DEA) zijn de aanpak van de bestaande huurwoningen op natuurlijke momenten en de periodieke herhaling van succesvolle publieksacties zoals ‘100 delftsblauwe daken voor doe-het-zelvers’, b.v. een actie zonneboiler of een na-isolatie actie. § EPA uitgevoerd in 6 % van de bestaande woningen, 100% daarvan heeft één of meer maatregelen getroffen (2005) § Bestaande woningvoorraad (particulieren en huurwoningen) van voor 1998.
Inhoudelijke activiteiten: · Gedetailleerd voor de eerstkomende fase · Globaler voor de volgende fasen	Definitiefase § Definiëren eindresultaat en eventueel bijstellen gezien landelijke ontwikkelingen § Projectvoorstel voor leggen aan Algemeen Bestuur DEA § Opstellen prestatie-indicatoren voor de monitoring van dit project Planfase/Voorbereidingsfase § Inventariseren onderhoudsplanning en herstructureringsplannen woningcorporaties § opstellen Plan van Aanpak (inclusief monitoring!) voor uitvoering van EPA’s: voor huurwoningen, blokepa’s voorafgaand aan periodiek groot onderhoud periodiek publieksacties Realisatiefase § DEA coördineert of voert zelf jaarlijks EPA’s uit § Aanvraag indienen voor het Energiefonds voor publieksacties m.b.t. energiebesparing en duurzame energie bij huishoudens door ‘geschikte’ partijen Monitoringsfase · informatie verzamelen m.b.t. aantal uitgevoerde EPA’s en de getroffen maatregelen · bundelen ideeën voor een eventueel vervolgproject
Aandachtspunten	onderdeel Energiemasterplan subsidieregelingen: Novem EPA-programma, Energie Premie Regeling (EPR), Subsidieregeling Energiebesparing huishoudens met lage inkomens
Planning (tijd)	· Definitiefase: najaar 2002 · Planfase/Voorbereidingsfase: najaar 2002 · Realisatiefas: 2002-2005 · Monitoringsfase: 2002-2005
				Raming				Bron				Dekking
Financiën/begroting	Definitie/ voorbereidingsfase			uren DEA Milieu: 25 uur/ jaar, totaal 75				Begroting DEA Milieu begroting				ja ja
	Realisatie			· 2400 woningen: EPA investeringen: een grof kengetal van € 1000 investering per woning o.a. door periodieke publieksacties zoals na-isolatie actie en actie zonneboiler								· verdeelsleutel betrokken partijen (€ 45.000,-/ per actie voor gemeente)
	Monitoringsfase			uren DEA			Begroting DEA					DEA
Totaal	Meerinvestering uren			k€ 2535 75 uur + DEA			· 25% EPR (nationale subsidies) + k€ 135 REM (vast bedrag) + rest woningcorporaties, Eneco en bewoners. · 100% Milieu + begroting DEA
Randvoorwaarden (kwaliteit)	EPA verricht door gecertificeerde instelling (DEA)
Monitoring	Totaal aantal uitgevoerde EPA’s en de getroffen maatregelen. Op basis hiervan kan de potentiele besparing worden ingeschat!
Communicatie (informatie)	De resultaten worden jaarlijks gerapporteerd in het jaarverslag van DEA Terugkoppelen resultaten naar Algemeen Bestuur DEA Publiciteitscampagne opzetten per publieksactie.
Projectteam (organisatie)	Projectleider: DEA Projectteam: DEA, werkgroepleden ‘convenant corporaties » gemeente’, woningbouwcorporaties, Eneco (Energie Premie Regeling), EPA-uitvoerder(s)
Risico’s	Vroegtijdige beëindiging Energieagentschap Niet doorgaan van het convenant tussen gemeente Delft en corporaties. Wijziging overheidsbeleid mbt EPA versus energiepremieregeling
Besluitvorming	· Projectvoorstel voorleggen aan Algemeen Bestuur DEA · Opnemen als project in convenant met corporaties

Programma: Verruimde reikwijdte en zorgplicht bij bedrijven

Project	Verruimde reikwijdte en zorgplicht bij bedrijven								Projectnummer			5
Deelproject									Deelprojectnr.
Fase	Initiatief	Definitie √		Ontwerp	Voor-bereiding	Realisatie		Nazorg	Startdatum			Reeds gestart
Portefeuille houders	Cluster			Sector		Vakteams			Einddatum			>2012
									Dossier
Opdrachtgever	B&W									Vastgesteld door:
Programmamanager	Vakteam Milieuzorg: Alfons Buijs									op:
Projectbeschrijving: · Probleemstelling · eindresultaat · afbakening	§ Om de realisatie van energiebesparing en duurzame energie bij bedrijven te stimuleren heeft de gemeente als bevoegd gezag de Wet milieubeheer achter de hand. Door het toepassen van de verruimde reikwijdte in de milieuvergunningverlening en bij handhaving intensiveert de gemeente de aandacht voor energie jaarlijks bij vele bedrijven. § In de vergunningen van alle vergunningsplichtige bedrijven zijn uiterlijk in 2005 energievoorschriften opgenomen. Van de bedrijven die onder de Wet milieubeheer vallen heeft 10% van de bedrijven in 2005 een energie-efficiency- en duurzame energiescan (EE en DE-scan) uitgevoerd en 50% daarvan heeft maatregelen getroffen. Met als eindresultaat de reductie van een hoeveelheid CO2-uitstoot door besparing van energie en het toepassen van duurzame energie bij Delftse inrichtingen waarop de Wet milieubeheer van toepassing is. § Bij de bedrijven die onder de Wet milieubeheer vallen gaat het om bedrijven met een energiegebruik boven de 25.000 m^3 aardgas of 50.000 kWh elektra per jaar, conform de circulaire Energie in de milieuvergunning en AmvB’s
Inhoudelijke activiteiten: · Gedetailleerd voor de eerstkomende fase · Globaler voor de volgende fasen	Definitiefase § Prioritering van thema’s horende bij de verruimde reikwijdte Wet milieubeheer § Nadere invulling geven aan de ambities op energiegebied en aangeven welke beleidsaanbevelingen worden overgenomen uit afstudeeronderzoek L. van Trigt. § Aanvraag subsidie voor intensivering van energiebeleid bij bedrijven (SAM) Ontwerpfase § Opstellen preventiebeleidsplan met als uitgangspunten: Het afstudeerrapport van L. van Trigt met de daarin aanbevolen besparingsactiviteiten. Het energiebeleid van de gemeente Delft bij bedrijven, bestaande uit een: - Basisbeleid: uitgangspunten hierbij zijn de wettelijke taken en verplichtingen van de gemeente - Eventueel aanvullend beleid: uitgangspunten zijn communicatie en stimulering bij MKB Actieve rol bij uitvoering Meerjarenafspraken Energiebeleid 2 o Actief overleg en informatie-uitwisseling met lokaal bedrijfsleven over energiebesparing en duurzame energie o Voorlichtingstraject voor energie-efficiency en duurzame energiescans (EE en DE-scans) uitvoeren · Aanpassen van het Milieu Informatie Systeem om de verbeterde energieregistratie uit te kunnen voeren en energiegegevens daaruit te generen. Voorbereidingsfase Operationaliseren van het preventiebeleidsplan, o.a.: Een betere registratie van de energieverbruiken en gegevens die hiermee in relatie staan Bekendheid geven aan het gemeentelijke energiebeleid bij bedrijven, b.v. - Het voorschrijven van energiebesparingsplannen bij bedrijven waarbij dat afgedwongen kan worden; - Het voeren van een vooroverleg met bedrijven met relevant energieverbruik; - Instellen van een aparte energiecontrole voor energiegrootverbruiker. Opleiden van de milieu-inspecteurs om het energiebeleid te realiseren Realisatiefase § Uitvoeren preventiebeleidsplan, o.a.: Stimuleren van duurzame energieopwekking en/ of afname groene stroom bij bedrijven; Het geven van informatie over bestaande subsidies en regelingen (eventueel i.s.m. Delfts Energieagentschap), b.v. Informatiefolders verspreiden voor bedrijven (infomail) Gemeente Delft geeft zelf het goede voorbeeld! § Uitvoeren voorlichtingstraject EE- en DE-scan industrie/non-profit Beheer § Jaarlijks rapporteren over behaalde energieresultaten bij bedrijven
Aandachtspunten	SAM-subsidie voorziet in een intensivering energiebesparing bij bedrijven. Subsidieregeling Programma Schoner Produceren Uitwerking afstudeerrapport Lidewij van Trigt
Planning (tijd)	· Definitiefase: 2002 · Ontwerpfase: voorjaar 2003 · Voorbereidingsfase: 2003 · Realisatiefase: 2003-2005
			Raming				Bron				Dekking
Financiën/begroting	Definitiefase		Workshop prioriteiten Verruimde Reikwijdte k€ 4,-				Milieuzorg				100%
	Ontwerp		Opstellen beleidsplan ± k€ 15,-				(schatting)				(zie onder kopje Totaal)
	Voorbereiding Realisatie		Opleiding Milieuinspecteurs k€ 10,- Extra tijd aspect energie: 1^e jaar 300 uur pm: investeringen								(zie onder kopje Totaal) (zie onder kopje Totaal) door de bedrijven zelf
	Beheer		75 uur				Milieuzorg
Totaal in €	Meerinvestering Onderzoek Uren		pm € 29,- 975				Ø 10-25 % nationale subsidie + rest bedrijven Ø max. 60% SAM + rest budget Milieuzorg Ø ca. 70% Milieuzorg + ca. 30% BANS
Randvoorwaarden (kwaliteit)	Het niveau van energiebesparing wordt verhoogt door verbeterde vergunningverlening en/of handhaving.
Monitoring	Het monitoren van het aantal EE- en DE-scans en het monitoren van de getroffen maatregelen bij de bedrijven.
Communicatie (informatie)	Bekendheid geven aan het gemeentelijke energiebeleid aan bedrijven (zie inhoudelijke activiteiten) Informatie over bestaande subsidies en regelingen
Projectteam (organisatie)	Projectleiding: Milieuzorg Milieuinspecteurs
Risico’s	Indien het energie een lage prioriteit krijgt in de prioriteitsdiscussie mbt de verruimde reikwijdte, dan zal bovenstaand project niet in deze vorm doorgang vinden.
Besluitvorming	Preventiebeleidsplan voorjaar 2003

Programma 6: Duurzame bedrijventerreinen

Programma	Duurzame bedrijventerreinen								Programma		6
Deelproject									Deelprojectnr.
Fase	Initiatief	Definitie	Ontwerp		Voorbereiding	Realisatie		Nazorg	Startdatum		2003
Portefeuille houders	Cluster		Sector			Vakteams			einddatum		>2012
Projectleider	Milieu
Projectbeschrijving	Binnen Delft zijn er naast de speerpuntprojecten Technopolis Business Campus en Schie-oevers 2 bedrijventerreinen in ontwikkeling: Harnaschpolder (ism gemeente Den Haag en gemeente Schipluiden) en de herontwikkeling TNO Zuidpolder.
Inhoudelijke activiteiten	Dit programma omvat ten 1^e doorlopende activiteiten: · Milieu initieert en beheert kennisbank met voorbeelden en subsidieregelingen. · Bij regulier bouwplanadvisering adviseert het Vakteam Milieu specifiek op het thema energie. · Op verzoek en/of grotere bouwplannen vormt het Vakteam Milieu onderdeel van de projectgroep of AWG. De inbreng kan hierbij ook plaatsvinden via een andere dan energie vakspecialist. · Bij projecten begeleidt het Vakteam studie Energievisie. De uitkomsten worden opgenomen in bestemmingsplannen. Daar waar noodzakelijke en zinvol vindt een Openbare Aanbesteding plaats. In dit kader is overlap met het Project restwarmtelevering DSM Gist te verachten Daarnaast vindt een eenmalige evaluatie plaats van het bestaande instrumentarium Duurzaam bouwen.Deze evaluatie heeft tot doel om zowel het huidig instrumentarium te toetsen op effect, als de mogelijkheid dit verder te verruimen naar de doelstellingen uit het Klimaatplan. Bij start van de evaluatie zal een los projectvoorstel worden geformuleerd.
Aandachtspunten
Planning (tijd)	o Alle activiteiten vinden doorlopend plaats. o Onderzoek herijking Instrumentarium: zomer 2003; besluitvorming najaar 2003.
				Raming			Bron			Dekking
Financiën/begroting	Milieu			100 uur/jaar						(zie onder kopje Totaal)
	Evaluatie instrumentarium			reeds opgenomen in programma 3.1						reeds opgenomen in programma 3.1
	Meerinvesteringen en onderzoek			k€ 680						(zie onder kopje Totaal)
Totaal	Meerinvestering+onderzoek Uren			k€ 680 1000 uur			· 20% nationale subsidies + 30% REM en MTF + 50% te verdelen tussen de betrokken partijen · 50% projectbudgetten + 50% Milieu
Randvoorwaarden (kwaliteit)	o Het duurzaam bouwen instrumentarium wordt aangepast op energie in ontwikkelingen bedrijventerreinen en gronduitgifte. o Voor bedrijventerreinen wordt een energievisie opgesteld met een ambitie vergelijkbaar met EPL 7 en met een inzet op 5% duurzame bronnen.
Communicatie (informatie)	afh. project.
Projectteam (organisatie)	nvt
Risico’s	Kleinere en individuele bouwplannen vallen buiten invloedssfeer.
Besluitvorming	Geen

Projectdocument Naar een duurzame plan ontwikkeling Technopolis (3D)

Project	Naar een duurzame plan ontwikkeling Technopolis								Projectnummer			6a
Deelproject									Deelprojectnr.
Fase	Initiatief	Definitie √	Ontwerp		Voorbereiding	Realisatie		Nazorg	Startdatum			Reeds gestart
Portefeuille houders	Cluster		Sector			Vakteams			Einddatum			2020
	DPP								Dossier
Opdrachtgever	B&W									Vastgesteld door:
Projectleiders	DPP: Edith Bijleveld									op:
Projectbeschrijving: · Probleemstelling · Eindresultaat · Afbakening	Op het terrein aan de zuidzijde van het TU terrein wordt in de loop van circa 15 jaar een kennisintensief bedrijventerrein gerealiseerd. De geschatte grootte op termijn is 500.000 m2 BVO bedrijven. Het project wordt uitgevoerd door de gemeente Delft in samenwerking met de TU Delft en een private ontwikkelaar. De gemeentelijke ambitie is hoog (EPL=7,5), maar nog niet in een meetbaar en toetsbaar criterium vastgelegd. Daarnaast dienen voor de ontwikkelde bouwpartij de randvoorwaarden vastgelegd worden in een document en het Stedebouwkundige Masterplan.
Inhoudelijke activiteiten: · Gedetailleerd voor de eerstkomende fase · Globaler voor de volgende fasen	Definitiefase: opstellen van Energievisie middels OEI traject, en bestuurlijke vaststelling van ambitieniveau (EPL en CO2). Ontwerpfase: o Formuleren van onderdelen Nota van Randvoorwaarden en Uitgangspunten. Consequenties in ruimtelijke inrichting (compactheid, oriëntatie, ruimte voor voorzieningen, ) en op gebouwniveau (gebouwkwaliteit, installatie-eisen, aansluitvoorwaarden, toepassing daglicht) o Deelname in de werkgroep ten behoeve van Masterplan. Voorbereidingsfase: o aanbesteding aanleg Energie Infrastructuur Realisatiefase: Koppelen van kaderovereenkomst energie-infrastructuur met gebouwontwikkelaar. Nazorgfase/ Beheer
Aandachtspunten	Communicatie met ontwikkelende marktpartij en TU Delft.
Planning (tijd)	· Definitiefase: · Ontwerp-/ voorbereidingsfase: · Realisatiefase: tm 2020 · Nazorgfase:
				Raming			Bron				Dekking
Financiën/begroting	Initiatief

Geld	Definitie	Milieu: 100 uur/ jaar; k€ 50,- OEI-studie	Directie P&P	(zie onder kopje Totaal) (zie onder kopje Totaal)
	Realisatie	Investeringen k€ 1.500.,-	inschatting	(zie onder kopje Totaal)
	Nazorg/ Beheer
Totaal in €	Meerinvestering Onderzoek Uren	k€ 1.500 k€ 50 1000 uur	Ø 15% nationale subsidies+ 30% REM en MTF + rest verdeelsleutel andere partijen Ø OEI studie: 40% Novem + 60% REM Ø 75% budget DPP + 25% BANS
Randvoorwaarden (kwaliteit)	Vastgelegde randvoorwaarden op gebouwniveau en stedelijke om gewenste energie infrastructuur optimaal te benutten. Bijkomende kwaliteit zijn op gebouwniveau en gekoppeld aan Nationaal pakket of prestatie-afspraken.
Monitoring	Via voortgangsrapportage Klimaatbeleidsplan. Na realisatie toetsing doelstellingen duurzame energie en CO2-reductie tov landelijk gemiddelde
Communicatie (informatie)	pm
Projectteam (organisatie)	Vakteam Milieu neemt deel aan Wg Stedelijk ontwikkeling.
Risico’s	Houding marktpartij en TU Delft.
Besluitvorming

Projectdocument Energieprestatie herstructurering Schie-oevers

Project	Energieprestatie herstructurering Schie-oevers (excl. Station-Zuid)											Projectnummer			6b
Fase	Initiatief		Definitie √	Ontwerp			Voorbereiding	Realisatie			Nazorg	Startdatum			Reeds gestart
Portefeuille houders	Cluster			Sector				Vakteams				Einddatum			2015
	Wijk- en Stadszaken			Grond								Dossier
Opdrachtgever	B&W
Projectleiders	Vakteam Grond: Sietse Wierda
Projectbeschrijving: · Probleemstelling · Eindresultaat · Afbakening	· In de gemeente Delft wordt de komende jaren gewerkt aan de duurzame herstructurering van het bedrijventerrein Schie-oevers. Met als doel het bedrijventerrein te revitaliseren en te verduurzamen zodat een volgende periode van goed functioneren ingegaan kan worden. Revitaliseren in de zin van het zowel oplossen van de knelpunten die door de gebruikers worden ervaren als het optimaliseren van de uitnutting van het terrein. Verduurzaming in de zin van verbetering van de ruimtelijk kwaliteit en een vermindering van de milieubelasting. Het project herstructurering bedrijventerrein Schie-oevers is een project dat de gemeente samen met het op het terrein gevestigde bedrijfsleven, ieder vanuit de eigen verantwoordelijkheid, uitvoert. Samenwerking schept kansen om hoge ambities op het gebied van Milieu te bereiken, ook m.b.t. energie o.a. door: o betere afstemming van de energieproductie en de energievraag; o benutting mogelijkheden voor uitwisseling van energiestromen tussen bedrijven. · De gemeentelijke ambitie is hoog (vergelijkbaar EPL=7,5), maar nog niet in een meetbaar en toetsbaar criterium vastgelegd. Als eerste stap worden door de betrokken partijen de randvoorwaarden vastgelegd in een Masterplan. · De plangrens uit het bestemmingsplan Schie-oevers Noord en Zuid is de projectgrens.
Inhoudelijke activiteiten: · Gedetailleerd voor de eerstkomende fase · Globaler voor de volgende fasen	Definitiefase: · deelname in de werkgroep ten behoeve van Masterplan. · formuleren van onderdelen Nota van Randvoorwaarden en Uitgangspunten (mede op basis van in 2000 uitgevoerde Bedrijfsdoorlichtingen). · opstellen van Energievisie, die vervolgens als richtlijn geldt bij het maken van afspraken met bedrijven · bestuurlijke vaststelling van ambitieniveau (CO2). Ontwerpfase · Op basis van energievisie verder uitwerking Randvoorwaarden en Uitgangspunten · Opstellen overeenkomst tussen verschillende partijen m.b.t. Energie infrastructuur · In beeld brengen consequenties in ruimtelijke inrichting (compactheid, oriëntatie, ruimte voor voorzieningen, ) en op gebouwniveau (gebouwkwaliteit, installatie-eisen, aansluitvoorwaarden, toepassing daglicht) Voorbereidingsfase: · eventuele aanbesteding aanleg Energie Infrastructuur Realisatiefase: · Vastleggen van energierichtlijnen in koopcontracten van nieuw te vestigen bedrijven. Nazorgfase/ Beheer
Aandachtspunten	· Startnotitie aan B&W d.d. 29-11-1999 ‘Herstructurering bedrijventerrein Schie-oevers; · Convenant tussen bedrijvenkring en de gemeente Delft (reeds ondertekend) · Notitie Duurzame bedrijventerreinen, Afdeling Milieu 22-1-1999 · Projectdocument ‘Duurzame herstructurering Schie-oevers’ uit Duurzaamheidsplan Delft 2000-2003
Planning (tijd)	· Definitiefase: 2002-2003; Materplan: december 2002 · Ontwerp-/ Voorbereidingsfase: 2003-? · Realisatiefase: t/m 2015 (?) · Nazorgfase:pm
					Raming				Bron				Dekking
Financiën/begroting
		Definitie				uren Milieu: 120 uur/ jaar, later helft: totaal 840 energievisie: k€ 50,- investeringen: k€ 875,-				inschatting inschatting inschatting				(zie onder kopje Totaal)
		Realisatie/ nazorg				pm
Totaal		Meerinvestering Onderzoek Uren				k€ 925,- k€ 50,- 840				Ø ± 25% nationale subsidies + ± 25% REM + 50% Provincie en bedrijven Ø 40% Novem (OEI) + 60% REM Ø 480 uur budget Schie-oevers+ 240 uur BANS
Randvoorwaarden (kwaliteit)		Vaststellen van randvoorwaarden op gebouw- en stedelijk niveau om gewenste energieprestatie daadwerkelijk te halen Bijkomende kwaliteit zijn op gebouwniveau en gekoppeld aan Nationaal pakket of prestatie-afspraken.
Monitoring		Via voortgangsrapportage Klimaatbeleidsplan.
Communicatie (informatie)
Projectteam (organisatie)		Gemeentelijke projectleider Schie-oevers: vakteam Grond Vakteam Milieu neemt deel aan werkgroep Masterplan
Risico’s		Houding marktpartijen
Besluitvorming

Programma: Energie als onderdeel van het GIM

Programma	Energie als onderdeel van het GIM (3D)								Projectnummer		7
Deelproject									Deelprojectnr.
Fase	Initiatief	Definitie	Ontwerp		Voor-bereiding	Realisatie		Nazorg	Startdatum		Reeds gestart
Portefeuille houders	Cluster		Sector			Vakteams			Einddatum		geen
Projectleider	Agnes van der Linden (vakteam Milieu)
Projectbeschrijving: · Probleemstelling · eindresultaat · afbakening	De Gemeentelijke Interne Milieuzorg heeft middels het 3D plan een vaste plaats in de eigen organisatie. Hoewel het een milieubrede benadering heeft, zal in het kader van het Klimaatsbeleidsplan meer specifieke aandacht moeten komen voor klimaatgerelateerde onderwerpen. Het onderdeel Klimaat krijgt middels de volgende onderdelen een plaats binnen het GIM. · Bij inkoop en gemeentelijke aanbesteding zal energie een toetsingscriterium vormen. Dit kan zowel rechtstreeks middels energieprestaties van het product of de dienst. Het kan ook door te kijken naar de energie-inhoud van een product of het energiebeleid van de leverende organisatie. · Voor de inkoop van vervoermiddelen zal binnen het klimaatbeleidsplan een proefproject worden uitgevoerd (zie project 7b). Resultaten hiervan vormen later een onderdeel van het inkoopbeleid. · Eigen vervoerplan: woon-werkverkeer, dienstreizen en vervoer tussen de verschillende locaties (project 7a). · Energiebeheer (zie project 18) Het gaat om energie en CO2 als onderdeel van het klimaatbeleid. Er is geen specifieke aandacht voor andere broeikasgassen.
Inhoudelijke activiteiten: ·	· Het Vakteam milieu neemt deel aan of adviseert aan specifieke projectteam die betrokken zijn bij inkoop. Specifiek hierbij is Inkoop energie. · Het vakteam P&O maakt een specifiek op woon-werkverkeer en dienstreizen gericht project en voert dit uit, De basis hiervoor wordt gevormd door… Dit wordt ondersteund door communicatie middels intern media (Intranet, nu-en-dan). · HSM zorgt voor voldoende fiets en stallinggelegenheden bij alle locaties van de gemeente. Hieronder vallen ook locaties die gehuurd worden van derden. Dit wordt ondersteund door communicatie middels intern media (Intranet, nu-en-dan).
Aandachtspunten
Planning (tijd)	Nvt
				Raming			Bron			dekking
Financiën/begroting	Milieu			75 uur / jaar						3D
Totaal	Meerinvestering Uren			pm 750						GIM budget
Randvoorwaarden (kwaliteit)	Energie is een speerpunt in de gemeentelijke bedrijfsvoering.
Monitoring	Monitoring over aantal geadviseerde aanbesteding en inkooptrajecten. Geen monitoring over behaalde CO2 reductie. Specifieke deelprojecten kennen eigen monitoring.
Communicatie (informatie)	Het GIM heeft een voorbeeldwerking naar andere bedrijven en instellingen binnen de gemeente.
Projectteam (organisatie)	· Het Vakteam milieu neemt deel aan of adviseert aan specifieke projectteams betrokken bij inkoop. Servicebureau Inkoop attendeert hierop. · Vakteam P&O voert project Vervoersplan uit (project 7a). · HSM faciliteert fietsfaciliteiten locaties gemeente.
Risico’s
Besluitvorming	Per specifiek project door betreffende budgethouder.

Projectdocument Vervoersplan gemeente Delft

Project	Vervoersplan gemeente Delft								Projectnummer			7a
Deelproject									Deelprojectnr.
Fase	Initiatief √	Definitie		Ontwerp	Voor-bereiding	Realisatie	Nazorg		Startdatum			2003
Portefeuille houders	Cluster			Sector		Vakteams			Einddatum			2005
									Dossier
Opdrachtgever	B&W									Vastgesteld door:
Projectleiders	P&O: Frans van der Valk									op:
Projectbeschrijving: · probleemstelling · eindresultaat · afbakening	§ De activiteiten van de gemeente Delft en haar werknemers hebben veel verplaatsingen tot gevolg. Op de vervoermiddelkeuze heeft de gemeente directe invloed als het gaat om dienstreizen en indirecte invloed op het woon/werkverkeer. Door het opstellen van een gemeentelijk vervoersplan levert de gemeente een bijdrage aan het beperken van CO2-uitstoot, de gezondheid van de werknemers, vervult Delft een voorbeeldfunctie voor bedrijven en bespaart zij op autokosten. Het opstellen van een vervoersplan is voor bedrijven met meer dan 100 werknemers een wettelijke taak (verruimde reikwijdte Wm). Voor de reorganisatie zijn er de nodige initiatieven geweest op gebied van vervoersmanagement: o een autoratio-meting bij alle dienstgebouwen om woon-werkverkeer in beeld te brengen; o een gemeentebrede werkgroep heeft in 1999 een concept vervoersplan opgesteld. § 25-50% verlaging van de potentiële autoratio is gerealiseerd, zowel in het woon/werkverkeer als bij de dienstreizen (in 2005?) § In principe beperkt de doelgroep zich tot de ambtenaren van de gemeente Delft. Overwogen kan worden om voorlichting naar bedrijven en inwoners te koppelen
Inhoudelijke activiteiten: · Gedetailleerd voor de eerstkomende fase · Globaler voor de volgende fasen	Definitiefase § Peilen draagvlak en verkennen mogelijkheden en behoeften (fietsplan, carpoolen e.d.) § Actualisatie van het concept vervoersplan uit 1999 en de daarin voorgestelde maatregelen op korte termijn en lange termijn, b.v. stimuleren fietsgebruik: o.a. verbeteren huidige situatie dienstfietsen, vergoedingen stimuleren OV-gebruik: o.a. gunstigere vergoeding openbaar vervoer t.o.v. auto, verstrekken NS kortingskaart aan medewerkers. § Opstellen plan van aanpak om te komen tot een definitief vervoersplan Ontwerpfase/ Voorbereidingsfase § Maken en vaststellen definitief vervoersplan gemeente Delft § Overleg en informatie-uitwisseling met interne organisatie § Ontwikkelen communicatiecampagne naar personeel § Overwegen: ontwikkelen communicatiecampagne naar inwoners en bedrijven (relatie LVVP) Realisatiefase § Uitvoeren geven aan de voorgestelde maatregelen uit vervoersplan § Voorlichting over het zuinig rijden (het nieuwe rijden) inkoop schoon/zuinig materieel binnen organisatie en inwoners(?) Evaluatiefase § Structureel uitvoering autoratio-methode § Onderzoek naar de tevredenheid van de medewerkers t.o.v. de getroffen maatregelen
Aandachtspunten	§ Personenvervoer heeft een nieuwe impuls nodig; § Het inbedden in de organisatie (GIM) § Goederenvervoer: relatie met project 16
Planning (tijd)	§ Definitiefase 2003 § Ontwerp/ Voorbereidingsfase 2003-2004 § Realisatiefase 2004-2005 § Evaluatiefase: 2004-2005
			Raming					Bron			Dekking
Financiën/begroting	Definitie/ ontwerp/ voorbereidingsfase		P&O: 100 uren Milieu: 100 uur Mobiliteit: pm					Begroting P&O begroting Milieu -			ja ja
	Realisatie (2 jaar)		400 uur/jaar publiciteitscampagne k€ 5,- maatregelen: k€ 80,-					1/4 fte schaal 9 (k€ 35,-) inschatting inschatting			½ BANS-subsidie (co-financiering + ?) ( zie onder kopje Totaal)
	Evaluatie		· autoratiometing: pm
Totaal	Meerinvestering Uren		k€ 85 1000					· 10% nationale subsidies+ 20% REM + 20% GIM + 50% andere gemeentelijke budgetten (Fietsactieplan) · 50% BANS + 50% REM
Randvoorwaarden (kwaliteit)	Dit project is een onderdeel van het project ‘Gemeentelijke interne milieuzorg (GIM) in de nieuwe organisatie (projectnr.26) van het Duurzaamheidsplan Delft 2002-2003.
Communicatie (informatie)	Communicatiecampagne naar personeel Voorbeeldfunctie naar bedrijven en inwoners
Projectteam (organisatie)	Projectleiding: P&O, Projectmedewerkers: Mobiliteit, Milieu Stadsgewest Haaglanden – Adviespunt Vervoermanagement
Risico’s	Personeelswerving
Besluitvorming	2003 vaststellen Vervoerplan gemeente Delft

Projectdocument: Proefproject naar een zuinig wagenpark

Project	naar een zuinig wagenpark								Projectnummer			7b
Deelproject									Deelprojectnr.
Fase	Initiatief √	Definitie		Ontwerp	Voorbereiding	Realisatie		Nazorg	Startdatum			Reeds gestart
Portefeuille houders	Cluster			Sector		Vakteams			Einddatum			2005 e.v.
	Bedrijven			divers		divers			Dossier
Opdrachtgever	B&W									Vastgesteld door:
Projectleiders	Technische dienst: AElse Ruiter									op:
Projectbeschrijving: · Probleemstelling · Eindresultaat · Afbakening	De gemeente Delft gebruikt bij diverse vakteams diverse soorten voertuigen. Dit varieert van personenauto’s, bestelwagens bij de bodedienst, en groter materieel bij reiniging. Het vakteam TD beheert het wagenpark en verzorgt ook de aanschaf van nieuwe wagens. Het potentiële besparingspotentieel is op dit moment nog onduidelijk. Een zorgvuldige inventarisatie is een eerste vereiste. Een vervangingsprogramma’s sluit aan bij het programma’s van de vakteams. In de uitvoering zal door jaarprogramma’s op termijn het gehele wagenpark energiezuinig kunnen worden.
Inhoudelijke activiteiten: · Gedetailleerd voor de eerstkomende fase · Globaler voor de volgende fasen	Definitiefase: bepalen van huidig wagenpark en potentieel aan te bereiken reductie Ontwerpfase/: keuze uit de opties voor diverse wagensoorten en vast te leggen in voorkeursopties, incl financiële consequenties Dit resulteert in een programma. Realisatiefase : bij vervanging of uitbreiding van wagenpark is energie een belangrijk criterium bij toetsen varianten voor vervanging eigen wagenpark.. Nazorgfase/ Beheer: jaarlijkse evaluatie.
Aandachtspunten
Planning (tijd)	· Definitiefase: november 2002 – maart 2003 · Ontwerpfase:maart 2003 – augustus 2003 · Realisatiefase: vanaf januari 2004 · Nazorgfase: jaarlijks
			Raming				Bron				Dekking
Financiën/begroting
	Definitie/ ontwerpfase		k€ 25,- Stadsbeheer: 10 uur/jaar				Novem				(zie onder kopje Totaal)
	Realisatie		pm: meer kosten energiemaatregelen (terugverdientijd langer dan afschrijvingstermijn) Stadsbeheer: 10 uur/jaar;								(zie onder kopje Totaal) budget TD
	Nazorg/ beheer		beperkt								eigen middelen TD
Totaal	Onderzoek Meerinvestering Uren		k€ 25 pm 100				· 10-25% nationale subsidie + rest REM · 10-25% nationale subsidie + 20% REM + 55%-70% ander gemeentelijk budget · budget TD
Randvoorwaarden (kwaliteit)	Energie is altijd belangrijk criterium bij aanschaf voertuigen. Gebruik van duurzame energie voor elektrische wagens is een mogelijkheid, geen vereiste.
Monitoring	Tot aan de uitvoering vindt monitoring plaats via voortgangsrapportages. In de uitvoeringsfase wordt de totale besparing jaarlijks in beeld gebracht. Daarbij wordt ook aangegeven hoe gebruik gemaakt is van externe subsidies.
Communicatie (informatie)	pm
Projectteam (organisatie)	Individuele vakteams geven opdracht aan Vakteam TD. TD stelt investeringsbesluit op ter goedkeuring aan de vakteams. Milieu kan ondersteuning als het gaat om externe financiering.
Risico’s
Besluitvorming

Projectdocument Energiebeheer gemeentelijke gebouwen en voorzieningen

Project	Energiebeheer gemeentelijke gebouwen en voorzieningen								Projectnummer			7c
Deelproject									Deelprojectnr.
Fase	Initiatief √	Definitie	Ontwerp		Voor-bereiding	Realisatie		Nazorg	Startdatum			2003
Portefeuille houders	Cluster		Sector			Vakteams			Einddatum			2006
									Dossier
Opdrachtgever	B&W									Vastgesteld door:
Projectleiders	Sector HSM: Energiecoördinator									op:
Projectbeschrijving: · Probleemstelling · eindresultaat · afbakening	· Door invoering van energiebeheer, het op een systematische wijze beheersen van de energiestromen kan worden bespaard op het gemeentelijke energieverbruik. Naast financieel voordeel levert energiebeheer een substantiele bijdrage aan een vermindering van de milieubelasting. Verder biedt energiebeheer de gemeente de mogelijkheid om een voorbeeldfunctie te vervullen door zelf zo efficiënt mogelijk om te gaan met energie in haar eigen gebouwen en voorzieningen. · Een centraal opererend energiebeheersysteem, waarmee het energiegebruik van alle gemeentelijke gebouwen en voorzieningen op elke moment in beeld kan worden gebracht. Per drie maanden vindt een volledige energieregistratie plaats, een analyse en terugkoppeling er van naar bestuurders en gebouwgebruikers. · Het gaat in principe om het structureren van het energiebeheer van de gemeentelijke gebouwen en voorzieningen.
Inhoudelijke activiteiten: · Gedetailleerd voor de eerstkomende fase · Globaler voor de volgende fasen	Voorbereidingsfase: Centrale registratie Het uitvoeren van energiebeheer is alleen mogelijk als de energieverbruiken regelmatig en centraal worden geregistreerd, beoordeeld en doorgespeeld aan de uiteindelijke verantwoordelijken · Beschikbaar stellen van capaciteit om bovenstaande werkzaamheden uit te voeren; · Het ontwikkelen van een instrumentarium voor het registreren en bijhouden van energiegegevens; · Het centraal op de voet volgen van de ontwikkelingen van de kosten en verbruiken; · Het analyseren van de energiegegevens; · Het voorbereiden van de aanbestedingen, met als ambitie: o 10-20% van het eigen gemeentelijk elektriciteitsverbruik afkomstig van het duurzame bronnen Realisatiefase: Energiebeheer Regelmatig registreren en bewaken van de energiegegevens bijvoorbeeld maandelijks, geeft inzicht in het verloop van de energieverbruiken en maakt beheerders tijdig attent op pieken. Na beoordeling van deze de geregistreerde energiegegeven zullen eventuele energiebesparende activiteiten worden ondernomen. · Het verschaffen van een representatief overzicht van de verbruiken; · Het in staat zijn op eenvoudige wijze de gebruikers en bestuurders in te lichten over energieverbruiken in hun respectievelijke gebouwen; · Voorlichtingstraject richting gebouwbeheerders en gebruikers; · Het op een later tijdstip kunnen relateren van investeringen aan de besparingen; · Het vaststellen van uitgangspunten voor het opzetten van een energiebesparingsbeleid.
Aandachtspunten	Het inbedden in de organisatie!
Planning (tijd)	Voorbereidingsfase 2002-2004 Realisatiefase 2004-2006 e.v.
				Raming			Bron				Dekking
Financiën/begroting	Initiatief
	Voorbereiding (2 jaar)			1492 uur/jaar (productieve uren)			1 fte schaal 9 bruto jaarsalaris				(zie onder kopje Totaal)
	Realisatie (2 jaar)			0,75*1492 /jaar			0,75 fte schaal 9
				Ondersteuning: 50 uur/ jaar			Milieu				100% Milieu
Totaal	uren			5622 uur			· 25% BANS + (400 uur) Milieu + rest REM
Randvoorwaarden (kwaliteit)	Het verkrijgen van de BANS subsidie is één van de randvoorwaarden voor het doorgaan van het project . Verwacht in de jaren 2003 en 2004 geen inverdieneffect en financier dus 100%. Evaluatie eind 2004 en maak dan (mbv de energiecoordinator) een reele inschatting van het inverdieneffect. Wellicht dat in 2005 en 2006 een inverdieneffect van 25% bereikt kan worden.
Monitoring
Communicatie (informatie)	Een van de basisinstrumenten voor het structureren van energiebeheer.
Projectteam (organisatie)	Projectleiding: HSM Projectdeelnemers: Milieu en gebouwbeheerders
Risico’s
Besluitvorming

Projectdocument Vastleggen van prestatieafspraken ter verbetering van voorzieningen Langzaam Verkeer (LV), Openbaar Vervoer (OV)en Collectief Vervoer (CV)

Project	Vastleggen prestatieafspraken ter verbetering van voorzieningen LV/OV/CV								Projectnummer			8
Deelproject									Deelprojectnr.
Fase	Initiatief	Definitie √	Ontwerp		Voor-bereiding	Realisatie		Nazorg	Startdatum			Reeds gestart
Portefeuille houders	Cluster		Sector			Vakteams			Einddatum			november 2003
Rik Grashoff	Wijk en Stadszaken		Duurzaamheid			Mobiliteit RO + milieu			Dossier
Opdrachtgever	B&W									Vastgesteld door:
Projectleiders	Mobiliteit: Jan Nederveen									op:
Projectbeschrijving: · Probleemstelling · Eindresultaat · Afbakening	§ Probleemstelling: Gemotoriseerd verkeer is een belangrijke veroorzaker van CO2-emissies. Door gericht verkeersbeleid kunnen deze emissies worden beperkt. Dit betekent stimuleren van fietsverkeer en openbaar vervoer en terugdringen van individueel gemotoriseerd vervoer. In het OV en CV kan via Haaglanden (de aanbesteder) gebruik van energiezuinige motoren voor bussen en groene stroom voor trams gestimuleerd worden zodat de emissie per voertuig wordt verminderd. § Resultaat: een nieuw Delfts' Verkeer- en Vervoerplan’ (LVVP) waarin is aangegeven hoe dit mobiliteitsbeleid concreter is uitgewerkt. § Doel:een verschuiving van de modal split ten gunste van fietsverkeer en OV/CV. Minder emissies per nieuw OV -voertuig in Haaglanden. Delft weer in de top 3 van de beste fietssteden in Nederland. § Afbakening: De infrastructurele maatregelen zijn beperkt tot het wegennet van de gemeente Delft. Voor maatregelen waarbij de gemeente afhankelijk is van externe actoren wordt alleen een inspanningsverplichting geleverd.
Inhoudelijke activiteiten: · Gedetailleerd voor de eerstkomende fase · Globaler voor de volgende fasen	Definitiefase § inzicht in de huidige modal split en knelpunten/verbeterpunten voor fiets en CV/OV. Ontwerpfase/Voorbereidingsfase § Fiets: reconstructie van kruispunten met veel fietsongevallen; fietstrommels bij woningen; meer bewaakte fietsenstallingen; studies ontbrekende schakels fietsroutenetwerk; verbeteren bewegwijzering § OV/CV: aanleg tramlijn 19 & 37; Inzet van Instrument Milieueisen bij openbaar vervoer (IMOVA=inkoopprotocol) en vertaling daarvan in concrete milieu-eisen in de concessieverlening; uitbreiding reizigersinformatie op drukke haltes § auto; voldoende plaatsen voor deelauto's; uitbreiden 30 km-zones; tariefacties "parkeren of OV" op winkelpiekuren; reguleren bewonersparkeren in schilgebieden. Realisatiefase § uitvoering Fietsactieplan, Delft Autoluw en LVVP. § monitoring effecten van verkeers- en vervoerbeleid: met name verschuivingen in de modal split. § structureel aandacht voor energiebesparing bij aanbesteding CV/OV
Aandachtspunten	· Uitwerking van alle plannen vindt plaats in kader van het LVVP. De emissiemaatregelen maken deel uit van dit plan.
Planning (tijd)	§ LVVP: 2002 - 2020; met concreet actieplan tot 2006 § Fietsactieplan: implementatie 2002 - 2005 § Delft autoluw: implementatie gereed na oplevering Koepoortgarage
				Raming			Bron				dekking
Financiën/begroting	Initiatief			k€10,-			budget LVVP				Ja; voorfinanciering uit 7211.0002 = Beleidsvisie Verkeer en Vervoer
	Definitie Ontwerp Voorbereiding			K€20,- energie deel uren: 100 uur			budget LVVP
							(zie onder kopje Totaal)
	Realisatie			pm
	Nazorg/ Beheer			pm
Totaal	Onderzoek Uren			k€ 30,- 100			· 100% budget LVVP · 90 % Mobiliteit + 10% BANS
Randvoorwaarden (kwaliteit)	(Integraal) onderdeel van het LVVP
Monitoring	Het noemen van de indicatoren in het plan die de verschuiving van de modal split ten gunste van fietsverkeer en OV/CV inzichtelijk maken.
Communicatie (informatie)	Zie projectplan LVVP (nader uit te werken)
Projectteam (organisatie)	Projectleiding: Mobiliteit, Bijdragen van met name milieu, ruimtelijke ordening en Stadsgewest Haaglanden (voor OV)
Risico’s	· aanbesteder krijgt gebruik energiezuinige motoren niet gerealiseerd · vertraging aanleg tramlijn 19 & 37 · causaliteit verschuiving modal split niet aantoonbaar
Besluitvorming	Vaststellen LVVP door gemeenteraad

Programma: Duurzame energie in de gebouwde omgeving

Programma	Duurzame Energie (DElft)								Programma		9
Deelproject									Deelprojectnr.
Fase	Initiatief	Definitie	Ontwerp		Voor-bereiding	Realisatie		Nazorg	Startdatum		2003
Portefeuille houders	Cluster		Sector			Vakteams			einddatum		2003 e.v.
Projectleider	Milieu
Projectbeschrijving	Stap 2 binnen de Trias Energetica is toepassen van Duurzame energie. De verschillende vormen van duurzame energie kunnen in andere projecten een plaats krijgen. Daarnaast zijn specifiek op DE georiënteerde acties mogelijk. · Bij projecten in nieuwbouw en renovatie zal na het verhogen van de energetische kwaliteit zo veel mogelijk gebruik gemaakt worden van zonne-energie (passief en actief), warmte-koude-opslag, omgevings-en restwarmte, warmtepompen en WKK. Hierin vormt DE onderdeel van het totale besparingsconcept (programma’s 1, 2, 3, 4, 6 en projecten 1a, mogelijk 2a, 3a, 3b, 6a, 6b). · In de bestaande bouw zonder grote ingrepen bestaan mogelijkheden voor zonnecellen (PV), zonneboilers en warmtepompen. Voor particulieren en bezit van de corporaties krijgt dit vorm via specifieke activiteiten van het Energie-agentschap (instrument 11 a) ondersteund door middel van het instrument EPA (instrument 4c). Bij eigen gebouwen is DE altijd verbonden aan een grotere ingreep (zie boven). · Duurzame energie bij bedrijfsgebouwen komt aan de orde bij de verruimde reikwijdte (programma 5). · Voor DE bij riolen en gemalen vindt een proefproject plaats (project 2b). · Voor het energetisch toepassen van gemeentelijke biomassastromen vindt een haalbaarheids- en wenselijkheidsstudie plaats. · Windenergie: zie project 10a en kleinschalige windenergie kan ingepast worden binnen bouwprojecten (zie boven). · Voor PV in de bestaande gebouwde omgeving loopt sinds 2000 het project 100 Delft Blauwe Daken (project 10c). Na afronding en evaluatie van de 1^e tranche start een 2^e tranche.
Inhoudelijke activiteiten	· Milieu initieert en beheert kennisbank met voorbeelden en subsidieregelingen. · Een haalbaarheidsstudie over het toepassen van reststromen voor bio-energie.
Aandachtspunten	Dubbeltelling van de CO2 reductie.
Planning (tijd)	De haalbaarheidsstudie biomassa vindt plaats in 2003.
				Raming			Bron			dekking
Financiën/begroting	Milieu / Groen Haalbaarheidstudie inzet reststromen voor biomassa.			20 uur/jaar; totaal 200 €20.000						50% BANS 50% regulier Milieu
Totaal	Meerinvestering Onderzoek Uren			pm k€ 20 200						50% BANS 40% DEN programma Novem. Rest Energiefonds
Randvoorwaarden (kwaliteit)	Doel is realisatie van 3% lokaal opgewekte duurzame energie in 2003 en 15% in de periode 2010-2020 (uit 3D). Alvorens de toepassing van DE in de gebouwde omgeving bekeken wordt dient de gebouwkwaliteit voldoende te zijn.
Communicatie (informatie)
Projectteam (organisatie)	Vakteam Milieu initieert een haalbaarheidstudie reststromen ism het Vakteam Groen.
Risico’s
Besluitvorming	Geen

Projectdocument Windturbines in Delft

Project	Windturbines in Delft								Projectnummer			9a
Deelproject									Deelprojectnr.
Fase	Initiatief	Definitie √		Ontwerp	Voor-bereiding	Realisatie		Nazorg	Startdatum			Reeds gestart
Portefeuille houders	Cluster			Sector		Vakteams			Einddatum			< 2006
									Dossier
Opdrachtgever	B&W									Vastgesteld door:
Projectleiders	DEA ism Milieu: Zeno Winkels									op:
Projectbeschrijving: · Probleemstelling · Eindresultaat · afbakening	· Delft wil binnen haar gemeentegrens zoveel mogelijk duurzame energie produceren of anderzijds de mogelijkheden maximaal benutten , zo ook voor windenergie. Voor het bepalen van het potentieel windenergie in Delft is een Quick Scan Windenergie uitgevoerd, als onderdeel van de Duurzame Energie scan (DE-scan). Het windaanbod in de gemeente Delft is relatief goed, met name aan de grenzen van de bebouwing en in het buitengebied. De gemeente kan d.m.v. bestuurlijke steun, overleg met de doelgroepen en het aanpassen van bestemmingsplannen grote invloed hebben op het realiseren van het potentieel. Delft wil zich profileren als kennisstad. Windmolens zijn zichtbaar en lenen zich daarvoor door hun uitstraling. Het potentieel voor duurzaam opgewekte energie binnen de gemeente Delft ligt voor 48% bij de DE-bron: wind. · Realisatie van een opgesteld vermogen aan windturbines van ± 10MW (max. 6 turbines) · Dit project omvat in eerste instantie de windturbines die gerealiseerd worden binnen de gemeentegrenzen van de gemeente Delft.
Inhoudelijke activiteiten: · Gedetailleerd voor de eerstkomende fase · Globaler voor de volgende fasen	Initiatief/definitiefase · Quick Scan Windenergie is in 1999 reeds uitgevoerd! · Op dit moment loopt een haalbaarheidsonderzoek windenergie voor een aantal potentiële locaties Ontwerpfase/ Voorbereidingsfase · uitvoeren haalbaarheidsonderzoek bij alle kansrijke windenergie locaties; totaal beeld is gewenst i.v.m. het grote aandeel van windenergie binnen de DE-doelstelling · achterhalen grondeigenaren van de potentiële locaties · opnemen van geselecteerde windenergielocaties in bestemmingsplannen Realisatiefase · regisseren (stimuleren, bewoners participatie, tenderen) van de te ontwikkelen windenergielocaties. Gemeente kan voortouw nemen voor een project groep windenergie.\ · voor de meest geschikte locatie kan de gemeente afspraken maken met marktpartijen over de realisatie van windturbines · Windenergie is in principe een rendabele DE-optie. Hiervoor zal in principe geen aanvullende subsidie nodig zijn. · opstellen van een communicatieplan t.b.v. draagvlak voor windenergie · aanvragen van een bouwvergunning · bouwen windturbines Evaluatiefase · Ervaringen door vertalen naar mogelijke locaties die buiten de gemeentegrenzen liggen. · Voor deze locaties zou Delft samenwerking kunnen zoeken met b.v. Pijnacker en Schipluiden
Aandachtspunten	Het potentieel voor windenergie is volgens de DE-Scan omvangrijk en kansrijk en daarmee cruciaal voor het halen van de DE-doelstelling. Naast het lopende project in Delft-Zuid is het daarom aan te bevelen om meer locaties nader te onderzoeken, eventueel in samenwerking met buurgemeenten (Harnaschpolder, langs de A4).
Planning (tijd)	· Definitiefase: 2002 · Ontwerpfase/ Voorbereidingsfase: 2002-2003 · Realisatiefase: 2002-2005 · Evaluatiefase: 2005
			Raming				Bron				Dekking
Financiën/begroting	Initiatief t/m voorbereiding		80 uren Milieu+ RO/jaar; totaal 240 uren DEA k€ 30 onderzoek				Begroting Milieu/ RO Begroting DEA inschatting				(zie kopje Totaal) 100% Energiebedrijf
	Realisatie fase		6 windturbines: ± k €11.000				1 turbine kost fl 4 miljoen				Energiebedrijf
Totaal	Onderzoek Meerinvestering Uren		k€ 30 k€ 11.000 240				· Energiebedrijf · 30% nationale subsidies + rest Energiebedrijf · 50% BANS + 50% Milieu en RO
Randvoorwaarden (kwaliteit)
Monitoring	Na realisatie wordt werkelijke opbrengst jaarlijks gemonitord.
Communicatie (informatie)	Opstellen van een communicatieplan met bewoners en bedrijven ter verkrijging van draagvlak voor windenergiebeleid in het algemeen en gekozen locaties in het bijzonder.
Projectteam (organisatie)	Projectleiding: DEA ism Milieu Inbreng: vakteam RO, Communicatie, BTM etc.
Risico’s	Draagvlak bij provincie, bedrijven en omwonenden
Besluitvorming	pm

Projectdocument Restwarmte DSM-Gist

Project	Restwarmte DSM-Gist								Projectnummer			9b
Deelproject									Deelprojectnr.			04v1/21-04-02
Fase	Initiatief	Definitie √		Ontwerp	Voor-bereiding	Realisatie		Nazorg	Startdatum			Reeds gestart
Portefeuille houders	Cluster			Sector		Vakteams			Einddatum			> 2012
									Dossier
Opdrachtgever	B&W									Vastgesteld door:
Projectleiders	Vakteam Milieu: Peter Rommens									op:
Projectbeschrijving: · Probleemstelling · eindresultaat · afbakening	· Bij de vestiging van DSM Gist in het noorden van Delft vindt de fabricage plaats van antibiotica en bakkersgist. DSM is zelfvoorzienend in de levering van stoom en elektriciteit aan haar processen. Hiertoe heeft zij op het terrein een ketelhuis met een warmtekrachtinstallatie bestaande uit een aantal gasturbines, gasmotoren en stoomketels. Uit de inventarisatie van de processen en energiestromen bij DSM blijkt dat er mogelijkheden van restwarmtelevering zijn. De restwarmte bestaat uit stromen van hoge en lage temperatuur. Na een eerste oriëntatie op de mogelijkheden van aftap van restwarmte blijkt dat ca. 200 TJ restwarmte van hoog temperatuurniveau vrijgemaakt zou kunnen worden en ca. 100 tot 200 TJ restwarmte van laag temperatuurniveau (ca. 30-35°C). De restwarmte kan worden vrijgemaakt voor verwarming van woningen en kantoren en middels een warmtenet getransporteerd worden naar b.v. de Spoorzone en Poptahof. Levering van restwarmte is mogelijk op twee temperatuurniveaus . Afhankelijk van het temperatuurniveau zal meer of minder gas bijgestookt dienen te worden. De technische en economische mogelijkheden van warmtelevering van DSM dienen in een haalbaarheidsstudie nader te worden onderzocht. · Nuttige toepassing van het restwarmtepotentieel dat vrijkomt bij DSM Gist Delft. § Rendabele exploitatie van restwarmte zal pas ontstaan als meerder locaties worden aangesloten op het systeem, gedacht wordt aan de locatie Spoorzone en de wijken Voorhof/ Poptahof en Buitenhof, waar reeds collectieve vormen van wijk- en blokverwarming in gebruik zijn.
Inhoudelijke activiteiten: · Gedetailleerd voor de eerstkomende fase · Globaler voor de volgende fasen	Definitiefase · formuleren randvoorwaarden haalbaarheidsonderzoek · aanvraag indienen REM Voorbereidingsfase: · Keuze voor warmtelevering als energievoorziening voor de Spoorzone vastleggen in een Raadsbesluit · Uitvoeren haalbaarheidsonderzoek, hierin dient tevens aandacht te zijn voor o.a. o de gevolgen voor de omgeving o de fasering van de aanleg o de mate van robuustheid van het ontwerp o de kosten voor de eindverbruikers. · Bestuurlijke besluitvorming op basis resultaten haalbaarheidsonderzoek · Implementatie resultaten haalbaarheidsonderzoek in planontwikkeling Spoorzone en Poptahof · Intentieovereenkomsten opstellen Realisatiefase: · pm Nazorgfase/ Beheer
Aandachtspunten	De leveringszekerheid bij warmtelevering van DSM-Gist
Planning (tijd)	· Definitiefase: 2002 · Voorbereidingsfase: 2002-2003 · Realisatiefase: 2005 - ? · Evaluatiefase: ?
			Raming				Bron				Dekking
Financiën/begroting	Definitiefase		Milieu: 30 uur				Begroting Milieu				ja
	Voorbereidingsfase		Milieu: 1^e 4 jaar: 100 uur/jr; 2^e 4 jaar 50 uur/jr Haalbaarheidsonderzoek+ marktverkenning en conferentie: k€ 100,-				Begroting Milieu				100% Milieu (zie onder kopje Totaal)
	Realisatie		Stelpost onderzoek etc: k 400,- Spoorzone: € 4,75 miljoen Poptahof: € 3 miljoen								Subsidie via CO2-reductiefonds zie totaal
	Evaluatie		pm
Totaal	Meerinvestering Onderzoek e.d uren		k€ 7.750 k€ 500 700				· 40% nationale subsidies + 45% REM+MTF + rest andere partijen 100% Milieu
Randvoorwaarden (kwaliteit)	Vastleggen van randvoorwaarden op stedelijk- en gebouwniveau bij de verschillende nieuwbouwlocaties binnen Delft
Communicatie (informatie)	Aandacht geven aan de communicatie naar de bewoners van Delft mbt de getroffen maatregelen.
Monitoring	Via voortgangsrapportage Klimaatbeleidsplan. Hoeveel restwarmte per jaar daadwerkelijk wordt geleverd aan woningen en/ of bedrijven in Delft.
Projectteam (organisatie)	Projectleider: Milieu Werkgroepleden: DSM-Gist, evt. Novem
Risico’s	Houding marktpartijen
Besluitvorming	Najaar 2002 resultaten Energieonderzoek Spoorzone

Projectdocument Delft: 100 Delftsblauwe Daken 1^e en 2^e tranche

Project	100 Delftsblauwe Daken 1e en 2e tranche								Projectnummer			9c
Deelproject									Deelprojectnr.			04v1/21-04-02
Fase	Initiatief	Definitie	Ontwerp		Voor-bereiding	Realisatie		Nazorg	Startdatum			10-12-1997
Portefeuille houders	Cluster		Sector			Vakteams			Einddatum			2006
Projectleiders	Milieu (Kennisstad)									29-06-2000 (plan uitvoeringsfase)
Projectbeschrijving: · Probleemstelling	Als in de Nederlandse energiebehoefte voor een substantieel deel moet worden voorzien door duurzame bronnen, is aandacht voor het opwekken van duurzame energie in de bestaande bouw noodzakelijk. In het kader van de Delft Kennisstad-strategie streeft Delft ernaar zich te profileren als proeftuin voor innovaties, waaronder op het gebied van duurzame energie.
· Eindresultaat	Het koepelproject 100 Delftsblauwe Daken demonstreert in uiteenlopende deelprojecten hoe PV-cellen in de bestaande bouw kunnen worden toegepast. Delft profileert zich hiermee als proeftuin voor PV en levert zo een bijdrage aan een snellere introductie van PV in de Nederlandse bestaande gebouwde omgeving.
· Afbakening	In het raadsbesluit van 29-06-2000 worden tien deelprojecten genoemd. Medio 2002 is hier het deelproject PV voor huurders aan toegevoegd. Het project richt zich vooralsnog op realisatie van deze deelprojecten. In het raadsbesluit is wel ruimte gelaten voor uitbreiding van het project met nieuwe deelprojecten [zie ook Communicatie].
· Inhoudelijke activiteiten: · Gedetailleerd voor de eerstkomende fase · Globaler voor de volgende fasen	Initiatief/definitiefase · In 1998/1999 stelde het Centrum voor Energiebesparing en Schone Technologie (CE) een planschets op. Deze voorbereidende fase werd afgerond met de ondertekening van intentieverklaringen door de betrokken partijen op 13 december 1999. Ontwerpfase/Voorbereidingsfase/Realisatiefase · De gemeente Delft heeft het Delfts Energie Agentschap opdracht gegeven de projectleiding te voeren over alle deelprojecten waarin naast de gemeente Delft nog andere partijen betrokken zijn. DEA zorgt voor begeleiding van de eigenaar van het desbetreffende gebouw waar het gaat om: o Inventariseren subsidiemogelijkheden en aanvragen subsidie; o opstellen uitvoeringsplan · De gemeente Delft stroomlijnt de noodzakelijke processen (w.o. Welstand) en zorgt voor overige inhoudelijke inbreng. Speciale aandacht gaat uit naar een zichtbare toepassing van de PV-panelen. De verschillende deelprojecten bevinden zich in verschillende stadia. Enkele deelprojecten zijn reeds gerealiseerd, andere zijn nog niet verder dan de intentieverklaring (bijvoorbeeld veroorzaakt door een afhankelijkheid van een groter herstructurerings- of verhuisproject).
Aandachtspunten
Planning (tijd)	· Definitiefase: 1998-1999 · Ontwerpfase: verschilt per deelproject 2000-2005 · Voorbereidingsfase: verschilt per deelproject 2000-2005 · Realisatiefase: verschilt per deelproject 2001-2006
				Raming			Bron				Dekking
Financiën/begroting	Initiatief/Definitie			€ 14.846,- (CE)			B&W-besluit (1998)				Milieutechnologiefonds
	Ontwerp/Voorbereid. Realisatie 1^e tranch			€ 205.789,- € 35.758,- € 45.000,- (PV voor huurders) Totale kosten k€ 1900			Raadsbesluit (29-06-2000) B&W-besluit (07-08-2001) in behandeling okt. 2002 overzicht DEA d.d. 27-08-02				REM REM REM Reeds gereserveerd in REM
	Realisatie 2^e tranch			Totale kosten k€ 1.900			Vergelijkbaar met 1^e tranch				(zie onder kopje Totaal)
				Uren Milieu gem. ca. 200 per jaar t/m 2006
	De kosten van de verschillende deelprojecten worden gedekt door financiële bijdragen van de rijksoverheid (veelal via Novem-subsidie en fiscale maatregelen), Eneco energie, de eigenaar van het desbetreffende gebouw en de gemeente Delft. Voor de projecten horende bij de 2^e tranche worden nog intentieverklaringen opgesteld met daarin de verdeelsleutel voor de bijdragen vanuit de verschillende partijen. 1^e tranch financieel reeds gereserveerd in REM!
Totaal	Meerinvestering 2^e tranch Uren 2^e tranch			k€ 1900 800			· 25% nationale subsidie + 50% REM + 25% andere partijen · 40% BANS + 60% Milieu
Randvoorwaarden (kwaliteit)	Per deelproject verschillend. Het totale koepelproject streeft naar de realisatie van ruim 5000 m^2 PV-cellen, als volgt verdeeld over de verschillende deelprojecten; 1^etranche: · Seniorenflat Poptahof-Zuid 120 m^2 · Huurwoningen Vestia Estelistraat 40 m^2 · Zorgflat Die Delfgaauwse Weije 285 m^2 · De Witte Roos 32 m^2 · TU Delft, DIOC Winning en Conversie 4 m^2 · Openbare basisschool 12 m^2 · Porceleyne Fles 8 m^2 · Openbare ruimte 120 m^2 · 100 DBD voor doe-het-zelvers 1350 m^2 · Wachtruimte stationsplein 5 m^2 Deelprojecten; 2^etranche: · 100 DBD voor huurders 1500 m^2 · Nog nader te bepalen!
Communicatie (informatie)	Eind 2002/begin 2003 stelt het vakteam Milieu een communicatieplan om de aard en het succes van het project naar buiten te brengen, zowel lokaal als (inter)nationaal en zowel voor bewoners als voor professionals.
Monitoring	Opbrengst per deelproject bepalen door inventarisatie te maken van de wijze waarop panelen zijn geïnstalleerd (hellingshoek – oriëntatie). Met behulp hiervan gemiddelde jaarlijkse opbrengst bepalen. Uitzondering hierop vormen de projecten voor particulieren en huurders. Gezien het grote aantal is inventarisatie van hellingshoek en oriëntatie te kostbaar. Opbrengst van deze panelen bepalen m.b.v. ingeschat gemiddelde hellingshoek / oriëntatie.
Projectteam (organisatie)	Supervisie: Milieu Projectleiding: indien gemeente eigenaar van gebouw/project: Milieu, indien gemeente geen eigenaar gebouw/project: DEA
Risico’s	Doorgang bouwprojecten waar dit project bij aansluit!
Besluitvorming	n.v.t.