Voorwoord

De internationale concurrentiestrijd wordt gewonnen door regio’s waarbinnen niet alleen kennis wordt ontwikkeld, maar waar die kennis ook wordt omgezet in economische producten. In de woorden van Nederland Ondernemend Innovatieland: “Kennis moet rollen”. In Delft rolt kennis. Of het nu gaat om nanotechnologie, life sciences, water- en deltatechnologie of duurzaam bouwen, in Delft wordt kennis omgezet in economische activiteiten.

De Delftse ambities om een prominente rol te spelen in de ontwikkeling van de kenniseconomie, sluiten aan bij landelijke en regionale ambities. Delft werkt actief mee aan initiatieven als ‘Kansen voor West’ en ‘Pieken in de Delta’, die er aan bijdragen dat de Randstad over vijf jaar tot de economische top 5 van Europese grootstedelijke regio’s behoort.

Delft werkt al decennia aan een optimaal klimaat voor de ontwikkeling en het gebruik van technologie en blijft dat ook doen. Tot 2020 investeren overheden, kennisinstellingen en ondernemers ruim anderhalf miljard in de Kenniseconomie.

Met deze Position Paper nodigen wij bestuurders uit de regio, de provincie Zuid-Holland, het Rijk en Europa uit met ons mee te denken hoe de gedeelde ambities samen uitgevoerd kunnen worden, omdat het er uiteindelijk om gaat de economische slagkracht van de Randstad te vergroten.

De Position Paper wil laten zien dat de versterking van de positie van Delft in de regionale kenniseconomie ook leidt tot versterking van de internationale concurrentiepositie van de regio. Die versterking uit zich door het voortzetten van het bestaande beleid: stimuleren van diversiteit in MKB, aantrekken van grote werkgevers, een goede groeibodem voor (technologische) starters en doorgroeiers. Naast het reguliere economische beleid ondersteunt Delft een aantal grote projecten, die vallen binnen voor Nederland essentiële kennisclusters: Science Port Holland, ICT, Water- en Deltatechnologie, Life Sciences en Health Technology.

Delft nodigt u uit mee te denken, omdat wij dit alles niet alleen kunnen en willen doen. Dankzij de samenwerking met ondernemers, kennisinstellingen en regionale, landelijke en Europese overheden wordt voldoende massa gecreëerd, zodat een versterkte positie van 'Delft Kennisstad, Center of Technology' ook leidt tot het versterken van de internationale concurrentiepositie, welvaart en levensstandaard van de Randstad.

Delft, april 2008.

Mr. drs. G.A.A. Verkerk, Drs. R. Vuijk,

burgemeester van Delft wethouder Economische Zaken

Deel I: Maak Kennis

Delft ligt als middelgrote stad met 95.000 inwoners in de Zuidvleugel van de Randstad Holland tussen de wereldhavenstad Rotterdam (586.000 inwoners) en de regeringsstad en Legal Capital of the World Den Haag (475.000 inwoners). In Delft werken 46.500 mensen bij 3.100 bedrijven en instellingen.

Sinds eind jaren tachtig profileert Delft zich als Kennisstad en in de jaren negentig wordt het de leidende strategie van de stad. Delft ontwikkelt zich tot een internationaal centrum van kennis en technologie. Bijna een kwart van de bedrijven en instellingen is actief in de kennisintensieve sector. Kennis die over de hele wereld wordt ingezet: ondermeer vanuit de typisch Delftse kennisclusters in de water- en deltatechnologie, ICT, life sciences (met name de ‘witte, meer industriële Biotechnologie) en Health Technology, maar ook kennis over materialen, ontwerpen en bouwen. De Kennisstad Delft profileert zich internationaal als kennisstad en ‘Center of Technology’.

De sterke technologische profilering sluit aan bij de verdere internationalisering van de Delftse kennissector. Hoogleraren worden steeds vaker internationaal geciteerd en bereiken de voorpagina van vaktijdschriften, onderzoeksinstituten verkopen hun kennis wereldwijd en bedrijven exporteren hun producten ver over de grenzen of worden gekocht door multinationals.

1 Dit is Delft

Delft is een stad met een uniek karakter in een bijzondere regio. In dit hoofdstuk maakt u kennis met de ontwikkeling van Delft en haar ligging in de Randstad.

Delft is een sterke stad in een sterke regio. Een belangrijk deel van het bruto nationaal product wordt gerealiseerd in de Zuidvleugel van de Randstad, waar Delft deel van uitmaakt. Omdat Delft kwantitatief maar een kleine speler is met 95.000 inwoners, terwijl er in de Zuidvleugel 3,5 miljoen inwoners wonen in een straal van ca. 50 kilometer rondom Delft, is de stad sterk verbonden met de regio. Bestuurlijk is Delft onderdeel van de regio Haaglanden die verder wordt gevormd door de gemeenten Den Haag, Leidschendam-Voorburg, Midden-Delfland, Rijswijk, Wassenaar, Westland en Zoetermeer. Op andere gebieden werkt Delft binnen de Zuidvleugel samen met bijvoorbeeld Rotterdam (petrochemische industrie, architectuur, haventechnologie, ICT) en Leiden (Life Sciences).

Figuur 1 het wereldberoemde Gezicht op Delft van Vermeer

Het historische centrum met grachten, markten, beroemde monumenten en musea maakt Delft tot een van de aantrekkelijkste steden van Nederland. Op de vele terrasjes, restaurants en cafés in de binnenstad ontmoeten ondernemers, wetenschappers, studenten, en toeristen elkaar. Niet alleen nu, maar ook in het verleden. Delft is altijd een vruchtbare plek geweest voor creativiteit, vernieuwing en ondernemerschap. Willem van Oranje, Hugo de Groot, Antoni van Leeuwenhoek, Johannes Vermeer, Reinier de Graaf en Van Marken zijn iconen die Delft in het verleden op de kaart hebben gezet.

Van microscoop tot nuna, van chips tot paraplu’s

Delft kent een rijke traditie van handelsgeest als een van de belangrijke steden van de VOC en een lange historie van techniek, creativiteit, vernieuwing en ondernemerschap. Creativiteit en innovatie zitten in de genen van Delft. Gecombineerd met de ontwikkeling van ondernemerschap aan het einde van de 19^e eeuw ontwikkelde Delft zich tot een gezonde industriestad.

De deïndustrialisering die vanaf de zeventiger jaren in Nederland inzette, raakte ook Delft. Dankzij de al aanwezige kennisinstellingen heeft Delft zich, anders dan veel andere industriesteden, tijdig weten aan te passen aan de nieuwe economische verhoudingen waarin naast arbeid en kapitaal kennis een belangrijke productiefactor werd. Door de ontwikkeling van de kenniseconomie vanaf het begin van de jaren negentig centraal te stellen, werd dit een strategie van de gehele stad.

In de kenniseconomie gaat het niet alleen om de talenten van de wetenschappers. De kenniseconomie kenmerkt zich door het optimaal benutten van de talenten van iedereen. Iedere inwoner en werker draagt een steentje bij, of het nu gaat om de kleine ondernemer om de hoek of de internationaal vermaarde wetenschapper. Delft is trots op de studenten die met hun NUNA winnen in Australië en op de horecaondernemers die prijzen in de wacht slepen voor het lekkerste broodje van Nederland.

Delft investeert in talent. De stad heeft een breed onderwijsaanbod met (technische) opleidingen op alle onderwijsniveaus. Het hoger technisch beroepsonderwijs is sterk verankerd dankzij vestigingen van de Haagse Hogeschool/TH Rijswijk (technische vakken die aansluiten bij de opleidingen van de TU Delft) en de Hogeschool INHOLLAND. In Delft is het mogelijk een ‘leven lang te leren’. De stad is trots op de Samenwerkingsverbanden Onderwijs en Bedrijfsleven (SOB’s) die leerlingen in staat stellen praktische werkervaring op te doen in hun vakgebied.

Delft Kennisstad is altijd gericht geweest op het ontwikkelen van de werkgelegenheid in de kennissector. Nieuwe bedrijven, zowel starters als bedrijven die zich van elders in Delft vestigen, zorgen er voor dat er met de ontwikkelde kennis ook “brood verdiend wordt”. Daarbij wordt intensief samengewerkt met de TU Delft, bijvoorbeeld in de programma’s YES!Delft en het 20/20 project, dat bedrijven helpt groeien naar een omzet van € 20 miljoen per jaar.

De Nuna 4 na winst van de Solar Challenge 2007

Technologie in Delft.

Voorbeeld Nanotech: MAPPER

Huisvesting, kennis en enkele veelbelovende technologiepatenten van de Universiteit Delft en een regio waar genoeg jonge, ondernemende mensen te vinden zijn die graag in een jong, groeiend technologischh bedrijf willen werken. Dat zijn de belangrijkste ingrediënten voor MAPPER Lithography.

MAPPER Lithography gebruikt nieuwe, innovatieve technologie om machines te ontwikkelen voor de chip- en halfgeleiderindustrie. Het bedrijf werd in 2000 opgericht door Professor Kruit van de TU Delft. Inmiddels werken er bijna 100 mensen. Investeerders geloven in de bouw van de MAPPER machines, die de volgende generatie chips mogelijk moet maken.

De belangrijkste innovatie van het bedrijf is het gebruik van één systeem waardoor meer dan 10.000 paralelle electronenbundels kunnen passeren. Deze hoge resolutie maakt hoge productiviteit mogelijk. Zo staat Delft aan de basis van een machine die grote invloed kan hebben op de concurrentiekracht in de chipindusgrie.

In de hoogwaardige omgeving die MAPPER heeft opgebouwd op het Delftechpark zijn tientallen ingenieurs dagelijks bezig met het ontwikkelen van dit product en met het genereren van nieuwe kennis.

Voorbeeld materialen, creativiteit en technologie: Senz

Enjoy the weather!

Het begon met enkele studenten van de TU Delft die zich irriteerden aan de breekbaarheid van de traditionele paraplu. Vervolgens bedachten ze de meest wilde ontwerpen voor een paraplu die in alle weersomstandigheden zou doen wat hij moest doen: de gebruiker beschermen tegen de regen. Tot zover een verhaal dat waarschijnlijk tientallen keren per jaar verteld kan worden over de creativiteit van TU studenten. Maar deze brainstorm kreeg een serieus vervolg: drie studenten startten een bedrijfje, konden beslag leggen op faciliteiten van de TU Delft en slaagden erin om enkele investeerders met mondiale connecties in de opstartfase financieel aan zich te binden.

Innovatie is in materialen en constructie werden bedacht, vastgelegd en ontwikkeld en inmiddels is Senz een bedrijf dat wereldwijd de ‘onbreekbare’ paraplu verkoopt. Een paraplu met een aantal interessante innovaties. Vanuit een kantoor van inmiddels 10 medewerkers wordt de productie, distributie en marketing aangestuurd. De hoogwaardige kennis zit in Delft, de productie deels in China en de verkoop in een groeiend geografisch gebied, waaronder niet in het minst de Verenigde Staten.

En volgens de oprichters blijft het zeker niet bij de huidige paraplumodellen! Ze willen blijven verrassen met fantastische producten, meerdere keren per jaar, met functionele verbeteringen, die werken voor de dagelijkse praktijk.

2 Kennisstad, Economiestad, Leefstad

Delft wil excelleren in de kenniseconomie. Delft bouwt aan vier (inter)nationale speerpuntclusters: Water- en Deltatechnologie, ICT, Witte Biotechnologie en Health Technology. Delft Center of Technology is gebaseerd op drie sterke pijlers: Kennis, Economie en Leefbaarheid. Dit hoofdstuk beschrijft Delft vanuit deze drie pijlers.

De drie pijlers zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. De ‘Kennisstad’ Delft maakt dat zoveel mogelijk talent ontwikkeld en benut wordt. In de ‘Economiestad’ wordt het talent omgezet in nuttige arbeid. Kennis en economie gedijen het beste in de ‘Leefstad’ Delft, waarin bewoners, werkers, studenten en ondernemers zich thuis voelen en die koopkracht naar de stad trekt. Hoogwaardige voorzieningen, goede bereikbaarheid, gevarieerde woonmilieus en een rijk cultureel klimaat spelen een rol.

Hieronder worden de drie pijlers van Delft nader uitgewerkt.

Figuur 2 de pijlers van de Delftse Kenniseconomie dragen bij aan de kracht van de regio

Delft Kennisstad

De Kennisstad Delft is niet opgebouwd rond één thema, maar omvat een scala aan kennisgebieden. Deze breedte in het aanbod van kennis en kennisinstellingen is één van de krachtige kenmerken. Delft herbergt een groot aantal kennisinstellingen, waarvan vele met nationale en internationale bekendheid.

Hoewel Delft wat betreft omvang een bescheiden plaats in de regio inneemt, is het wel de stuwende motor van de regionale kenniseconomie. Dankzij de in Delft gevestigde kennisinstellingen en -bedrijven behoort Delft tot de top vijf in Nederland wat betreft R&D intensiteit. Van alle in Delft gevestigde bedrijven maakt 20 tot 25% deel uit van de kenniseconomie.

Technische Universiteit Delft

De Technische Universiteit Delft (TU Delft) is een internationaal hoog aangeschreven onderwijsinstelling. Aan de TU Delft studeren ongeveer 14.000 Master of Science-studenten, waarvan ruim 10% afkomstig is uit het buitenland. De TU Delft heeft 4.500 werknemers. Naast het onderwijs staan bij de TU Delft onderzoek en valorisatie (het commercialiseren van de ontwikkelde kennis) hoog op de agenda. Van collegezaal en laboratorium tot kweekvijver voor technostarters.

De TU heeft de ambitie om met een aantal vakgebieden tot de wereldtop te behoren. Net als het Massachusetts Institute of Technology (MIT) in de Verenigde Staten werkt de TU Delft aan een omgeving, een ecosysteem, waarin ontwikkelde kennis leidt tot spin-off in de vorm van startende en doorstartende technisch hoogwaardige bedrijven, die weer hun input leveren aan het onderzoekswerk van en aan de universiteit. Het leveren, aantrekken en vasthouden van topkwaliteit is de uitdagende ambitie. Die kwaliteit wordt onder andere geleverd door de vele onderzoeksgroepen met uitmuntende faciliteiten en de beste wetenschappers.

Mede dankzij de prestaties van die wetenschappers scoort Delft op internationale ranglijsten als die van het Institute of Higher Education van de Shanghai Jiao Tong University als beste Technische Universiteit van Nederland (zie onderstaande figuur).

Bron: Buck Consultants International, 2007

De inzet van de TU Delft leidt ook tot de aanmelding van meer studenten en daarmee realiseert de universiteit ook de doelstelling uit de Lissabon-doelstelling: in 2010 studeren 15 procent meer bèta’s af dan in 2000.

De TU en de gemeente zijn partnerships aangegaan met elkaar en met kennisintensieve bedrijven en instellingen op lokaal en regionaal niveau. Een belangrijk project is de ontwikkeling van het sciencepark Technopolis Delft, een gebied van ongeveer 60 ha groot, dat onderdeel uitmaakt van Science Port Holland.

Kennisinstituten

In Delft is een groot aantal kennisinstituten met veel internationale contacten gehuisvest. Naast de TU Delft is de bekendste en grootste kennisorganisatie TNO (Toegepast Natuurwetenschappelijk Onderzoek). TNO heeft als missie wetenschappelijke kennis toepasbaar te maken om zo het innovatief vermogen van het bedrijfsleven en de overheid te versterken. Bij de vestigingen van TNO in Delft werken ongeveer 400 mensen bij de onderdelen TNO ICT, Industrie en Techniek, Bouw en Ondergrond en op het hoofdkantoor.

Het Nederlands Meetinstituut, een private dochter van TNO, is gevestigd op Technopolis Delft.

Als onderdeel van een in 2006 afgesloten strategisch samenwerkingsverband met de TU Delft is het Kenniscentrum Bouw een goed voorbeeld van de intensieve samenwerking tussen TNO, de universiteit en het bedrijfsleven.

Met de vorming van Deltares heeft het Delftse water- en deltacluster een flinke impuls gekregen. Deltares is ontstaan uit een fusie van GeoDelft, WL|Delft Hydraulics en TNO Bouw en Ondergrond. Verkeer en Waterstaat zorgt voor de beleidsmatige invalshoek. De zorg voor de Nederlandse kustlijn, de wetlands bij het IJsselmeer en de ‘Deltawerken’ in New Orleans behoren tot de eerste grote projecten.

Unesco-IHE is het derde grote onderzoeksinstituut in Delft. Het instituut richt zich op de overdracht van kennis en ervaring via onderwijs en training. Daarmee wil Unesco-IHE de capaciteit opbouwen van sectororganisaties, kenniscentra en andere water-, milieu- en infrastructuurinstituten in ontwikkelingslanden. De instelling vormt het centrum van een wereldwijd netwerk van partnerorganisaties.

Andere belangrijke kennisinstituten zijn Dimes, het Kavli Institute of Nanoscience Delft, het Nederlands Normalisatie-instituut (NEN), het Centrum voor Energiebesparing (CE) en het IKEA Concept Centre, waar medewerkers vanuit alle landen waar Ikea een vestiging heeft worden geschoold in de nieuwste inzichten van het Zweedse woonbedrijf. Ook het in 2008 geopende hotel maakt onderdeel uit van het internationaal trainingscentrum van IKEA.

Voornaamste kennisinstituten in Delft

TU Delft

Ondersteunt vier speerpuntsectoren Water- en Deltatechnologie, ICT, Witte Biotechnologie en Health Technology. 13 researchcentres, 22 onderzoeksinstituten (waaronder Kavli en Dimes), participatie in 4 topinstituten.

TNO

Ontwikkelt kennis en past deze toe in praktijk. 12 onderzoeksthema’s raken aan brede, actuele maatschappelijke vraagstukken en alle speerpuntsectoren in de regio

Deltares

Onafhankelijk Nederlands instituut voor toegepast onderzoek en specialistisch advies in water, ondergrond en deltagebieden

UNESCO-IHE

Internationaal instituut voor onderzoek en onderwijs in water, milieu, infrastructuur

Nederlands Meetinstituut

Zelfstandig onderdeel TNO, gericht op wetenschappelijke en wettelijke metrologie en kansspelen

Nederlands Normalisatie-instituut (NEN)

NEN draagt via toepasbare afspraken en normen bij aan veiligheid, gezondheid, milieu en innovatie op breed maatschappelijk terrein.

Trainings en opleidingsinstituten:

Haagse Hogeschool / TH Rijswijk; Hogeschool INHOLLAND, IKEA Concept Centre

Enkele voorbeeldprojecten van de Kennisstad

- Nieuwbouw Kavli Institute of Nanoscience Delft, waar TNO en TU Delft hun krachten op het gebied van de nanotechnologie hebben gebundeld. In het Kavli Institute wordt onderzoek gedaan door de faculteit Technische Natuurwetenschappen en TNO. Ook worden er nano-instrumenten gemaakt voor de ruimtevaart en de chipindustrie.

- Voor het nieuwe Technische Instituut voor Scheidingstechnologie is Delft als vestigingsplaats gekozen.

- Een van de speerpuntgebieden in de Zuidvleugel is Science Port Holland, dat zich ontwikkelt langs de Kennisboulevard A13 als een gebied waar de in Rotterdam en Delft aanwezige kennis de kans krijgt zich te vermarkten. Technopolis Delft is binnen Science Port Holland een belangrijke drager van de versterking van de kenniseconomie in deze regio en is direct beschikbaar voor het huisvesten van kennisintensieve bedrijven en instellingen. De universiteiten in Rotterdam en Delft hebben een overeenkomst gesloten over de ontwikkeling van het gebied

- Delft investeert actief in het onder de aandacht brengen van techniek en wetenschap bij Delftse scholieren onder de noemer Techniekeducatie Delft. Dit initiatief wordt gestimuleerd door de landelijke regeling Verbreding Techniek in het Basisonderwijs (VTB).

- In Delft is ook de Toptoets ontwikkeld, een jaarlijkse wedstrijd om te bepalen wie de titel ‘slimste basisschoolleerling van Nederland’ wint. De finaleronde vindt plaats in Delft. De deelnemers die de finale bereiken worden gevolgd en het blijkt dat een bovengemiddeld aantal later kiest voor een opleiding aan de TU Delft.

Technologie in Delft

Voorbeeld stedelijke ontwikkeling, creativiteit en technologie: Mecanoo

Schoonheid als noodzaak

‘Mag het ook mooi?’ Met die vraag begon het Delftse architectenbureau Mecanoo in de jaren tachtig aan de stadsvernieuwing. Mecanoo is een architectenbureau dat sinds de jaren tachtig een prominente plaats heeft in de Nederlandse architectuur en inmiddels ook internationaal een grote reputatie heeft verworven. Francine Houben is oprichter en directeur van Mecanoo en onlangs uitgeroepen tot zakenvrouw van het jaar 2008. Voor Francine Houben (Sittard, 1955) is ‘zintuiglijke schoonheid’ een van de belangrijkste aspecten van de architectuur. ‘Schoonheid gaat tenslotte over oer-emoties’, aldus Houben in haar boek Compositie, Contrast, Complexiteit (2001).

Schoonheid is zeker niet het enige waar Mecanoo naar streeft, maar het is onmiskenbaar de gemeenschappelijke noemer in het oeuvre, dat zich uitstrekt van straatmeubilair tot grote stedenbouwkundige plannen. Een hoofdmoot wordt gevormd door de woningbouw op vele plaatsen in Nederland, in buitenwijken en binnensteden. Verder is Mecanoo onder meer verantwoordelijk voor de openbare bibliotheken van Almelo en Alkmaar en de centrale bibliotheek van de Technische Universiteit Delft.

De architectuur van Mecanoo is niet radicaal vernieuwend. Als er een radicaliteit in schuilt, dan is het in de onvoorwaardelijkheid waarmee comfort en genoegen wordt geboden. Al kan architectuur misschien niet bijdragen aan een betere wereld, dan in elk geval toch aan een wereld die aangenamer is.

Dat idee is ook duidelijk terug te vinden in het thema dat Houben sinds begin 1999 bezighoudt, de mobiliteitsesthetiek. Mobiliteitsesthetiek is haar antwoord op de spreekwoordelijke lelijkheid van vooral snelwegomgevingen. Volgens Houben heeft de mobiliteit Nederland lelijk gemaakt, terwijl verkeer juist kansen biedt voor ‘prachtige nieuwe oplossingen.’ ‘Mobiliteit kent net als elke ontwerp opgave een schoonheidsaspect’, is de stellige opvatting van Houben. Zij heeft daarmee het uitzicht van de automobilist en de treinreiziger tot onderwerp van studie gemaakt.

Delft Economiestad

Delft heeft naast een sterke kennis- en dienstensector ook een breed scala aan andere bedrijven, zoals kleinschalige industrie en bouwnijverheid. De dienstensector laat de grootste groei zien. De zorgsector is omvangrijk en omvat 16% van de totale werkgelegenheid van Delft. De vier regionale ziekenhuizen (Delft, Voorburg, Naaldwijk en Ypenburg) van de Reinier de Graafgroep vormen met 3000 werknemers de spil van het zorgcluster. Hoewel de Reinier de Graafgroep geen academisch ziekenhuis is, staat het, in de traditie van Delft, bekend om vooraanstaande specialismen en innovatieve vernieuwingen.

Maar bepalend voor het karakter van de stad zijn de R&D werkgelegenheid, de hoogopgeleiden, nationaal en internationaal hoog aangeschreven kennisinstituten en het culturele en historische stadscentrum.

Voor alle belangrijke technologiegeoriënteerde clusters in Zuid Holland is Delft het technologisch kenniscentrum. Voor het cluster Life Sciences samen met Leiden. In Delft zijn ruim 10.000 banen direct verbonden aan de technologiespeerpunten van Zuid Holland (zie hieronder). Naast de directe link, zijn nog enkele duizenden banen indirect verbonden aan deze sectoren, zodat gesteld kan worden dat één op de 4 tot 5 banen in Delft direct gelieerd is aan de technologische speerpuntsectoren van de regio.

Technologie georiënteerde kennisclusters	Aantal werkzame personen in Delft
Delta- en watertechnologie	ca. 1.500
ICT-Telecom	ca. 8.000
Aerospace en composieten	ca. 200
Life Sciences	ca. 1500
Sensor en Nanotechnologie	ca. 1.000

Bron: Provincie Zuid-Holland/ Ecorys, ‘Economische clusters in Zuid-Holland, 2004’

Enkele van de belangrijke bedrijven zijn: DSM, Exact, Samsung Benelux, Oldelft, Honeywell-Enraf, Koning en Hartman, Vacuvin, Delft Diagnostic Laboratory (in Voorburg), Mecanoo (met Francine Houben, zakenvrouw van het jaar 2008), maar ook creatieve, snelgroeiende bedrijven als Mapper, Operator Group Delft, Molenaar en Van Winden architecten bevestigen de sterke technologiebasis van de stad. Daarnaast is Delft kennisleverancier van de regio. Grote bedrijven als Havenbedrijf Rotterdam, DSM, NUON, Essent en Shell werken intensief samen met de Delftse kennisinstellingen.

Een kenmerkend onderdeel van de Delftse kennissector zijn de vele kleine, maar zeer kennisintensieve bedrijven, die zich bezighouden met een specifiek vakgebied. Deze bedrijven zijn georganiseerd in Technet (netwerk van 75 technologische bedrijven en instellingen) en de ICT-Kring Delft (ruim 100 ICT Delftse ICT-bedrijven)

Ondernemerschap

Ruimte voor de ontwikkeling van ondernemerschap staat in Delft hoog op de agenda. Dit sluit aan bij het kenmerk van de kenniseconomie waarin mensen meer zelfstandigheid, flexibiliteit en ontwikkelingsmogelijkheden willen.

De gemeente ondersteunt waar mogelijk stimuleringsprogramma’s om te kunnen voorzien in deze behoeften, zoals YES!Delft, de ontwikkeling van bedrijfsverzamelgebouwen en het project 20-20. In een samenwerkingsverband van Delft en Rotterdam en de universiteiten in beide steden wordt gewerkt om het hightech ondernemerschap in de regio een ‘boost’ te geven door binnen vijf jaar twintig bedrijven met een ‘gewone’ omzet te begeleiden naar een omzet van twintig miljoen euro per jaar.

Door de vele ‘niche’ bedrijven speelt het MKB in Delft meer dan gemiddeld een belangrijke rol in de kenniseconomie. Door de lokale ondernemers, binnen maar vooral ook buiten de kennissector, te betrekken bij ontwikkeling van Delft als Center of Technology kan de gehele stad profiteren van het hoge kennisniveau in de stad. Het MKB is omder andere via de Economische Agenda van Delft een volwaardig onderdeel van de kenniseconomie.

Het merendeel van de innovatieve toepassingen vindt zijn weg naar de markt via het MKB. Daarom staat het MKB ook op de agenda van de TU Delft, zoals blijkt uit ontbijtbijeenkomsten die de TU Delft rond thema’s organsieert voor het midden- en kleinbedrijf. Dankzij matchmaking tussen het MKB en de kennisinstellingen in Delft kunnen kleine bedrijven zich in Delft ontwikkelen, hun producten testen en doorgroeien.

De gemeente faciliteert het bedrijfsleven door het snel en adequaat herstructureren van vrijkomende bedrijventerreinen, kantorenlocaties en winkellocaties.

Delft heeft veel technostarters. In de ICT is Delft koploper in een benchmark van grote steden (Bron: Louter 2006). Dit is mede toe te schrijven aan het feit dat ondernemerschap wordt bevorderd door YES!Delft, een in 2005 opgericht samenwerkingsverband van de TU Delft en de gemeente dat mede ondersteund wordt door de financiële sector. Via dit succesvolle initiatief, het Center of Entrepeneurship en de ontwikkeling dat het vak ondernemerschap onderdeel uitmaakt van steeds meer opleidingen worden technostarters actief ondersteund en richten steeds meer studenten en medewerkers van de TU Delft een eigen bedrijf op.

Door de creatief technologische opleidingen, zoals Industrieel Ontwerpen en Bouwkunde is de creatieve sector in Delft met ongeveer 1600 banen sterk vertegenwoordigd. Als broedplaats en huisvesting voor creatieve starters is Bacinol ontwikkeld. In Delft zijn naast veel architectenbureaus ook productontwikkelaars als Fabrique, Flex, Van Holsteyn en Kemna, Bruno Ninaber en BPO gevestigd. Namen die niet altijd direct herkenning oproepen, maar wel de producten die zij (helpen) ontwikkelen.

Enkele voorbeeldprojecten van de Economiestad

De gemeente Delft, de TU Delft, het bedrijfsleven en de vele kennisinstituten investeren continu om de stad ook in de toekomst aantrekkelijk en interessant te laten zijn voor de verschillende doelgroepen.

Delftechpark heeft zich in korte tijd gevuld met hoogwaardige, technologiegeoriënteerde bedrijven
Het Zuid-Hollandse speerpuntproject Business to Science Portal is de realisatie van een productieomgeving waar de synergie tussen verschillende (kennis)disciplines wordt versterkt met als doel economische spin-off. De universiteiten van Delft, Rotterdam en Leiden brengen ieder hun eigen kenniskwaliteiten in, wat leidt tot de ontwikkeling van weer nieuwe kennisvelden leidt. Een voorbeeld daarvan is het Pieken in de Delta project “Hart in drie dimensies”, waarin genoemde universiteiten en bedrijven uit deze steden samenwerken om een bewegend hart real-time in een 3D-beeld weer te geven.

· Multinationals, als Shell en DSM investeren in de ontwikkeling van R&D activiteiten op Technopolis Delft

· Delft participeert in het nieuwe bedrijventerrein Harnaschpolder (50 ha kavels tot milieucategorie 3 aan de A4)

· De bedrijfsverzamelgebouwen Bacinol, YES!Delft, Radex, BTC en Lijm & Cultuur bieden ruimte aan jonge en startende technologische en creatieve bedrijven.

Delft Leefstad

Het is goed leven in en om Delft dankzij de gave historische binnenstad met grachten en het hoogwaardige ommeland, zoals het open veenweidelandschap van Midden-Delfland.

Wonen

Delft is gewild als woonstad mede dankzij de historische binnenstad. De kracht van Delft zit in centrumstedelijke en groenstedelijke woonmilieus. De bestuurlijke ambitie is gericht op investeringen met betrekking tot de huisvesting van studenten, kenniswerkers en startende ondernemers.

De meeste nieuwbouwmogelijkheden in Delft komen beschikbaar via herstructurering en functieveranderingen binnen het bestaande stedelijk gebied. De nieuwbouw- en uitbreidingsmogelijkheden van Delft worden vooral benut om nieuwe woonkwaliteiten toe te voegen. De herstructurering van de jaren zestig hoogbouwwijk Poptahof is op deze wijze aangepakt. Een ander voorbeeld is de ontwikkeling van de Spoorzone van Delft. Via dit project verdwijnt het spoorwegviaduct, worden negatieve milieueffecten als geluidshinder weggenomen en wordt de leefbaarheid van het gebied verbeterd. Ook wordt de tweedeling van de stad opgeheven wat Delft completer maakt en komt er extra aanbod van duurdere huur- en koopappartementen en studentenwoningen.

De Delftse woningvoorraad sluit niet aan bij de actuele vraag naar woningen in het hogere segment. Een groot deel van de kenniswerkers woont buiten Delft. Delft wil onder andere deze doelgroep binnen de eigen stadsgrenzen kunnen huisvesten. Tot en met 2020 worden er 10.000 woningen ontwikkeld, waaronder meergezinswoningen en woningen in de koopsector. In diverse binnenstedelijke woningbouwplannen, zoals het project Spoorzone, wordt specifiek voor deze doelgroep gebouwd. Daarnaast wordt ook voorzien in de behoefte aan ‘short-stay’ huisvesting voor studenten en medewerkers van onder andere de TU Delft IHE-Unesco en bedrijven die gedurende een aantal maanden of jaren in Delft verblijven.

Cultuur, recreatie en toerisme

De sfeer, de monumenten en de activiteiten in de binnenstad maken Delft tot een attractieve historische stad. Jaarlijks bezoeken honderdduizenden buitenlanders de stad. Zowel de bezoekers met een wetenschappelijke of een zakelijke drijfveer als de toeristen die de binnenstad, het praalgraf van Willem van Oranje en de Delftse aardewerkfabrieken bezoeken geven Delft het internationale tintje dat kenmerkend is voor de kenniseconomie.

De historische binnenstad, met 1400 monumenten, de Porceleyne Fles, het Prinsenhof, de Oude en de Nieuwe Kerk, Nusantara, Lambert van Meerten en het Techniek Museum trekken ieder jaar tussen de 600.000 en 1.000.000 bezoekers, waarvan circa 40% uit het buitenland afkomstig is. Het Techniek Museum wordt omgebouwd tot het Science Centrum Technicon waarin de resultaten van de technologische ontwikkeling woerden getoond met de bedoeling techiek en techniekeducatie te stimuleren.

Het Delftse evenementenbeleid is stimulerend en zet in op het nog beter combineren en zichtbaar maken van het culturele erfgoed en de Delftse technologie. Hierbij wordt niet alleen aan het lokale belang gedacht, maar ook aan de ontwikkeling van het bovenregionale karakter. Daarbij spelen de Mooi Weer Spelen, die zich willen ontwikkelen tot Oerol op land, een belangrijke rol. Via een regelmatig terugkerend Cultuurjaar wordt de Delftse culturele sector uitgenodigd hun kwaliteiten in de stad te tonen.

Met DOK heeft Delft een bibliotheek en mediatheek die als ambitie heeft geformuleerd de modernste bibliotheek van de wereld te willen zijn. Delft heeft veel restaurants en cafés met aantrekkelijke culinaire specialisaties en in kennissociëteit “Het Meisjeshuis” ontmoeten de kenniswerkers elkaar.

Bereikbaarheid

Delft ligt tussen de grote steden Den Haag en Rotterdam en grenst aan het grote agricluster, het Westland. De stad is zowel met het openbaar vervoer als de auto goed bereikbaar. De bereikbaarheid wordt verder verbeterd door het bestaande openbaar vervoer in de Zuidvleugel (stoptreinen, metro’s en trams) om te bouwen tot een samenhangend netwerk. De Stedenbaan, dat is de lijn Leiden - Den Haag – Rotterdam – Dordrecht, kan optimaal worden benut na de verbreding van de spoorlijn tussen Delft-Zuid en Rijswijk van twee naar vier sporen.

De aanleg van de Delftse spoortunnel maakt ook de realisatie van de ‘stedenbaan’ Amsterdam-Dordrecht mogelijk. Rondom het Stedenbaan concept worden ook locaties rond de stations verder ontwikkeld.

Het Technologisch Innovatief Complex Delft (TICD) wordt via de afslag Delft Zuid van de snelweg A13 goed ontsloten. Door het TICD loopt ook de provinciale weg N470, die A13 en A4 met elkaar verbindt en langs station Delft Zuid loopt. De regionale tramlijn 9 (eind 2010 operationeel) krijgt een keerlus in het centrum van Technopolis Delft en loopt via station Delft Centrum naar Den Haag.

Enkele voorbeeldprojecten van de Leefstad

- De TU Delft, andere onderwijsinstellingen en de gemeente ontwikkelen Technicon: hét techniekmuseum waar je zelf techniek kunt beleven en inzicht kunt krijgen in producten die in Delft zijn ontwikkeld.

- Delft werkt actief aan de vitaliteit van de binnenstad. De historische binnenstad heeft recent een nieuwe impuls gekregen door realisatie van autoluwe gebieden en de herinrichting van de Markt. Het nieuwe winkelgebied Zuidpoort is opgeleverd, dat naast een winkelgebied ook een dynamisch cultureel- en uitgaansgebied is

- Stationsgebieden. Het gebied rond station Delft-Zuid is een proefproject van het ‘stedenbaanplan’ van het ministerie van Economische Zaken en de Zuidvleugel van de Randstad. Het gebied wordt duurzaam ontwikkeld met een combinatie van de functies wonen, sport, onderwijs, bedrijven, hotels en kantoren. De stations Delft Centraal en Zuid (en de bijbehorende gebieden) worden in het kader van de ondertunneling en verdubbeling van het spoor geheel vernieuwd.

- Op verschillende plekken wordt in verblijfsaccommodatie voor (zakelijke) toeristen geïnvesteerd.

- De nieuwe woonvisie van de gemeente Delft richt zich op woonmilieus voor binding en doorstroom van minder koopkrachtigen en voor kenniswerkers, studenten en creatievelingen.

- Delft werkt aan een duurzaam warmtenet, een rendabel warmtenet waarmee huishoudens worden verwarmd door restwarmte van industriële processen.

Technologie in Delft.

Voorbeeld duurzame leefomgeving en technologie: MWH Syncera

MWH Syncera is een advies- en ingenieursbureau met ondernemende medewerkers die werken aan een duurzame leefomgeving. MWH Syncera werkt aan bruikbare adviezen, gedegen onderzoek, concrete oplossingen en slimme ICT-toepassingen op het gebied van bodem, milieu, water,(geo)informatiseringenrealisatie. Niet voor niets is Syncera in Delft gevestigd en ontstaan (als De Straat), het Delftse klimaat past uitstekend bij de lerende en adviserende organisatie. Syncera is inmiddels uitgegroeid tot 255 mensen in de vestigingen in Delft, Arnhem en Amsterdam.

De specialisaties van Sysncera sluiten bijzonder goed aan bij enkele van de speerpunten van het Delfts technologiecluster. Syncera houdt zich onder andere bezig met duurzame (her)ontwikkeling van het stedelijk en landelijk gebied, digitale ontsluiting van overheidsinformatie en optimalisatie van werkprocessen op het gebied van milieu, ruimte en bouwen.

Syncera is actief op zoek naar het verbreden van haar kennisvelden en heeft hiertoe met het internationale MWH de handen ineengeslagen. MWH verrijkt Syncera met haar kennis op het gebied van omvangrijke water-, milieu- en energieprojecten, risk-, asset- en programmanagement en strategische consultancy, zoals verandermanagement.

-

3 Delft naar 2020

De vorige hoofdstukken beschreven Delft zoals het nu is, inclusief voorbeeldprojecten en investeringen anno 2008. Maar Delft wil verder. Delft heeft de ambitie het hart te zijn van één van de sterkste regio’s van Europa. Partners in de stad ontwikkelen visies over Delft 2020. In onderstaande paragraaf wordt de gemene deler van die visie weergegeven. De beelden zijn de inspiratie voor de investeringen, de lijn naar een topregio.

Visie: Delft 2020

Het Delft van 2020 excelleert in technologie in alle facetten. Van de veelgeciteerde professor tot het aanbod van de winkel op de hoek. De reguliere economische sectoren hebben in de stad ook de ruimte gekregen om zich te ontwikkelen en vormen een sterke basis voor zorg, onderwijs en sociale arrangementen voor de minder bedeelden. De kenniseconomie is in Delft verankerd in een brede basis en in de sociale en tolerante traditie die de stad al eeuwen kenmerkt.

De Delftse technologie is op speerpuntsectoren tot leven gekomen via steeds meer en nieuwe, op technologie gerichte, bedrijven. Bedrijven komen naar Delft vanwege de open innovatie cultuur van de aanwezige kennisinstellingen. Er wordt onderling beter samengewerkt dan enkele decennia geleden en kleine en doorgroeiende bedrijven mengen zich als vanzelfsprekend met de kennisreuzen van de stad. De MKB bedrijven profiteren van faciliteiten, opdrachten als subcontractor en van kennisinstellingen en overheid als launching customer voor hun producten.

In Delft worden academische congressen en symposia georganiseerd, bezoekers overnachten zoveel mogelijk in Delftse hotels. Een groot aantal bezoekers wordt naar de stad getrokken met technologisch getinte evenementen. Technicon vormt de kern van het toeristisch cluster, waaromheen zich een nieuw segment MKB heeft ontwikkeld: dat van de gadgets, wetenschappelijke instrumenten en technologische kunstuitingen.

Met technologische kennis en creativiteit worden in Delft nieuwe producten en antwoorden op vragen ontwikkeld, zowel op internationaal topniveau (bijvoorbeeld complexe, watergerelateerde vraagstukken elders in de wereld), als op lokaal verzorgend niveau (bijvoorbeeld de introductie van energiezuinige woningen of domotica).

De Delftse technologie en haar werkers worden optimaal gefaciliteerd door aantrekkelijke leef- en werkklimaten die kenniswerkers, bedrijven en regionale toeleverende bedrijvigheid aanspreken. Het aantal kenniswerkers is ten opzichte van begin van de eeuw toegenomen met circa 10.000 mensen. Zij wonen deels in de stad, deels in de regio. De kenniswerkers ontmoeten elkaar in de stad via een sterk sociaal netwerk, de nabije internationale school en via breed gepubliceerde, Engelstalige, regionale media en culturele agenda’s.

Delft is meer dan ooit de toegangspoort tot de wereld voor talentvolle, zich ontplooiende mensen met een passie voor techniek. Delft zindert zichtbaar en voelbaar van de technologie en creativiteit. In de toenemende competitie tussen universiteiten, heeft de TU Delft zijn aantrekkingskracht op studenten (zowel nationaal als internationaal) kunnen uitbouwen.

Delft heeft een erkende meerwaarde in regionale, nationale en Europese netwerken, waar het vanwege zijn afgebakende, internationale expertise als vanzelfsprekend optrekt met andere kennisclusters. Verschillende kennisclusters (water, stedelijk bouwen, aerospace en materialen) presenteren zich internationaal als ‘Delfts’. Er is nauw contact met vergelijkbare kennissteden elders in de wereld.

Wat gaat Delft doen om deze visie te verwezenlijken? Deel II van deze Position Paper schetst op hoofdlijnen een investeringsagenda van ruim anderhalf miljard euro.

Technologie in Delft.

Voorbeeld Life Sciences, Materials en technologie: DSM

Koninklijke DSM N.V. creëert innovatieve producten en diensten op het gebied van Life Sciences en Materials Sciences die bijdragen aan de kwaliteit van het leven. De producten en diensten van DSM worden wereldwijd gebruikt in een breed scala van eindmarkten en toepassingen die het leven gezonder, duurzamer en aangenamer maken. Voorbeelden van eindmarkten zijn voedings- en gezondheidsproducten voor mens en dier, producten voor persoonlijke verzorging, geneesmiddelen, auto’s, coatings en verf, elektrotechnische en elektronica-producten, producten voor persoonlijke bescherming en producten voor de bouw. DSM heeft een jaaromzet van bijna EUR 8.8 miljard en biedt werk aan zo’n 23.000 mensen wereldwijd. Het hoofdkantoor van DSM is gevestigd in Nederland en de onderneming heeft vestigingen op vijf continenten. DSM is genoteerd aan Euronext Amsterdam.

In Delft zit DSM Anti-Infectives. Dit onderdeel omvat DSM’s activiteiten in de ontwikkeling, productie en verkoop van ruwe materialen, halffabricaten en bulkactiviteiten voor anti-infectie middelen zoals antibiotica en anti-schimmelinfecties. DSM is een van ‘s werelds meest vooraanstaande onafhankelijke leveranciers aan de farmaceutische industrie. Zo’n 40% van de meest verkochte medicijnen in de wereld bevatten bestanddelen die door DSM zijn ontwikkeld en geproduceerd.

In Delft kan DSM gebruik maken van de aanwezige kennis in het Delftse Technologiecluster en van de voordelen van de samenwerking met Leiden en Rotterdam via Science Port Holland. De koppeling tussen medische toepassingen en technologie voeden zowel DSM als Delft en de regio. Deze vruchtbare samenwerking wordt bezegeld doordat DSM ook voornemens is om haar onderzoeksactiviteiten in Delft uit te breiden met een nieuw laboratorium.

5 Investeringsagenda

Delft wil zijn visie verwezenlijken door te bouwen aan vier (inter)nationale speerpuntclusters: Water- en Deltatechnologie, ICT, Witte Biotechnologie en Health Technology. In dit hoofdstuk worden de speerpunten en investeringen van Delft beschreven, inclusief de globaal berekende kosten die worden betaald door overheden, instellingen en marktpartijen. In dit kader wordt volstaan met het noemen van de totale investeringen.

Met de strategie van Kennisstad, Center of Technology geeft Delft aan dat haar missie is zich te ontwikkelen tot nationaal centrum van technologisch ondernemerschap en kennis in de vier genoemde speerpuntsectoren.

Volgens de filosofie van Kennisstad, Economiestad, Leefstad vergt dat een brede investeringsagenda. Delft bouwt met haar partners aan een concurrerende regio via vier strategische programmalijnen, die in het vervolg van dit hoofdstuk worden uitgewerkt:

- Centraal staat de ontwikkeling van de vier (inter)nationale speerpuntclusters Water- en Deltatechnologie, ICT, Witte Biotechnologie en Health Technology.

- Voor een impuls in de economiestad is een uitgebreide agenda van bestaand en nieuw beleid, waarin de ontwikkeling van Science Port Holland een belangrijke basis is;

- Om de Kennisstad verder uit te bouwen wordt de ontwikkeling van Science Port Holland ondersteund door investeringen in kennis voor de hele breedte van de Delftse bevolking: iedereen moet kansen krijgen en kunnen (blijven) leren: Kennis als basis

- De stad is nooit af. Ontwikkeling van Delft Kennisstad, Center of Technology vereist verdergaande investeringen in de kwaliteit en aantrekkingskracht van de stad, in wonen en bereikbaarheid

Figuur 3 De strategische programmalijnen in de Delftse economie

Technologiecluster Delft

Het Delftse Technologiecluster heeft vier kennisvelden:

- Water- en deltatechnologie

- witte biotechnologie

- medische technologie

- ICT

Water- en deltatechnologie

Water vormt het logo van Delft en de Delftse grachten bepalen het beeld van Delft.

De watersector levert veel werkgelegenheid op in Delft, vooral in de (semi)publieke sector. Door samen te werken met de instituten en bedrijven in het kennisveld water- en deltatechnologie wordt Delft nog meer als waterstad gepositioneerd met als doel meer bedrijvigheid en kennis naar Delft te halen.

Via het kennisveld ”water” kan Delft zich helder positioneren in binnen- en buitenland. Het thema water kan worden toegepast in de sterke kanten van Delft, zoals de historie, technologie, creativiteit en innovatie. Het ‘water’-profiel kan breed ingezet worden, van recreatie en toerisme tot het aansluiten bij landelijke en internationale beleidsinitiatieven en onderzoeksprogramma’s (o.a. Pieken in de Delta en duurzaamheidprogramma’s).

Deltatechnologie heeft tot doel deltagebieden bewoonbaar te maken en overlapt met watertechnologie, wat gericht is op het beheer van grondwater, afvalwater en oppervlaktewater en op de drink- en industriewatervoorziening.

Industriële (witte) biotechnologie

In het beleid rond de ontwikkeling van de life sciences, wordt na jaren van onderzoek en kennisbevordering, steeds meer de nadruk gelegd om het daadwerkelijk toepassen in producten.

DSM is een belangrijk centrum op het gebied van de witte biotechnologie en werkt daarbij samen met onderzoekers van de TU Delft. Toepassingen van witte biotechnologie kunnen leiden tot aanzienlijke besparingen op het gebruik van grondstoffen. DSM gaat het onderzoek naar nieuwe mogelijkheden in de biotechnologie in Delft uitbreiden met nieuwe laboratoria. Delft hecht groot belang aan deze ontwikkelingen en zal de clustervorming rond de witte biotechnologie faciliteren.

Voor de ontwikkeling van het (kennis)netwerk biotechnologie werken Leiden, Delft en Rotterdam steeds meer samen. Samenwerking tussen Leiden, het kenniscluster van Life Sciences, de medische of ‘rode’ biotechnologie, Rotterdam met haar medische kennis en Delft met de medische technologie en de witte biotechnologie de technologie van Delft zal leidentot bijzondere innovaties in dit kennisveld.

ICT

De specifieke strategie van ‘vermarkting van technologie’, leidt tot meer spin-off. Delft is nationaal koploper als het gaat om het aantal startende ICT bedrijven. Die technologische focus is het resultaat van de strategie van Delftse partijen om de in Delft ontwikkelde en gepatenteerde kennis toegankelijk te maken voor ondernemerschap. Delft is de proeftuin van de Randstad waar het gaat om het doorbreken van de ‘kennisparadox’, het gat tussen kennisontwikkeling en de toepassing daarvan.

Voorbeeldprojecten Technologiecluster Delft

Internationale waterstad Delft

Water speelt een duidelijk zichtbare rol in Delft. Delft stimuleert de kennisontwikkeling actief door zich internationaal te profileren als waterstad en door met de lokale partijen in het water/ en deltacluster water goed op de nationale en internationale agenda te zetten. Daarbij gaat het om: kennis genereren, delen en exploiteren. Delft als internationale waterstad kan tevens worden verankerd in de marketing van de stad wanneer de relatie met de kernwaarden van Delft als uitgangspunt wordt gehanteerd. Hiermee worden bedrijven, bewoners en toeristen aan Delft gebonden. Een goede stap voor de internationale positionering van Delft als waterstad is de aanwezigheid in het Nederlandse paviljoen op de Wereldtentoonstelling Expo 2008. Een ander project is het nieuwe schip dat Wubbo Ockels bouwt, de Ecolution, een thuishaven in Delft te bieden.

Figuur 6: Concept van de Ecolution van Wubbo Ockels

Watercentrum

Het stimuleren van werkgelegenheid in de kennissector water is het doel van het watercentrum. Delft huisvest al meerdere (water)kennisinstituten. Rond deze instituten wordt een gunstig vestigingsklimaat gecreëerd door middel van clustering van waterkennis in Delft. Het watercentrum moet zowel een innovatiekant als een educatiekant hebben. Het watercentrum – waarbij conceptueel gedacht wordt aan een centrum als Naturalis in Leiden – moet Delft zijn expertise op het gebied van water(beheer) etaleren (met name de innovaties) en zichtbaar maken. Het idee is om dit centrum samen met andere geïnteresseerde partijen (waaronder TU-Delft, Deltares en bedrijfsleven) vorm te geven.

Hart in 3D’

In dit project wordt een nieuw ultrageluidapparaat ontwikkeld waarmee driedimensionale beelden van een bewegend hart kunnen worden gemaakt. Innovatief zijn de zeer moderne en kleine probe (ter grootte van een eurocent) voor onderzoek van het hart vanuit de slokdarm. Daarnaast moet de software de gegenereerde data analyseren en verwerken tot 3D-beelden van het hart. Daarmee worden aandoeningen optimaal zichtbaar, waardoor de arts in staat is betere diagnoses te stellen. Dit project wordt uitgevoerd door een samenwerkingsverband van bedrijven en kennisinstellingen uit Delft, Rotterdam en Leiden en ontvangt subsidie van onder andere Pieken in de Delta Zuidvleugel en de gemeente Delft. Het Bio Science Park Leiden, cluster Life & Health Sciences, vormt samen met de medische bedrijvigheid in Rotterdam en de medisch-technologische kennis in Delft de kern van een ‘Medical Delta’ in Zuid-Holland.

Stimuleren Biotechnologie regio Delft

Delft heeft met DSM en de TU Delft veel kennis en kennisontwikkeling voor wat betreft de witte biotechnologie. DSM is voornemens in Delft nieuwe laboratoria te bouwen. Dat is voor de gemeente Delft aanleiding om bedrijvigheid in witte biotechnologie te stimuleren middels ondersteuning en begeleiding van vijf potentiële biotechnologie starters, starten van trajecten bij life science gerelateerde bedrijven en analyse, monitoring en promotie over de biotechnologie in Delft.

Technologiecluster Delft

MKB en technology

Technostarters en doorstarters ondersteunen

Stimulering economie Twenty Twenty

Health, science en technology Centrum

Waterproject (incl. onderzoek ander gebruik water) opzetten en uitvoeren

Delft ontwikkelen tot internationale waterstad

Het inrichten van Aquapolis

Het aantrekken van nieuwe bedrijven rond Deltares (Technopolis en Aquapolis)

Het stimuleren van duurzaam gebruik van water

ICT infrastructuur

Investeringen in Technologiecluster Delft tot 2020: ca. 200 miljoen

Science Port Holland

Science Port Holland wordt hét kennisnetwerk van de provincie Zuid-Holland. Via Randstedelijke coalities en afstemming kan Science Port Holland uitgroeien tot een internationaal concurrerend cluster en toplocatie in de Randstad voor kenniseconomie. Hier wordt op korte termijn een aantal bedrijvenparken ontwikkeld, waar een mix van kennisintensieve bedrijven, zoals internationale R&D, zich gaat vestigen. De kracht van Science Port Holland ligt in het samenbrengen van kennis en technologie en strategische samenwerkingen met de regio (zoals de universiteiten van Delft en Rotterdam).

Science Port Holland ligt tussen Delft en Rotterdam aan de A13 Kennisboulevard, de ruimtelijke ligging is weergegeven in figuur 4. Dit gebied groeit uit tot een business en science park voor hoogwaardige en kennisintensieve bedrijvigheid een bedrijvenpark voor R&D bedrijven en instellingen, ICT, innovatieve dienstverleners, medische bedrijvigheid en luchthavengerelateerde activiteiten.

Figuur 4: De kennisclusters in de Zuidvleugel Science Port Holland en het Life Sciences cluster, bron: Zuidvleugel, Motor in de Delta

Het Technologisch Innovatief Complex Delft (TICD) vormt een centraal onderdeel van ‘Science Port Holland’, is een speerpunt in het Regionaal Structuurplan (RSP) van Haaglanden en staat ook in provinciaal verband hoog op de agenda. Het TICD vormt de motor van de Delftse kenniseconomie omdat het een cluster is met ruimte voor onderwijs en onderzoek (TU Delft), onderzoek en ontwikkeling (Technopolis) en productie (Schieoevers Noord en Zuid).

Figuur 6 Het Technologisch Innovatief Complex in Delft

Met de ontwikkeling van het nieuwe bedrijvenpark Technopolis zet Delft sterk in op het binden van de hele economische ‘levenscyclus’ van bedrijven: van starters tot volwassen multinationals. De filosofie van de doorstroming van starters, doorgroeiers, de komst van nieuwe bedrijven en instituten van elders vormt de basis achter het (ruimtelijk) concept van Technopolis.

Science Port Holland

Technopolis Centrum

Nieuwbouw technopolis Delft

Openbare ruimte van het Technologisch Innovatief Complex

Ontwikkeling Technicon

Investeringen in Science Port Holland tot 2020: 600 miljoen

Kennis als basis

Nederland heeft uitstekende wetenschappelijke onderzoekers. Maar, de aanwas van middelbare scholieren die voor een technische opleiding kiezen is te gering. De kwaliteit van het onderzoek creëert niet genoeg aantrekkingskracht op (top)talent van eigen of vreemde bodem.

Ook blijft kennis bij kennisinstellingen op de plank liggen, ondanks intensieve programma’s om het gebruik ervan te stimuleren. Er zijn volop kansen om aan de kennisparadox een einde te maken door de kennis te laten rollen en haar weg te laten vinden naar nieuwe innovatieve producten en diensten. Daar ligt ook een rol voor overheden, bedrijven en kennisinstellingen, die nu nog onvoldoende gebruik maken van de kennis en het innovatieve vermogen van de ander.

Het innovatieplatform van de minister-president zet in op de ontwikkeling van Nederland tot een innovatieve, concurrerende en ondernemende economie. Delft zal een actieve bijdrage leveren aan het realiseren van de landelijke doelstellingen rondom kenniseconomie en innovatie. Delft onderneemt concrete acties om het innovatieve vermogen van bedrijven, kennisinstellingen en overheden te versterken. In Delft wordt concreet gewerkt aan het realiseren van de Lissabon Agenda door het beschikbaar stellen van lokaal ontwikkelde kennis aan het MKB.

Delft gaat excelleren op haar speerpunten en zorgt er tevens voor dat de basis op orde is. Delft Kennisstad, heeft met zijn goede bereikbaarheid, voldoende en passende vestigingslocaties voor bedrijven en een aantrekkelijke woon- en leefomgeving, een krachtige economische structuur en biedt een optimaal vestigingsklimaat voor bedrijven, zodat het internationaal een goede concurrentiepositie kan verwerven.

Voorbeeldprojecten Kennis als basis

Delft als ‘proeftuin voor technologieontwikkeling’; MKB en innovatie/technology

Delft ondersteunt al jaren succesvol starters, zowel in algemene zin via het subsidiëren van bedrijfsverzamelgebouwen, als specifiek technostarters via YES!Delft. In de komende jaren investeren gemeente en TU Delft in het begeleiden en faciliteren van bedrijven die willen doorgroeien.

Dankzij de aanwezigheid van de volledige technische onderwijskolom kunnen in Delft alle stappen gerealiseerd worden, van kennisontwikkeling tot en met het daadwerkelijk produceren.

Het MKB wordt actiever betrokken bij de uitvoering van technische innovaties.

Kennis moet rollen!

Delft wil het arbeidspotentieel van de stad benutten en stimuleert dat mensen zich blijven ontwikkelen. De sterke infrastructuur voor onderwijs en opleiding is hierbij een sterke troef. Het opdoen van kennis kan uitstekend ingebed worden in de economische praktijk van de stad. Delft bevordert daarmee actief ondernemerschap en arbeidsparticipatie op alle niveaus en velden.

Versterking organiserend vermogen

Delft sluit regionale allianties met andere organisaties in de Randstad en zet zich in om de internationale netwerken van de Delftse kennisinstituten te verbinden met de lokale economie.

Delft neemt actief deel aan regionale visie- en beleidsontwikkeling en vraagt hierbij advies aan de Economic Development Board.

Betere en meer specifieke profilering en vermarkting van Delft.

Delft kan zich internationaal goed profileren met haar internationale kennisbasis en toeristische trekpleisters. De kracht van Delft ligt in de combinatie van technologie, kennis, innovatie, creativiteit en historie. Delft gaat er aan werken dat technologieën waaraan Delftse onderzoekers een cruciale bijdrage leveren, met de stad Delft geassocieerd worden. Daarbij kan Technicon, waar je inzicht wordt gegeven in de in Delft ontwikkelde producten en waar toerisme en techniek met elkaar verbonden worden, een belangrijke rol vervullen.

Kennis als basis

Bevorderen arbeidsparticipatie

Techniek in lager onderwijs

ICT infrastructuur en apparatuur op alle basisscholen

Investering- en activiteitenprogramma’s uitwerken met regio’s in NW Europa 2008-2011

Economisch structuurfonds Delft met aparte Venture Capital afdeling voor technostarters

MKB en innovatie

Congreshotel 100 kamers in TU Noord

Investeringen in Kennis als Basis tot 2020: ca. 100 miljoen

Bereikbaarheid, wonen en binnenstad

De woon- en leefomgeving is een belangrijke vestigingsoverweging voor bedrijven en werknemers. Delft is met haar historische centrum en technologische karakter een gewilde woon- en werkstad. Om deze positie verder te kunnen uitbouwen, zet Delft in op de realisatie van onderscheidende woon- en werkmilieus, detailhandel, voorzieningen en versterking van het culturele klimaat. Delft werkt ook aan de verdere verbetering van de bereikbaarheid van Delft en de regio en ondersteunt programma’s die de interacties binnen en tussen de economische clusters versterken.

Gelieerd aan de speerpuntclusters speelt water ook een rol in de bereikbaarheidsvraagstukken. De Zuidvleugel is op gebied van goederenvervoer de grootste internationale draaischijf op het westelijke halfrond. Binnen het netwerk vormt de Delftse Schie een essentiële verbinding in de Zuidvleugel tussen Den Haag en Rotterdam. Om de Delftse Schie beter te kunnen gebruiken wordt de capaciteit van de Schie vergroot. De Schie biedt een alternatief voor omvangrijke goederenstromen zoals het huisvuil uit Den Haag, dat nu al deels via de Schie wordt vervoerd in plaats van over de overbelaste A13.

Voorbeeldprojecten bereikbaarheid en wonen en binnenstad

Delft werkt aan de volgende grote projecten om zijn ontsluiting te versterken:

Bereikbaarheid en Wonen en binnenstad

Ca. 3.600 woningen en voorzieningen voor expats, post promovendi en studenten

Ca. 2.500 woon-werkcombinaties voor startende ondernemers

Stedenbaan station Zuid

Treinsporen tussen Delft-Zuid en Rijswijk

Bereikbaarheid Technopolis Delft (bruggen over Schie, Kruithuisweg, aansluiting A13)

Vitaliteit binnenstad

Doortrekken lijn 16

Goederenvervoer: vergroting capaciteit Delftse Schie.

Tramtunnel onder A13

Investeringen in Bereikbaarheid en wonen tot 2020: ca. 850 miljoen

Totaal investeringsprogramma Delft 2020

Delft beschikt met haar brede kennis van technologie en haar vele technologie-georiënteerde bedrijven over een essentiële factor in de kenniseconomie. Delft heeft de ambitie om die factor verder uit te bouwen. Samen met partners in de regio, bij het Rijk en in Europa, publiek en privaat, heeft Delft de ambitie de komende 12 jaar in totaal ca.1,7 miljard euro in de kenniseconomie en in technologie gerelateerde projecten te investeren. Met als doel: een internationaal concurrerende topregio.

	Investeringen 2008-2020
Technologiecluster Delft	€ 200 miljoen
Science Port Holland	€ 600 miljoen
Kennis als Basis	€ 100 miljoen
Bereikbaarheid en wonen	€ 850 miljoen
Totaal	€ 1.750 miljoen

Bijlage 1 Projecten investeringsagenda 2020

Verschillende partijen, publiek en privaat investeren de komende 12 jaar fors in Delft en omgeving. Onderstaand overzicht vat de belangrijkste projecten in initiatieven op dit moment samen. Het is geen uitputtend overzicht; de investeringsagenda zal komende jaren worden aangepast aan de actualiteit. Economische ontwikkeling, marktinteresse en de invulling van randvoorwaarden door verschillende projectpartners zullen de agenda beïnvloeden.

Technologiecluster Delft

MKB en technology

Technostarters en doorstarters ondersteunen

Stimulering economie Twenty Twenty

Health, science en technology Centrum

Waterproject (incl. onderzoek ander gebruik water) opzetten en uitvoeren

Delft ontwikkelen tot internationale waterstad

Het inrichten van Aquapolis – centrum voor water- en water/land-gerichte bedrijven op Technopolis

Het aantrekken van nieuwe bedrijven rond Deltares (Technopolis en Aquapolis) door het scheppen van optimale voorwaarden

Het stimuleren van duurzaam gebruik van water

Piekenprojecten: oa Hart in Drie Dimensies

ICT infrastructuur

Museumfabriek Porceleyne Fles

Technisch Instituut Scheidingstechnologie

Organisatie:

10 promovendi per jaar extra

Samenwerkingsverbanden (Water, Life Sciences)

Stimuleren waterrecreatie

Presentatie op beurzen

Innovatieprijzen en prijsvragen

Technologie-evenementen

Science Port Holland

Technopolis Centrum

Nieuwbouw Technopolis Delft (gem. 20.000 m2 bvo/jaar)

Openbare ruimte van het Technologisch Innovatief Complex (TICD)

Ontwikkeling Technicon

Organisatie:

Aantrekken van investeringen in Delft

Ontwikkeling van Technopolicy Network

Uitvoeringsbudget Europese Lissabonagenda

Transatlantic Research & Business Accelerator (TRBA)

Stichting Delft Kennisstad

Kennisalliantie

Aanvullende regionale kennisvelden koppelen (zoals technologie en recht en vrede of technologie en life science)

Kennis als basis

Bevorderen arbeidsparticipatie

Techniek in lager onderwijs

ICT infrastructuur en apparatuur op alle basisscholen

Investering- en activiteitenprogramma’s uitwerken met regio’s in NW Europa 2008-2011

Economisch structuurfonds Delft met aparte Venture Capital afdeling voor technostarters

MKB en innovatie

Congreshotel 100 kamers in TU Noord

Techniekeducatie

Toptoets

Organisatie:

Overheadkosten Economisch beleid

Oprichten strategic Advisory Board

Economische agenda

Beleidsvoorbereiding ontwikkeling/ vermarkting Technopolis Delft

Stimuleren samenwerking Detailhandel

Bereikbaarheid en Wonen

Ca. 2.000 woningen en voorzieningen voor expats, post promovendi en studenten

Stationsgebieden

Duurzaam warmtenet

Vitaliteit binnenstad

Stedenbaan station Zuid

Treinsporen tussen Delft-Zuid en Rijswijk

Bereikbaarheid Technopolis Delft (bruggen over Schie, Kruithuisweg, aansluiting A13)

Doortrekken lijn 16

Goederenvervoer: vergroting capaciteit Delftse Schie.

Tramtunnel onder A13

Bijlage 2 Literatuur

Pieken in de Delta. Gebiedsgerichte economische perspectieven, Ministerie van economische zaken, Dir. Ruimtelijk economisch Beleid, 2006

Pieken in de Zuidvleugel, Ministerie van economische zaken, 2006

Programmadocument Pieken in Zuidwest Nederland, programmacommissie Zuid-west Nederland, 2006

De Zuidvleugel: motor in de Delta, 2006

Programmabegroting Kennis en Economie 2008-2011, gemeente Delft, 2007

Werkprogramma Nederland Ondernemend Innovatieland, 2007

Regionale Kennisnetwerken en Innovatie, Ruimtelijk Planbureau, 2007

Zuid-Holland internationaal concurrerend, innovatief en duurzaam; Economische Nota Zuid-Holland. Provincie Zuid-Holland, versie 16 oktober 2007

TOER Teller Zuid-Holland 2006; Economische betekenis toerisme 2005 en ontwikkeling 2001-2005, 2006

Werken aan de wereld in Den Haag; Position paper Den Haag, gemeente Den Haag 2005

Regionale structuurvisie Detailhandel 2005-2010, Stadsgewest Haaglanden, 2005

Regionale woonvisie Haaglanden 2000-2015, Stadsgewest Haaglanden 2003

Strategienota Economie Delft, 2008

Voorlopig Regionaal Structuurplan Haaglanden 2020, Stadsgewest Haaglanden, 2007

Economische strategie Haaglanden, Stadsgewest Haaglanden, 2006

Kennis Valorisatie, TU Delft, 2007

Instellingsplan TU Delft 2007-2010, TU Delft, 2008

Conceptnota TRBA, gemeente Delft, 2007

Conceptnota Water in Delft, gemeente Delft, 2007

De kracht van Delft. Economische Thermometer 2006, Kamer van Koophandel, Rabobank, 2007

Delfts Ontwikkelingsprogramma 2005-2015 (DOP2), gemeente Delft, 2005

Economische monitor Delft 2006, Bureau Louter, 2006

Economische monitor Delft 2007, Bureau Louter, 2007

Kennis bij de Buren, Ministerie van Economische Zaken, 2007

Kennisinvesteringsagenda, Innovatieplatform 2006

Nota Aantrekken van Investeringen,gemeente Delft, 2006

Voorwoord

Deel I: Maak Kennis

1 Dit is Delft

2 Kennisstad, Economiestad, Leefstad

3 Delft naar 2020

Deel II: Aan de slag!

4 Synergie met regio en Rijk

5 Investeringsagenda

Water- en deltatechnologie

Industriële (witte) biotechnologie

Bijlage 1 Projecten investeringsagenda 2020

Bijlage 2 Literatuur