Geacht college,

1. Inleiding

In het verleden zijn diverse onderhoudsplannen gemaakt voor de civiele kunstwerken¹ in Delft. Om de 5 jaar werd op basis van een eenmalige inspectie een 5 jarig onderhoudsplan en bijbehorende budget vastgesteld. Het laatste onderhoudsplan dateert uit 1997.

Deze nota is het eerste beheerplan kunstwerken. Het geeft inzicht in het te beheren areaal, het huidige gehanteerde onderhoudsniveau en de meerjaren behoefte aan onderhoud op basis van nu bekende kwaliteitsgegevens.

De komende jaren wordt toegewerkt naar een completer meerjaren beheerplan. Hiervoor is het nodig een inhaalslag te maken om alle beheergegevens te actualiseren en het beheersysteem operationeel te krijgen. Kwaliteits- en beleidsuitgangspunten uit de nog op te stellen beheersvisie op de openbare ruimte zijn daarbij eveneens bepalend voor het meerjaren beheerplan.

Uit inspecties blijkt dat de komende jaren flinke investeringen nodig zijn voor grootonderhoud. In de binnenstad zijn de komende drie jaar zeker 9 historische bruggen toe aan vervanging of groot onderhoud en in de wijken Voorhof en Buitenhof zijn betonnen (voet- en fiets)bruggen toe aan renovatie.

1)In de gehele nota moet daar waar staat “kunstwerken” gelezen worden “bruggen, tunnels en geluidsschermen”

2. Meerjaren beheerplan

2.1. Inleiding

Per 1 januari 2004 is het nieuwe Besluit Begrotingen en Verantwoording van kracht geworden. Als gevolg hiervan moet in de begroting o.a. inzicht worden gegeven in de financiële consequenties van de onderhouden kapitaalsgoederen. Per kapitaalsgoed moet daarbij een meerjarig overzicht van de benodigde onderhoudsbudgetten worden opgegeven en moet tevens de relatie met het desbetreffende actuele beheerplan worden aangegeven.

Het doel van een meerjaren beheerplan is duidelijk: het doet uitspraken over de kwaliteit van de openbare ruimte, de benodigde maatregelen en financiële middelen.

Die uitspraken zijn gebaseerd op de areaalgegevens, de actuele technische onderhoudstoestand en de noodzakelijke maatregelen voor het bereiken van de afgesproken kwaliteit. Een meerjaren beheerplan beschrijft zowel het dagelijks en regulier (klein) onderhoud als de geplande (groot) onderhoudsprojecten.

Het meerjaren beheerplan wordt per beheerdiscipline opgesteld. De geplande onderhoudsprojecten worden afgestemd op de (onderhouds)projecten in de openbare ruimte van andere disciplines.

2.2. Areaal

De kwantitatieve en kwalitatieve areaalgegevens zijn samen met op te stellen maatregelenpakketten de basis voor het maken van planningen van beheermaatregelen. Areaalgegevens zijn daarom geen doel op zich maar een middel voor doelmatig en affectief beheer. Daarbij moet worden aangetekend dat areaalgegevens nooit 100% actueel, juist en volledig zijn vanwege de cyclische inspecties en verwerken van revisiegegevens. Voor een effectieve en efficiënte besteding van de middelen is het gebruikelijk te streven naar een bekendheid van ca. 90% van het areaal

Kwantitatief

Het huidige areaal omvat meer dan 300 bruggen, tunnels, viaducten en geluidsschermen, zie tabel 1. Hiervan bevinden zich 78 stuks in de binnenstad.

Functie	Aantal	Vaste brug	Beweegbare brug	Tunnel/ Viaduct	Geluids scherm	Gemid. levensduur
Voetgangers	41	41				25 jr
Fietser en voetgangers	148	139	1	8		25-50 jr
Verkeer	114	106	2	2	4	50-100 jr
Totaal	303	286	3	10	4

Tabel 1 Areaal kunstwerken

De vervangingswaarde van dit areaal wordt ruwweg geschat op ca. € 32.000.000,-. Daarvan wordt een groot deel ingenomen door de betonnen verkeersbruggen, tunnels en viaducten met een lange levensduur.

Naast het bovengenoemde areaal zijn nog een drietal bruggen over de Schie (de Hambrug, de Plantagebrug en de Abtswoudsebrug) in beheer en onderhoud bij, en worden bediend door, de Provincie Zuid-Holland. De daarmee gepaard gaande kosten drukken echter wel op de onderhoudsbegroting van de gemeente.

Na 2006 zijn aanzienlijke areaaluitbreiding te verwachten ten gevolge van de eerste opleveringen in de ontwikkelingslocaties VDD-terrein en Harnaschpolder.

Kwalitatief

Niet alleen de aantallen maar juist de technische staat van de kunstwerken bepaalt de planning van beheersmaatregelen.

Jaarlijks worden, in combinatie met de schouw van de wegen, de bovenzijde van de brugdekken en de leuningen visueel geïnspecteerd.

Daarnaast is het gewenst iedere brug om de 5 jaar geheel (brugdek, leuningen, onderbouw en fundatie) gedetailleerd visueel te inspecteren. Daarvoor moet jaarlijks ca. 1/5 deel van de stad (gemiddeld twee wijken) worden bekeken.

Alle bruggen zijn in de periode 1996-2000 gedetailleerd geïnspecteerd. De actualiteit van de gegevens is dus betrekkelijk.

Nieuwe inspectierondes worden opgestart, te beginnen met de binnenstad.

Het benodigde budget voor deze inspecties bedraagt ca. € 30.000,- / jaar.

2.3. Onderhoudsmaatregelen

De inspectiegegevens leiden tot vaststelling van de globale onderhoudstoestand van een kunstwerk. De onderhoudstoestand kan aanleiding geven tot het maken van een nader onderzoek en/of tot het nemen van onderhoudsmaatregelen.

Onder onderhoud wordt verstaan de uitvoering van preventieve dan wel correctieve maatregelen ten behoeve van het behoud of herstel van de oorspronkelijke kwaliteiten van de te beheren kunstwerken.

In het werkproces wordt daarbij onderscheid gemaakt tussen klein (dagelijks) onderhoud en groot onderhoud.

Klein onderhoud:

Klein onderhoud richt zich op het in goede staat houden van kunstwerken.

Daaronder wordt o.a. verstaan het herstellen van kleine schades, het schoonmaken en schilderen van leuningen, het reinigen en het aanbrengen/vervangen van slijtlagen op brugdekken, het vernieuwen van enkele planken in brugdekken. De maatregelen zijn in het algemeen klein van omvang en worden in het lopende budgetjaar uitgevoerd.

Direct onderhoud dat om veiligheidsredenen onmiddellijk moet worden uitgevoerd en ook het inspecteren, verwerken en onderhouden van de gegevens in het beheerssysteem en het bedienen van de beweegbare bruggen behoort tot het klein onderhoud.

Graffiti wordt niet verwijderd met uitzondering van racistisch getinte leuzen.

Groot onderhoud:

Groot onderhoud richt zich op het weer in goede staat brengen van kunstwerken.Daaronder wordt verstaan het renoveren of vervangen van kunstwerken zodat deze voor een lange tijd weer voldoen aan hun functionele eisen. Het betreft grootschalige maatregelen die planmatig worden uitgevoerd.

Van veel onderhoudsmaatregelen zijn alleen globale kosten bekend. Daarnaast is nog weinig ervaring opgedaan met reparatie werkzaamheden aan betonnen kunstwerken om een concreet beeld te vormen van de daarbij benodigde investeringen in de nabije toekomst.

2.4. Beheersysteem

De areaalgegevens zijn vastgelegd in een digitaal beheerssysteem.

Het beheersysteem heeft nu alleen de functie van het digitaal vastleggen van de kwantitatieve en kwalitatieve areaalgegevens. De kwalitatieve gegevens moeten leiden tot een algemene aanduiding van het kwaliteitsniveau per kunstwerk. Bij het huidige beheersysteem is dit nog niet het geval.

Het beheersysteem genereert nog geen onderhoudsmaatregelen, planningen en begrotingen. Daarvoor moeten meer gegeven worden vastgelegd zoals het gewenste detailniveau van de inspecties, leeftijd en levensduur van de kunstwerken en de onderhoudsmaatregelen en bijbehorende kengetallen.

Bijna iedere kunstwerk in Delft is uniek. Uit beheeroogpunt is het wenselijk de kunstwerken te classificeren en te clusteren in groepen volgens de onderstaande kenmerken:

q Soort:

· Brug vast

· Brug beweegbaar

· Tunnel

· Viaduct

· Geluidscherm

q Gebruiksklassen:

· Voetgangers

· Fiets- voetgangers

· Verkeersklasse

q Type (draagconstructie):

· Beton-ligger

· Beton-boog

· Beton-plaat

· Hout

· Steen

· Staal

· Overige

Per groep van kunstwerken kan dan een pakket onderhoudsmaatregelen voor klein (dagelijks) en groot onderhoud worden vastgesteld met de bijbehorende kengetallen. De te hanteren kengetallen worden daarbij gebaseerd op ervaringsgegevens van uitgevoerde en nog uit te voeren werkzaamheden.

Vóór de begroting 2006 moet het beheerssysteem operationeel zijn. Dit jaar en komend jaar zullen daarvoor extra inspanningen worden verricht. De kosten hiervoor worden geraamd op ca. € 40.000,- per jaar. De jaarlijkse kosten voor het onderhouden van het beheersysteem bedragen ca. € 30.000,-.

2.5. Onderhoudsniveau

Uitgangspunt voor inspectie en onderhoud is het standaardniveau van de onderhoudskwaliteit. Het standaardniveau wordt daarbij gedefinieerd als het niveau van onderhoud dat een functioneel gebruik van de betreffende kunstwerken mogelijk maakt tegen de laagst maatschappelijke kosten. Het standaardniveau is in feite de minimale norm waaraan kunstwerken moeten voldoen

Bij bruggen worden nu de drie onderstaande onderhoudskwaliteiten onderscheiden:

Beeldkwaliteit

Met beeldkwaliteit wordt voornamelijk bedoeld het aanzicht en netheid van een kunstwerk.

Het standaardniveau betekend dat feitelijk (bijna) geen onderhoud wordt gepleegd op basis van beeldkwaliteit.

Alleen in de binnenstad wordt een iets hoger standaard aangehouden voor de beeldkwaliteit. Zo worden o.a. de brugleuningen jaarlijks schoongemaakt en om de 5 jaar geschilderd.

Technische veiligheid

Uitgangspunt is zolang het gebruik van de kunstwerk geen gevaarlijke situaties oplevert wordt er geen onderhoud gepleegd.

Meestal wordt hiermee bedoeld het gebruik van b.v. brugdek of leuning. Deze onderhoudskwaliteit bepaald o.a. hoe snel slijtlagen worden vervangen of stenen brugdekken worden gerepareerd en gevaarlijke leuningen worden hersteld.

Technische staat

Hiermee wordt bedoeld of een kunstwerk nog voldoet aan de technische functionele eisen die worden gesteld aan b.v. de fundering of de onderbouw.

Dreigt een kunstwerk niet meer te voldoen aan het standaardniveau dan zal deze worden vervangen of gerenoveerd. Indien hiervoor onvoldoende financiële middelen beschikbaar zijn dan kan indien mogelijk het gebruik van het kunstwerk beperkt worden tot een lagere verkeersklasse. In het ergste geval zal een kunstwerk volledig worden afgesloten.

Behalve de technische onderhoudskwaliteit kunnen ook andere kwaliteitsuitspraken en beleidsuitgangspunten voor de openbare ruimte van belang voor het meerjaren beheerplan.

Die kwaliteitsuitgangspunten moeten te vinden zijn in de nog op te stellen algemene beheervisie over het beheer van de openbare ruimte en in beleidsnota’s op het gebied van bijvoorbeeld duurzaamheid en mobiliteit.

Voorgesteld wordt het huidige onderhoudsniveau te handhaven waarbij alleen voor de binnenstad, wat betreft beeldkwaliteit, een hogere standaard wordt aangehouden.

3. Meerjaren behoefte onderhoud

Het komt voor dat gezien de ouderdom van een bepaalde wijk een groep bruggen in die wijk, in een relatief korte periode, aan groot onderhoud toe zijn. Het beheer maar ook het onderhoudsbudget is daar niet op ingericht.

Uit inspecties blijkt dat in de wijken Buitenhof en Voorhof de komende jaren diverse betonnen (voet- en fiets)bruggen toe zijn aan groot onderhoud (o.a. Mahlerstraat, J. van Lenneppad).

Om te komen tot een betrouwbare kostenraming voor het groot onderhoud aan deze groep bruggen stellen wij voor om twee bruggen te renoveren. Op basis van deze ervaring kunnen we de onderhoudsmaatregel en benodigde budgetten vaststellen voor de overige bruggen uit dezelfde groep.

Deze gegevens en de in te schatten restlevensduur kunnen dan worden ingevoerd in het beheerspakket.

In de binnenstad zijn een 9-tal bruggen (o.a. de Catharijnebrug, de Visbrug, de Duivelsgatbrug, de Lepelbrug en de Hopbrug) op korte termijn toe aan renovatie of totale vervanging. Daarnaast is de verwachting dat op middellange termijn nog meer bruggen toe zijn aan groot onderhoud.

Bij binnenstadsbruggen spelen behoudens technische ook nog andere randvoorwaarden een grote rol, zoals het vallen onder beschermd stadsgezicht en/of monumentenwet en het (her)gebruik van kostbare materialen om het oorspronkelijke aanzicht te bewaren. Dit leidt vaak tot moeilijk voorspelbare kosten.

Recent zijn in de binnenstad Mauriciusbrug en de Poelbrug vervangen. Op basis van deze en toekomstige ervaringen zullen onderhoudsmaatregelen, de bijbehorende kosten en de termijnen van uitvoering worden bepaald.

Eind jaren ’80 is een deel van de verkeersbruggen in de binnenstad gerenoveerd. De stenen boogbruggen zijn daarbij vervangen door een betonnen constructie met een stenen bekleding. De indertijd gekozen oplossing leidt nu tot onderhoudsproblemen welke tot uiting komen aan de deklaag en de toog. Deze “ontwerp fouten” vergen nu dan ook een andere technische oplossing. De omvang van de te verwachten maatregelen en kosten zullen in kaart worden gebracht door enkele bruggen te herstellen.

Het viaduct M. Nijhofflaan zal in het kader van de reconstructie en aansluiting op de Provincialeweg versterkt/aangepast moeten worden. Daarnaast is het viaduct ook toe aan groot onderhoud.

De jaarlijkse behoefte aan klein onderhoud wordt geheel gedekt uit het beschikbare budget voor klein onderhoud, en is gebaseerd op ervaringsgegevens.

In tabel 2 wordt een overzicht gegeven van de meerjaren behoefte kunstwerken voor dit jaar en de komende 3 jaar, inclusief de geplande maatregelen.

		2004	2005	2006	2007 e.v.
Werkzaamheden		Meerjaren behoefte administratieve posten en klein onderhoud kunstwerken
Administratieve posten algemeen		€ 30.000	€ 30.000	€ 30.000	€ 30.000
Kapitaalslasten		€ 313.877	€ 312.641	€ 302.476	€ 292.302
Provincie bediening Schie bruggen		€ 235.919	€ 245.355	€ 255.170	€ 265.376
Provincie onderhoud Schie bruggen		€ 55.850	€ 51.600	€ 37.350	€ 38.100
Inspecties		€ 30.000	€ 30.000	€ 30.000	€ 30.000
Overig klein onderhoud		€ 125.319	€ 125.319	€ 125.319	€ 125.319
Beheersysteem operationeel maken		€ 40.000	€ 40.000
Beheerplannen		€ 96.423	€ 96.024	€ 95.968	€ 95.938
Totaal klein onderhoud / adm posten		€ 927.388	€ 930.939	€ 876.283	€ 877.035
Kunstwerk	Maatregel	Meerjaren behoefte groot onderhoud kunstwerken
Houten bruggen	Vervangen brugdek	€ 50.000	€ 50.000	€ 50.000	€ 50.000
Schie bruggen		€ 20.000	€ 15.000
J.v.Lenneppad	Betonherstel	€ 25.000
Mahlerstraat	Betonherstel		€ 25.000
Duyvelsgatbrug (Kantoorgracht – Nieuwe Plantage)	Geheel vernieuwen	€ 400.000
Catharijnebrug (Oosteinde – Zuiderstraat)	Nader onderzoek (toog laat los) indien geheel vernieuwen	€ 25.000	€ 500.000
Visbrug (Voorstraat – Visstraat)	Gietijzeren brug opnieuw opbouwen			€ 300.000
Hopbrug (Oosteinde – Hopstraat)	Geheel vernieuwen		€ 250.000
Brandpoortbrug (Vlamingstraat –voetbrug halverwege)	Geheel vernieuwen	€ 50.000
Rietveld (Voetbrug halverwege)	Geheel vernieuwen			€ 100.000
Lepelbrug (Nieuwe Plantage – Wateringseweg)	Aanpassing brugdek	€ 300.000
Hof van Delftbrug (Voorstraat – Choorstraat)	Vernieuwen brugdek			€ 75.000
St. Jacobsbrug (Koornmarkt – Breestraat)	Vernieuwen brugdek	€ 50.000
Sebastiaansbrug	Betonherstel				n.b.
Viaduct M. Nijhofflaan	Betonherstel				€ 200.000
Voetbrug over Provincialeweg	Betonherstel			n.b.	n.b.
Geluidscherm Kruithuisweg	Coating vervangen				n.b
Diverse	Overig onvoorzien	€ 50.000	€ 50.000	€ 50.000	€ 50.000
Totaal groot onderhoud		€ 970.000	€ 890.000	€ 575.000	n.b.
Totaal onderhoud		€ 1.897.388	€ 1.820.939	€ 1.451.283	n.b.

Tabel 2 Meerjaren uitvoeringsplanning onderhoud kunstwerken (alle bedragen excl. BTW en incl. apparaatkosten)

Jaarlijks zal in de programmabegroting (paragraaf onderhoud kapitaalsgoederen) worden aangegeven welke kunstwerken de komende 3 jaren groot onderhoud behoeven en welke extra financiële middelen daarvoor nodig zijn.

4. Budget en financiering 2004

Op basis van de beheersmaatregelen, kengetallen en meerjarenplanning kunnen de jaarlijks benodigde budgetten worden vastgesteld.

Het onderhoud wordt gefinancierd uit de onderhoudbegroting bruggen en tunnels en voorheen uit een jaarlijks terugkerend krediet. Het jaarlijks terugkerend krediet werd daarbij expliciet gebruikt voor de financiering van renovatie en vervanging van de binnenstadsbruggen. De grootte van het jaarlijks beschikbare krediet bedroeg in 2003 € 180.405,- excl. BTW. Ingaande begrotingsjaar 2004 wordt dit krediet om gezet in structureel onderhoudsgeld voor groot onderhoud aan kunstwerken.

De onderstaande tabel geeft de huidige primaire onderhoudbegroting bruggen en tunnels 2004 weer.

Post	Begroting 2004
Administratieve posten	€ 7.458
Klein onderhoud	€ 125.319
Bediening beweegbare bruggen over de Schie (Provincie ZH)	€ 175.035
Totaal klein onderhoud	€ 307.812
Groot onderhoud	€ 264.113
Beheerplannen	€ 96.423
Kapitaalslasten	€ 313.877
Totaal groot onderhoud	€ 674.413
Totaal bruggen en tunnels	€ 982.225
Jaarlijks krediet	€ 181.000
Totaal budget	€1.163.225

Tabel 3 Begroting bruggen en tunnels (alle bedragen excl. BTW en incl. apparaatkosten)

De jaarlijks beschikbare budgetten voor groot onderhoud zijn te klein om een kunstwerk volledig te renoveren of te vervangen. Op basis van een meerjaren uitvoeringsplan is in de programmabegroting 2004 (blz. 127) € 2.000.000,- gereserveerd uit de Algemene Reserves van het Grondbedrijf, voor de jaren 2005, 2006 en 2007 e.v., voor groot onderhoud aan bruggen.

In de zomernota 2003 is indertijd € 115.000,- gereserveerd om het probleem van onderhoud aan de bruggen in kaart te brengen. Voorgesteld wordt dit bedrag in 2004 aan te wenden om enkele bruggen met problemen aan dek en beton te herstellen om zo mede met de opgedane ervaringen te komen tot een meerjarenplanning voor het onderhoud en financiering van de bruggen.

Om het geplande onderhoud aan de kunstwerken te kunnen financieren is onderstaand dekkingsvoorstel gemaakt.

Jaar van uitvoering	2004	2005	2006	2007 e.v.
Klein onderhoud en administratieve posten	€ 927.388	€ 930.939	€ 876.283	€ 877.035
Groot onderhoud	€ 970.000	€ 890.000	€ 575.000	n.b.
Raming uitvoering onderhoud kunstwerken	€ 1.897.388	€ 1.820.939	€ 1.451.283	n.b.
Onderhoudsbegroting	€ 982.225	€ 979.691	€ 969.153	€ 957.680
Krediet 2004 (wordt structureel onderhoudsgeld)	€ 181.000	€ 181.000	€ 181.000	€ 181.000
Budgetoverheveling *	€ 377.000
Reservering in zomernota 2003	€ 115.000
Krediet 2002	€ 168.435
Krediet 2003	€ 180.405
Budgetoverheveling 2004-2005	-€ 106.677	€ 106.677	n.b.	n.b.
Reservering in algemene reserves grondbedrijf		€ 500.000	€ 500.000	€ 1.000.000
Totaal dekking onderhoud kunstwerken	€ 1.897.388	€ 1.767.368	€ 1.650.153	n.b.
Verschil	€ 0	-€ 53.571	€ 198.870	n.b.

Tabel 4 Dekkingsvoorstel onderhoud kunstwerken 2004, 2005, 2006 en 2007 e.v. (alle bedragen excl. BTW) Voor de met een * aangemerkte posten is aangenomen dat een budgetoverheveling van 2003 naar 2004 akkoord is.

Voor 2004 lijkt voldoende financiële dekking voorhanden. Daarbij moet worden aangetekend dat is aangenomen dat een budgetoverheveling naar 2004 wordt toegestaan en dat de restantkredieten 2002 Vernieuwen bruggen en 2003 Vernieuwen bruggen, na omzetting naar budget, kunnen worden ingezet als dekking voor het beheerplan.

Zoals is vastgesteld in de programmabegroting 2004 (blz. 127) worden vanaf 2005 extra financiële middelen aangewend uit de reserveringen in de Algemene Reserves van het Grondbedrijf voor het jaar 2005.

Daarnaast wordt voorgesteld het dekkingsoverschot van 2004 middels een budgetoverheveling aan te wenden ter dekking van het tekort in 2005. Het is de verwachting dat het resterende tekort voor 2005 wordt kan worden opgelost lopend het boekjaar.

Voor de jaren 2006 lijkt vooralsnog voldoende dekking aanwezig om aan de geplande behoefte te kunnen voldoen.

5. Conclusies en voorstellen

Conclusies

· Er is geen actueel meerjaren beheerplan kunstwerken (voorheen bruggen en tunnels).

· Er worden jaarlijks een visuele inspecties van brugdek en leuning uitgevoerd. Gedetailleerde visuele inspecties hebben na 2000 niet meer plaatsgevonden.

· Het beheersysteem bevat alleen kwantitatieve en kwalitatieve areaalgegevens maar genereert nog geen onderhoudsmaatregelen, planningen en begrotingen

· Er is onvoldoende structurele ervaring met bepaalde schade gevallen.

· Er zijn komende jaren grote investeringen nodig tbv groot onderhoud aan kunstwerken.

Voorstel

Om te komen tot een volledig meerjaren beheerplan en om de behoefte aan onderhoud voor 2004 en 2005 te kunnen realiseren, wordt voorgesteld om:

· Het huidige onderhoudsniveau te handhaven waarbij alleen voor de binnenstad, wat betreft beeldkwaliteit, een hogere standaard wordt aangehouden.

· Jaarlijks één vijfde deel van het areaal gedetailleerd te inspecteren.

· Dit jaar en komend jaar extra inspanningen te verrichten zodat voor de begroting 2006 het beheerssysteem operationeel is.

· Akkoord te gaan met de uitvoeringsplanning 2004 en 2005.

· Het dekkingvoorstel voor 2004 en 2005 te aanvaarden.

· De extra benodigde financiële middelen voor 2004 ter grootte van € 115.000,- excl. BTW in de vorm van een krediet aan te wenden zoals gereserveerd in de zomernota 2003 om het probleem van onderhoud aan de bruggen in kaart te brengen en hiertoe de 9^e begrotingswijziging van het dienstjaar 2004 vast te stellen.

· Akkoord te gaan met de inzet van de restantkredieten 2002 Vernieuwen bruggen en 2003 Vernieuwen bruggen als dekking voor het beheerplan kunstwerken (na omzetting van de restantkredieten naar budget in de begroting).