Ontwerp-masterplan
op hoofdlijnen
Definitieve versie (19-12-01).
Delft, december 2001
Delftwonen
Gemeente Delft
Van der Vorm B.V.
2.1 Een beknopte analyse
2.2 Ontwikkelingen in het
Delftse
2.3 Sterkten/kansen en
zwakten/bedreigingen
2.4 Wat betekent dit voor de
opgave
Over wie er wonen, woonmilieus en
leefstijlen
3.1 Een paar cijfers
3.2 Gewenste woonmilieu en
leefstijl
3.3 Leefstijlen en
woonwensen
3.4 Woningmarkt en
strategisch voorraadbeleid
Over wegen, parkeren en groen
4.2 De ruimtelijke
uitgangspunten
4.3 Verkeer en parkeren
4.4 Waterplan
4.5 Groen en openbare ruimte
4.6 Principedoorsnede
Over milieu-innovaties, kwaliteit
en speerpunten
5.1 Meer dan een technische
opgave
5.2 Doelstelling: een
optimale duurzame wijk
Over herhuisvesting, vergoedingen
en bewonersparticipatie
6.1 Een eerste aanzet
6.2 Uitgangspunten van het
sociaal plan
6.3 Onderdelen te behandelen
in sociaal plan
Over opknippen, fases en voortgang
7.1 Noodzakelijk voor de
haalbaarheid
Over kosten, inkomsten en haalbaarheid
8.1 Herstructurering kost
veel geld
8.2 Verdeling van de
kostenaspecten
8.3 De opbrengsten
8.4 Conclusies
Over nieuwsbrieven, meedenken en
meepraten
9.1 Twee communicatieopgaven
9.2 Mate van invloed
9.3 Communicatie korte
termijn (2002)
9.4 Overlegplatforms
9.5 Communicatiemiddelen
1 Inleiding
De Poptahof in Delft is een
bijzondere wijk met grote kansen. De centrale ligging in de stad, op een
steenworp afstand van de historische binnenstad en de toekomstige Spoorzone, de
multiculturele verscheidenheid en het hoogstedelijke karakter bieden de Poptahof
een goed vooruitzicht. Het is werelds wonen in de Poptahof! Delftwonen,
eigenaar van bijna alle woningen in het gebied, Van der Vorm B.V., eigenaar van
de winkelpassage In de Hoven en de kantoortoren Torenhove en de gemeente Delft
hebben de handen ineengeslagen om de wijk het perspectief te bieden dat ze
verdient. Het resultaat is dit Ontwerp-Masterplan op hoofdlijnen (hierna
kortweg te noemen: Masterplan). Dit plan is bedoeld om de planontwikkeling van
de Poptahof en de discussie over de verandering van de wijk op gang te brengen.
Het Masterplan is dus geen
blauwdruk voor de toekomst. Er is ruimte gelaten voor nadere invulling en
mogelijke bijstelling op termijn. Het plan schetst dan ook geen afgerond einde.
Dat kan ook niet. Met de herstructurering van de Poptahof is immers een
langdurig proces van tenminste 10 jaar gemoeid. Het zou dus niet goed zijn nu
al een compleet eindbeeld te schetsen en dit vervolgens na te streven. De
komende maanden tot in de nazomer van 2002, zal het nodige worden onderzocht,
bijgesteld en aan het Masterplan toegevoegd. Ook zullen de uitkomsten van de
nog te voeren politieke en maatschappelijke discussies het plan verder
aanvullen en versterken. De partners die bij de herstructurering van de Poptahof
betrokken zijn (Delftwonen, het college van B&W van de gemeente Delft en
Van der Vorm B.V.), zien dit Masterplan wel als een stevige basis voor de te
voeren discussie.
Wie iets wil veranderen,
moet eerst goed weten hoe de situatie nu is. Daarom gaat het Masterplan eerst
in op de huidige situatie van de Poptahof. Daarna worden mogelijke toekomstige
woonmilieus verkend, met de daarbij behorende leefstijlen: wat voor type mensen
passen goed in de vernieuwde Poptahof? Vervolgens wordt dit in heel grove
lijnen ruimtelijk vertaald naar de Poptahof.
Hierna volgen de ambities
voor de duurzaamheid en een eerste aanzet tot een Sociaal Plan voor de huidige
bewoners. De vernieuwing van de Poptahof houdt meer in dan alleen ruimtelijke
ingrepen. Er is ook sprake van sociale en economische vernieuwing. Denk aan de
wijkeconomie en sociale activering. De komende maanden werken de gemeente en
Delftwonen dit verder uit. De daaropvolgende fasering in een paar deelgebieden
is nog heel grof, maar geeft alvast een beeld. De aanpak wordt in fasen
verdeeld om het proces beter beheersbaar en stuurbaar te maken. Ook wordt zo
duidelijk waar al op korte termijn kan worden gestart met een concrete
uitwerking en planvoorbereiding van een deelgebied. Het hoofdstuk over de
financiën geeft een indicatie van de investeringen en exploitatiesaldi die met
de herstructurering gepaard gaan.
Tot slot vinden de drie
partners het zeer belangrijk dat (toekomstige) bewoners, Delftenaren en de
Delftse politiek nauw worden betrokken in het planproces. De manier waarop dit
gebeurt, met de nadruk op het komende jaar, wordt beschreven in het laatste
hoofdstuk.
Dit Masterplan is slechts
een van de twee onderdelen van de verbetering van de Poptahof en schenkt vooral
aandacht aan de wat langere termijn. Op korte termijn is goed beheer nodig. In
een afzonderlijk Beheerplan is te lezen welke verbeteringen de huidige bewoners
kunnen verwachten. Dit Beheerplan is evenmin af. Bewoners krijgen begin 2002 de
mogelijkheid om het aan te vullen met hun opmerkingen en ideeën. De drie
partners wensen ook het beheer voor de kortere termijn gezamenlijk op te
pakken. Waar mogelijk komt dat in het Beheerplan tot uiting. Omdat het
Beheerplan nog slechts een eerste aanzet is, wordt op onderdelen ook die
samenwerking nog nader uitgewerkt.
Vanzelfsprekend houdt het
Beheerplan rekening met de toekomstige ingrepen in de Poptahof. Ook krijgt het
Beheerplan een belangrijke rol in de fase van de uitvoering. De overlast als
gevolg van de uitvoering moet voor de huidige bewoners en gebruikers immers zo
veel mogelijk worden beperkt. Voor dat doel wordt het Beheerplan te zijner tijd
aangepast.
Dit Masterplan begint niet
bij “nul”. Reeds tien jaar geleden verschenen er plannen voor de Poptahof. Een
groot verschil met nu is dat destijds de verwachting was dat Delft met grote
leegstand zou komen te kampen. De achterliggende jaren hebben ons geleerd dat
van leegstand geen sprake is. Daarmee moesten natuurlijk ook de ideeën over de
toekomst van de Poptahof volledig worden herzien. Het voorwerk uit het verleden
komt nu, bij de hernieuwde start van de planvorming, goed van pas. Bij het
maken van het Masterplan hebben de partijen dan ook gebruik gemaakt van dit
voorwerk. De belangrijkste en meest recente stukken zijn in chronologische
volgorde:
-
Poptahof, door
Architectenbureau Henk van Schagen & Juurlink en Geluk BNS bv uit mei 1999;
-
Cascostudie, door
Architectenbureau Henk van Schagen & Juurlink en Geluk BNS bv uit januari
2000;
-
Ontwikkelingsvisie
randen Poptahof, door bureau OD205 uit januari 2000;
-
Naar een duurzaam
Poptahof in de 21ste eeuw, door Adviesbureau DIOC uit januari 2000;
-
EPL-berekening door CE
uit 2001;
-
Procesbeschrijving
Masterplan herstructurering Poptahof uit mei 2001;
-
Studie Poptahof van
bureau Urhahn Urban Design, september 2001 (met name gebruikt in hoofdstuk 3);
-
Duurzaam waterbeheer in
de Poptahof, door Adviesbureau DIOC uit oktober 2001;
-
Presentatie “Masterplan
revitalisering Poptahof, voor een kei van een wijk”, door Delftwonen oktober 2001;
-
Woonvisie Delft, door
het RIGO uit november 2001. Deze beleidsvisie, waaraan het RIGO met een
werkgroep van corporatiemedewerkers en medewerkers van de gemeente momenteel
werkt, is formeel nog niet afgerond. De resultaten zijn inmiddels wel bekend en
met name gebruikt voor hoofdstuk 3;
-
alsmede diverse
onderzoeken en gemaakte aanzetten en notities op deelaspecten van gemeente en
woningcorporatie;
-
ook is gebruik gemaakt
van de meningen en suggesties die bewoners in het verleden naar voren hebben
gebracht via enquêtes en bewonersavonden.
Over
imago, ontwikkelingen en kansen
2.1 Een korte kennismaking
De Poptahof is een
hoogstedelijke wijk uit het begin van de zestiger jaren, gelegen op 800 meter
van de historische binnenstad. Eigenlijk is het een buurt, die deel uitmaakt
van de wijk Voorhof. Aan de twee hoofdstraten, Poptahof Noord en Poptahof Zuid
geheten, staan typische stedenbouwkundige “stempels”: acht flats van tien hoog
worden afgewisseld met portieketageflats van vier hoog en eengezinswoningen. In
totaal staan er 1019 woningen in de Poptahof die – op acht recentere
koopwoningen na - allemaal door Delftwonen worden verhuurd. Langs twee zijden
van de Poptahof loopt tramlijn 1 tussen Den Haag/Scheveningen en Delft/Tanthof.
Aan deze straten bevinden zich ook de winkels. De Poptahof heeft het hoogste
multiculturele karakter van Delft.
Meer cijfermatige gegevens
zijn te vinden in het volgende hoofdstuk. Dit hoofdstuk beperkt zich tot de
kwalitatieve sterkten, zwakten, kansen en bedreigingen. Om die goed in kaart te
krijgen, komen eerst de ontwikkelingen in Delft aan de orde.
2.2 De ontwikkelingen in het Delftse, van belang voor
de Poptahof
De volgende bestuurlijke
uitgangspunten en ontwikkelingen zijn relevant voor de Poptahof:
·
Delft heeft als het
gaat om woningbouw in uitleggebieden de gemeentegrenzen bereikt. In Delft kan
feitelijk dus alleen nog maar sprake zijn van inbreiding. Rondom de Spoorzone,
in de Voorhof en Buitenhof en in de TU-wijk liggen hiervoor mogelijkheden.
·
Deze inbreiding zal met
name rond de Spoorzone en het geografisch hart van Delft vooral een zekere mate
van verstedelijking betekenen. De aanpak van Zuidpoort met gestapeld wonen en
de geplande inzet in de Spoorzone met gestapelde bouw en meerdere functies
sluit aan bij deze tendens. Beneden-bovenwoningen, werkwoningen, casco’s en
kleinschalige voorzieningen, al dan niet gekoppeld aan het wonen en
herpositionering van bestaande gestapelde bouw. Het zijn allemaal factoren die
horen bij deze verstedelijkingsopgave.
·
De Provincialeweg
wordt, behalve een stedelijke weg, ook meer een wijkontsluitingsweg waar
Voorhof en Buitenhof en noordelijk Delft direct op aangesloten kunnen worden.
De mogelijke nieuwe wijkaansluitingen op de Provincialeweg, geven kansen voor
een ander gebruik met meer functies van de huidige wijkontsluitingsroute
Papsouwselaan/M. Nijhofflaan.
·
De hoogbouw in de
Poptahof past vanwege de ligging in een setting van stedelijke verdichting, en
zou daardoor meer toekomstwaarde kunnen hebben dan de hoogbouw die in de vorm
van galerijflats meer in de buitenwijken is te vinden. Zeker met het oog op het
potentiële woonmilieu en de relatie met de reeds aanwezige woonmilieus in het
geografisch hart/ Spoorzone/ Binnenstad van Delft.
·
Ook de ontwikkeling van
de Harnaschpolder geeft Delft een nieuw, mogelijk concurrerend, woonmilieu.
·
Het winkelcentrum In de
Hoven en omgeving functioneren als wijkhart voor Voorhof en Buitenhof. Op zich
is het wijkhart in deze twee wijken wat noordelijk gelegen. Tegelijkertijd
maakt door deze ligging een meer directe relatie mogelijk met andere stedelijke
concentraties van voorzieningen zoals bijvoorbeeld de Binnenstad, Zuidpoort en
Hart Spoorzone. Hierdoor kan elk zijn specifieke functie en invulling houden.
Gevolg is ook dat de centra makkelijker complementair van elkaar kunnen zijn.
Op de schaal van Delft is In de Hoven meer een subhart, aansluitend op de
andere zeer stedelijke “harten” en minder een zelfstandig centrum.
Naast bovenstaande
ontwikkelingen zijn er nog een aantal Delftse gebiedsontwikkelingen van belang
voor de Poptahof. Op hoofdlijnen houden deze in:
·
Binnenstad
Delft koestert zijn historische binnenstad. De binnenstad heeft en houdt
voor de omliggende wijken en andere gemeenten de functie van uitgaansbuurt,
winkelhart, funshopping en cultuurcentrum. Concurreren in het Delftse met de
binnenstad heeft voor deze functies dan ook geen zin. De binnenstad is daarvoor
niet alleen te sterk, er is ook politiek/maatschappelijk een sterke inzet om de
aantasting van de binnenstad op dit vlak tegen te gaan. De relatieve nabijheid
van de binnenstad is natuurlijk wel een belangrijk sellingpoint voor de
Poptahof.
·
Zuidpoort
Deze ontwikkeling is feitelijk onderdeel van de binnenstadsaanpak. In de
Zuidpoort wordt het nog beschikbare potentieel aan cultuur en bovenwijks
winkelvloeroppervlak in Delft verder ingevuld.
·
TU-wijk
De Technische Universiteit is zich meer aan het terugtrekken op het
nieuwe zuidelijke deel van de TU-wijk boven de Kruithuisweg. Het oude
noordelijke deel zal door de TU worden afgestoten. Hier ontstaat ruimte voor
diverse (her)ontwikkelingsprojecten zoals inbreiding en vervangende nieuwbouw
en ook hergebruik (wonen eventueel met werken en bedrijfsverzamelcomplexen) van
de oude gebouwen. De TU terreinen ten zuiden van de Kruithuisweg zijn bestemd
voor hightech bedrijvigheid in een ambitieus bedrijvenpark (Technopolis).
·
Spoorzone
De mogelijke ontwikkeling van de Spoorzone is op meerdere punten van
invloed op de Poptahof:
1.
Verdwijnen van barrière. Het betekent vooral het slechten van de barrière
tussen het voor- en naoorlogse Delft. Door de treintunnel en de toekomstige
bebouwing komt er niet alleen een
psychologische maar vooral ook een goede fysieke verbinding tussen de
verschillende stadsdelen tot stand. De Poptahof komt dus feitelijk nog “beter”
te liggen. Tegelijkertijd wordt het contrast tussen de blok-verkaveling van het
Busquetsplan (geënt op de binnenstad en Westerkwartier) en de zogenoemde open
stroken stempelbouw van de Poptahof versterkt. Dat betekent dus, dat er ook een
stedenbouwkundige ontwerpaanleiding is voor de aanpak van de Poptahof.
2.
De multimodule vervoersknoop. Met de bouw van de tunnel wordt er een
vervoersknoop gerealiseerd van trein, bus, tram, auto en fiets/voetganger.
Daarmee komt de Poptahof op steenworpafstand te liggen van een belangrijk
vervoersknooppunt. Aangezien het belang van het openbaar vervoer de komende
decennia zal toenemen, wordt de Poptahof zo een prima bereikbare locatie.
3.
De mogelijke kantoorontwikkeling. In de Spoorzone, dus in de directe nabijheid van de
Poptahof, wordt een forse hoeveelheid kantoorruimte gerealiseerd. Deze
ontwikkeling wordt zeer kansrijk geacht en zal zorgen voor een ruime
hoeveelheid additionele werkgelegenheid. Deze ontwikkeling gaat ongetwijfeld
ook gepaard met een grotere vraag naar woonruimte.
2.3 Sterkten/kansen en zwakten/bedreigingen
De situatie en de positie
van de Poptahof in relatie met andere ontwikkelingen in de directe omgeving,
betekenen dat er diverse kansen liggen die benut kunnen worden. Maar daarnaast zijn er toch ook de nodige
bedreigingen. We zetten beide kort op een rij.
·
Goede bereikbaarheid;
·
Duidelijke functie in
de stad van (een deel van) de goedkope voorraad: de woningen in de Poptahof
zijn verhuurd en blijven vooralsnog verhuurd.
Ze voorzien duidelijk in een behoefte;
·
Het zwakke imago van de
Poptahof is, gelet op de statistieken, niet altijd gestoeld op de realiteit
·
Wijkopbouw te eenzijdig
qua woningtype en welvaartklasse (grotendeels galerijflats met een zeer
beperkte differentiatie in grootte)
·
Woningen sluiten niet
aan op huidige bewoning, zijn te klein voor gezinnen. Huidige bewoners vinden
in de wijk niet de woning van hun keuze (grondgeboden), te veel belasting van
algemene ruimten in hoogbouw.
·
Functioneel
scheefwonen; dat wil zeggen, grote gezinnen in kleine hoogbouwflats en oudere
echtparen in de weinig grondgebonden eengezinswoningen
·
Overbelaste entrees
·
Slechte aansluiting van
directe woonomgeving op de flats.
·
Imago, verpaupering,
vervuiling. Er is echter geen sprake van enorme verloedering van de
woonomgeving
De geïsoleerde ligging komt
vooral door de ruimtelijke structuur van de randen: in het noorden is er sprake
van een groenstrook met benzinestation en garageboxen die de wijk geheel
afsluiten van de Westlandseweg. In het westen zorgt de Provincialeweg voor een
barrièrewerking. In het oosten is er de Papsouwselaan met parkeervelden en
achterkanten van losse winkelpaviljoentjes. In het zuiden tenslotte is er het
winkelcentrum met louter achterkanten en bevoorrading aan de zijde van de
woningen.
Het negatieve imago van de
Poptahof speelt de wijk parten. Dit kwam onder andere ook naar voren uit een
recente publicatie in de Delftsche Courant. Er zijn mensen die er prima wonen,
maar er zijn ook Delftenaren die een negatieve kijk op de Poptahof hebben. Het
imagoprobleem heeft deels te maken met de beheerinzet van de partijen in de
Poptahof. Een verbetering van het imago, maar ook het onderhoud van de wijk en
deels de sociale problematiek, moeten op korte termijn worden aangepakt. Het
Beheerplan geeft hiervoor oplossingsrichtingen. Het Masterplan richt zich
vooral op de langere termijn, en biedt daarmee een perspectief voor de
Poptahof, haar huidige én toekomstige bewoners en gebruikers.
De conclusie van
bovenstaande analyse luidt dat de herstructurering vooral noodzakelijk is
vanwege de huidige eenzijdigheid van het woningaanbod en alle gevolgen van
dien. Tevens biedt de aanpak de mogelijkheid de kansen te grijpen die er liggen
door de positie van de Poptahof in het Delftse en de omliggende gebieden.
2.4 Wat betekent dit voor
de opgave
Op
basis van het bovenstaande lijstje met kansen en bedreigingen kunnen we de
volgende opgaven voor de Poptahof formuleren:
1. Kansen benutten van ligging en voorzieningen
2. Van de Poptahof weer een wervende wijk maken voor
diverse bewoners van Delft
3. Het gebrek aan aansluiting tussen woningen en
bewoners opheffen
4. Inspelen op toekomstige marktontwikkeling op de gebieden
van koop, senioren en ruimtebehoefte huishoudens. En groei van de markt aan de
bovenkant, dus hogere inkomens aantrekken
5. Eilandkarakter aanpakken door de wijk als het ware
open te breken
6. Verdichten en verdunnen is geen doel op zich,
aanbrengen van differentiatie wel
7. Middelhoogbouw en laagbouw slopen
8. Milieutechnisch optimale toekomstwaarde creëren
9. Toekomstig investeringsklimaat gunstig maken
10. Een wijk creëren die goed te beheren is
3.1 Een paar cijfers
In dit hoofdstuk gaan we
dieper in op de vraag welke woonmilieus voor de Poptahof wenselijk zijn en op
welke wijze deze milieus vervolgens gehuisvest moeten worden. Vooraf een meer
cijfermatige kennismaking met de Poptahof. Wat voor woningen staan er in de
Poptahof? Hoeveel mensen wonen er? Hebben de bewoners binding met hun wijk en
wonen de mensen lang in de Poptahof? Een
paar cijfers.
Woningvoorraad
|
2 kamers |
3 kamers |
4 kamers |
5 kamers |
totaal |
eengezinswoning |
0 |
0 |
0 |
34 |
34 |
beganegrondwoning |
0 |
0 |
15 |
0 |
15 |
galerijflat zonder lift |
0 |
0 |
144 |
24 |
168 |
galerijflat lift tussen etages |
22 |
156 |
22 |
0 |
200 |
galerijflat met lift |
66 |
44 |
484 |
0 |
594 |
Totaal |
88 |
200 |
665 |
58 |
1011 |
bron: Delftwonen
Aantal inwoners op 1 januari (inclusief Papsouwselaan
en Troelstralaan)
|
1999 |
2000 |
2001 |
Poptahof Noord |
1539 |
1645 |
1612 |
Poptahof Zuid |
1150 |
1146 |
1172 |
Totaal |
2689 |
2791 |
2784 |
bron: gemeente Delft
De gezinsopbouw was in 1999
als volgt: 589 gezinnen, 256 gezinnen hebben oudere kinderen, 333 gezinnen
hebben jonge kinderen en 120 gezinnen hebben jongeren tot 29 jaar. Er zijn 302
mensen van 55 jaar en ouder. Deze verhouding wijkt weinig af voor de volgende
jaren.
Aan de hand van de
verhuringen kan worden geconstateerd dat de lagere inkomens
oververtegenwoordigd zijn: gezien de opbouw van de woningvoorraad is dit
logisch.
|
Huishoudinkomen |
Eindtotaal |
|||
<3000 |
3000-4000 |
4000-5000 |
>5000 |
||
1e kwartaal 2001 |
10 |
6 |
2 |
1 |
19 |
2e kwartaal 2001 |
10 |
6 |
4 |
- |
20 |
3e kwartaal 2001 |
18 |
6 |
6 |
7 |
37 |
Eindtotaal |
38 |
18 |
12 |
8 |
76 |
bron: Delftwonen
In totaal zijn zeker 30 nationaliteiten
vertegenwoordigd in de Poptahof. Sinds 1998 zijn allochtonen in de meerderheid
(62%). Van de verschillende etnische achtergronden is vooral het aantal
Somaliërs en Irakezen in de loop der jaren sterk toegenomen, naast de al
bestaande grote groep Turken.
Mutatiegraad
naar woningtype (over het jaar 2000)
|
mutatiegraad |
Eengezinswoningen |
6% |
Beganegrond woningen |
0% |
2 kamerwoningen, galerij + lift |
22% |
3 / 4 kamerwoningen, galerij+lift |
12% |
3 / 4 kamerwoningen, mgw zonder lift |
12% |
5 kamerwoningen, mgw zonder lift |
4% |
|
|
bron:
Delftwonen
De mutatiegraad van de
woningen in de Poptahof is sterk afhankelijk van het type woning.
De Poptahof heeft een stabiele
kern van bewoners, die reeds lang in deze wijk woont. Van de huidige bewoners
is bekend dat de meesten tussen de 6 en de 10 jaar in de Poptahof wonen (36%).
Alleen de eengezinswoningen wijken sterk af, hier is een meerderheid van de
bewoners al langer dan 20 jaar huurder. In totaal woont 30% van de huurders al
langer dan 10 jaar in de Poptahof. Daartegenover staat dat 34% van de huurders
nog geen 5 jaar in de Poptahof wonen.
3.2 Gewenste woonmilieu en leefstijl
Voordat we uitspraken doen
over type woning of prijsniveaus staan we uitgebreid stil bij gewenste
woonmilieus en de leefstijlen.
De volgende woonmilieus
moeten in Delft worden versterkt om tegemoet te komen aan wensen van de
huishoudens in 2015.
Stadswijk: 40-60 woningen per hectare, lage bebouwing.
Boven/benedenwoningen maar ook grondgebonden. Stadswoningen met jaren 30-achtig
karakter. Wijk met kleine plukjes groen vooral interessant voor stedelingen.
Campus: studenten hoog, groen, sportappartementen en luxe
stadsvilla’s. Voor aan TU verbondenen
Tuinstad: 40 woningen per hectare, laagbouw en vier hoog,
ruim, groen, rustig karakter. Interessant voor vitale ouderen en jonge
gezinnen.
Singel: gouden randjes milieu, 20-25 woningen per
hectare. Vooral populair bij vermogende
gezinnen tussen de 40 en 60 jaar.
Stadswijk is beperkt mogelijk. Het moet dan in voldoende schaal aan de westrand en
rond of op het centrale gebied van de wijk gebeuren, waarbij een soort
natuurlijke afscheiding met de hoogbouw gecreëerd wordt. Stadswijk kan wel veel
woonkwaliteit bieden.
In het Centrummilieu voorziet de Spoorzone,
Zuidpoort en de binnenstad al. Maar het is mogelijk om een stuk centrummilieu
te creëren rond en op een vernieuwd winkelcentrum. Dit zou dan in prijs
goedkoper moeten zijn dan het aanbod in de Spoorzone. In en rond de hoogbouw is een meer rustige variant van het
centrumwonen te realiseren.
Campus: Op zich zijn er voor
deze doelgroep woningen te realiseren aan de randen van de wijk. Maar het moet
dan wel juist de doelgroep zijn die niet op een kluitje het campusgevoel wil
hebben. Delftwonen kiest in de Poptahof dan ook niet expliciet voor dit milieu.
In de tijdelijke situatie is er wel enige ruimte voor studentenhuisvesting,
zonder van de Poptahof een studentenwijk te maken
Tuinstad: Niet mogelijk in de Poptahof. Als voor stedelijk gekozen wordt kan niet
tegelijk ook voor tuinstad worden gekozen. Deze stijlen combineren nu eenmaal
slecht.
Singel: Niet echt mogelijk in de Poptahof. Alleen bij de Westlandseweg zou dit
in aangepaste vorm kunnen.
Conclusie woonmilieu: stedelijkheid
Gezien de hoogstedelijke
uitstraling van de Spoorzone en de positie van de Poptahof in het hart van het
huidige en toekomstige Delft, ligt een keuze om aan te sluiten op het centrum
en de toekomstige Spoorzone zeer voor de hand. Woonmilieu’s die zich hiermee
verdragen en ook versterkend werken, zijn met name centrummilieu in combinatie
met de stadswijk. De aanwezigheid van het winkelcentrum, de zeer nabije
binnenstad, de toekomstige vervoersknoop, de bereikbaarheid en de centrale
ligging bieden hiervoor eveneens goede aanknopingspunten. Kortom, wonen in het centrum van Delft op
een relatief rustige manier met alle stedelijke functies binnen “handbereik”,
zonder al te grote hinder van diezelfde functies. Het milieu kan getypeerd
worden als “Remote centre”.
In de studie van Urhahn voor
de Poptahof worden nog een aantal
punten gegeven die voor de Poptahof en het woonmilieu in de Poptahof van belang
kunnen zijn. Gezien het bovenstaande is daarop nog het een en ander aan toe te
voegen en te veranderen. Urhahn komt in elk geval tot de volgende conclusies:
1. Kiezen
voor stedelijkheid
De strategische ligging, het
belangrijke winkelcentrum In de Hoven en de jonge, gemêleerde bevolking, bieden
samen de kans om de Poptahof te laten uitgroeien tot een aantrekkelijk en
betaalbaar centrumstedelijk milieu dat iets toevoegt aan 'wonen en leven in
Delft'. Kies daarom voor stedelijkheid.
2. Integratie
winkelcentrum en woongebied
Om het winkelcentrum In de
Hoven een toekomst te bieden, zal het zich moeten onderscheiden van
vergelijkbare centra. Een forse vernieuwing is op termijn dan ook nodig. Een
dergelijke vernieuwing is een goed moment om het winkelcentrum en woongebied te
integreren, zodat er 'stedelijkheid' in plaats van 'achterkanten' ontstaat.
Dit zal dan overigens wel
moeten gebeuren op de plek van het huidige centrum en langs de M. Nijhofflaan.
De menging van wonen en winkelen op het zogenoemde binnengebied wordt als geen
goed perspectief gezien.
3. Multiculturele
toekomst
De Poptahof is nu de meest
multiculturele wijk van Delft. Dat levert kansen voor de toekomst, zeker in een
internationale universiteitsstad. Het veelkleurig karakter moet daarom worden
gekoesterd. In dit kader zou het winkelcentrum kunnen worden verrijkt en moet
er ruimte zijn voor (multicultureel) initiatief. Overigens is een
multicultureel eiland in Delft geen doel op zich. Een deel van de huidige
statushoudende asielzoekers zijn ook geen blijvende bewoners.
4. Schakelen
naar de spoorzone
Maak van de Poptahof minder
een eiland door in de randen relaties met de omgeving aan te brengen. Geef het
planmatige “gat” rond de Mercuriusweg een schakelfunctie, waardoor de Poptahof
geschakeld wordt aan het project Spoorzone. Hierdoor wordt de wijk opgenomen in
de stedelijke strip die doorloopt tot het Zuidpoortgebied. Maak de
Papsouwselaan tot een oversteekbare stadsstraat. En open de Poptahof naar de
Westlandseweg.
5. Stedelijk
wonen
De keuze voor stedelijkheid
geeft ook aan een deel van de huidige woningvoorraad nieuwe kansen. De woningen
zijn weliswaar klein en goedkoop, maar sluit wel aan op de wensen van veel
jonge en oude stedelingen. Nieuwe woningen moeten een wooncarrière in de wijk
mogelijk maken. Dit vereist differentiatie in de vorm van onder andere lofts,
patiowoningen en herenhuizen.
6. Varieer
op thema
Alle woongebouwen in
Poptahof bieden nu hetzelfde woonklimaat. Daar moet meer variatie in worden
aangebracht, zodat wordt ingespeeld op verschillen in leefstijl. De
mogelijkheden zijn wat dat betreft eindeloos. Een greep: een comfortabel
'stadsdorp' voor ouderen, woon-werk-appartementen voor doeners en betaalbare
koop voor starters.
7. Bruisend
stadspark
Een levendige stadswijk
verdient een bruisend stadspark voor jong en oud. Gebruik het 'Poptapark' om
het wonen, winkelen en werken op een aantrekkelijke manier met elkaar te
verbinden. En om een duurzaam waterbeheer mogelijk te maken. Dit is haalbaar,
mits de parkeerdruk binnen de perken blijft.
Er zal
ook vooral gewerkt moeten worden aan meer “gebruiksgroen en water” voor de
bewoners van de Poptahof zelf. Ook de ruimte tussen de hoogbouwflats zou
hiervoor te benutten zijn. De parkeerdruk binnen de perken houden betekent per
definitie gebouwde parkeervoorzieningen met dubbelgrondgebruik.
8. Selectieve
sloop-nieuwbouw
Selectieve sloop-nieuwbouw
van het winkelcentrum en een deel van de huidige woningen (laagbouw,
middelhoogbouw) is onontkoombaar. Alleen zo kan de integratie van wonen, werken
en winkelen, een aantrekkelijk stadspark en een meer gedifferentieerd
woningaanbod worden bereikt.
9. Blijf
investeren in beheer
De aanloop tot een
structurele vernieuwing van de Poptahof mag niet ten koste gaan van het beheer.
De culturele diversiteit, de grote doorstroming en de negatieve beeldvorming
vergen een intensieve aanpak, nu en in de toekomst. Vernieuwing, onderhoud,
handhaving, participatie en 'opvoeding' moeten hierbij samengaan.
10. Samenwerking
De keuze voor stedelijkheid
maakt tal van 'win-win' situaties mogelijk. Hiermee ontstaat een basis voor een
intensieve samenwerking tussen de gemeente Delft, Delftwonen en Van der Vorm.
En voor een open, creatief participatietraject met bewoners en ondernemers: het
Poptahof festival.
11. Korte
en lange termijn
Een ambitieus
toekomstperspectief voor de Poptahof wordt niet van vandaag op morgen
gerealiseerd. Laat de vernieuwing niet frustreren door onzekere ontwikkelingen,
zoals de toekomst van de Provincialeweg. Maar kies voor een gefaseerde aanpak,
te beginnen met de 'voorbeeldige' transformatie van een hoogbouwcomplex.
De verbetering van de
Poptahof vindt uiteindelijk plaats voor mensen.
Voor wie doen we het? Niet iedereen wil op dezelfde manier wonen en mensen
hebben steeds meer mogelijkheden om hun woonwensen waar te maken. Daarom moeten
we bij het (toekomstig) aanbod van woningen rekening houden met de leefstijlen
van mensen. De acht leefstijlen die hierna kort worden geschetst, zijn een
direct gevolg van de toenemende diversiteit van de vraag. Hieronder worden de leefstijlen beschreven
van de doelgroepen op wie de vernieuwing van de Poptahof zich kan richten.
In de meeste scenario’s
wordt uitgegaan van een groei van de groep stedelingen. Voor een deel bestaat
deze groep uit stedelingen die nogal internationaal georiënteerd zijn. Een deel
bestaat ook uit ouderen die terugkeren naar de stad, een tendens die
bijvoorbeeld in de Rotterdamse binnenstedelijke nieuwbouwprojecten al duidelijk
waarneembaar is. De Poptahof kan plaats bieden aan deze groep. De centrale
ligging in Delft moet dan wel verder worden versterkt door de Poptahof te
koppelen met de Spoorzone.
Een groep die naar
verwachting eveneens sterk toeneemt is die van de netwerkers. Bij het kiezen
van een woonplaats laat de netwerker zich sterk leiden door de positie ten
opzichte van de andere grootstedelijke agglomeraties in Nederland. De Poptahof
biedt hem een woonomgeving die zowel met de auto als met het openbaar vervoer
goed bereikbaar is.
De netwerker hecht aan de
vrijheid om gemakkelijk te kunnen verhuizen. De woning als uitwisselbaar
consumptiegoed dus. De Poptahof zou zich hierop kunnen toeleggen: goed
verzorgde huurwoningen met ondersteunende diensten. Huren zonder zorgen, met de
vrijheid om weer te vertrekken.
Niet alleen veel ouderen,
maar ook vrij veel jongeren vinden de sociale samenhang in hun directe
woonomgeving belangrijk. De aard van de sociale verbanden is wel anders dan
vroeger. Minder georganiseerd volgens formele structuren met buurt- en
wijkvoorzieningen en meer gebaseerd op gemeenschappelijke interesses en directe
nabijheid. Daarnaast lijkt er een markt te bestaan voor woonmilieus die
specifiek geschikt zijn voor sociale samenhang op kleine schaal, zoals
bijvoorbeeld wooncomplexen met gemeenschappelijke faciliteiten. De vernieuwing
van de Poptahof kan inspelen op deze ontwikkeling door complexen voor meer
specifieke doelgroepen te bestemmen.
Er zijn twee soorten
wooneconomen. De “noodgedwongen wooneconoom” is financieel beperkt in zijn
woonmogelijkheden. Deze groep neemt af. Evengoed kan in de Poptahof worden
getracht hun individuele keuzevrijheid te vergroten of nieuwe, economisch
aantrekkelijke, woonvormen voor deze groep te ontwikkelen.
Het andere type wooneconoom
heeft juist heel veel keuzevrijheid. Deze groep neemt toe. Hieronder vallen
bijvoorbeeld thuiswerkers en mensen die hun werk combineren met een studie of
maatschappelijke activiteiten. Stadsbewoners voor wie goedkoop wonen de ruimte
biedt voor een experimentele invulling. Deels zijn dit de vernieuwers van het
stedelijke en culturele leven. In delen van de Poptahof kunnen zij de ruimte
krijgen, die ze grotendeels zelf kunnen invullen.
De groep comfort-woners
groeit fors, deels dankzij de toenemende vergrijzing. De belangrijkste
sleutelwoorden zijn veiligheid, verzorging en voorzieningen. Voor ouderen die
liever niet uit de buurt verhuizen, is het van belang om het comfort van hun
huidige woonomgeving te verhogen of om in de directe nabijheid nieuwe
aantrekkelijke woonvormen te bieden. Daarnaast kan de Poptahof iets betekenen
voor de beperkte groep ouderen die in woonmilieus willen wonen die specifiek op
hen zijn toegesneden, onverschillig waar die zich bevinden.
Geheel andere
‘comfort-woners’ zijn drukbezette, deels internationaal georiënteerde, grote
stadbewoners. Voor comfort-woners zou de Poptahof het vooral moeten hebben van
de nabijheid van de winkelvoorzieningen en het serviceniveau van de
wooncomplexen.
Versoepeling van de
regelgeving en aanpassing van eigendomsstructuren zal de “doeners” meer ruimte
geven in de bestaande woningen. In nieuwe woonmilieus krijgt de doener steeds
meer kansen via eigen opdrachtgeverschap, woningen met
uitbreidingsmogelijkheden, zelfbouw en royale kavels. De mogelijkheden voor deze
leefstijl in de Poptahof zijn beperkt. Een mogelijkheid is wel het aanbieden
van zelf in te vullen casco’s in de bestaande bouw, bijvoorbeeld in de
hoogbouwflats.
In het rijtje leefstijlen
van Urhahn Urban Design is deze minder logisch voor de Poptahof. Andere plekken
in Delft lijken geschikter om individuele woonhuizen met een sterke identiteit
te bieden.
De naam geeft al aan dat de
Poptahof zich hier evenmin voor leent.
3.4 Woningmarkt en strategisch voorraadbeleid
Veel mensen in Delft hebben
op de huidige woningmarkt een woning naar wens kunnen vinden. Maar niet in alle
gevallen: er bestaan fricties tussen vraag en aanbod. Naast dat er de komende
jaren nog een kwantitatief tekort is, is er ook nadrukkelijk een frictie tussen
de geboden kwaliteit en de gewenste kwaliteit op de woningmarkt. Grote delen
van de huidige woningvoorraad zijn enkele decennia geleden gebouwd en voldoen
niet meer aan de huidige woonwensen. En die woonwensen zullen in de toekomst
alleen maar diverser en groter worden. De consument wil meer ruimte, wil vaker
een woning kopen en een flexibele woningplattegrond.
Richting de toekomst kunnen
we drie ontwikkelingen zien:
-
Een demografisch
effect.
De
vergrijzing is langzaam op komst. Dit resulteert in meer 60-plussers en minder
jonge gezinnen. Dankzij de aanwezigheid van de TU blijven er in Delft wel veel
jongeren.
-
Een inkomenseffect.
Door
de welvaartsgroei neemt het aantal huishoudens met een hoger inkomen toe. De
groep huishoudens met een laag inkomen
zal steeds specifieker worden, met name door een stijging van het aantal oudere
alleenstaanden.
-
Een woningmarkteffect.
Voor
veel jonge gezinnen, op zoek naar een ruime eengezinswoning, zal de
Vinex-woning een aantrekkelijk alternatief zijn voor het Delftse woningaanbod.
Vooral woningzoekenden in de
leeftijdscategorie rond de 40 jaar zijn de komende jaren fors vertegenwoordigd
en dat zijn precies degenen die mobiel zijn op de woningmarkt en hun
woonsituatie graag willen verbeteren. Zij staan immers nog tamelijk aan het
begin van hun wooncarrière en hebben de financiële mogelijkheden om een flink
wensenpakket op tafel te leggen. Een groot deel van hen is tweeverdiener. Dat
vertaalt zich onmiddellijk in een vraag naar ruime koopwoningen. Het aanbod
daarvan is gering, met een hoge marktdruk als gevolg.
Wanneer deze ontwikkeling
van huishoudens is op de bestaande woningvoorraad gelegd wordt, wordt duidelijk dat in de huidige situatie vraag en aanbod al niet op elkaar aansluiten
en dat dat verschil de komende jaren groter wordt als er niet in de
woningvoorraad op deze ontwikkelingen ingespeeld wordt. Door het ontbreken van alternatieven voor
bewoners, die hun woonwensen nu in onvoldoende mate moeten vervullen, leidt dit
echter (nog) niet tot leegstand.
Dit, samen met de genoemde
kansen en bedreigingen in de Poptahof, zal de sociale huisvesting in Delft, en
in de Poptahof in het bijzonden, ingrijpend wijzigen.
Als er beter aan de
kwaliteitswensen voldaan zou worden, is er op stedelijk niveau een afname van
een groot aantal goedkope etagewoningen wenselijk. Deze kunnen worden vervangen
door woningen in meer gewilde categorieën als: grondgebonden woningen,
koopwoningen en ruimere woningen.
Op basis van het hier
voorgaande komen wij tot de volgende strategische keuze voor de wijk:
·
Totaal
bouwen voor de buurt is niet mogelijk. Het aandeel sociale sector na toevoeging
van nieuwbouw en gedeeltelijke samenvoeging van de hoogbouwflats kan zo’n 60
procent zijn (inclusief ongeveer 20 procent sociale koop).
·
Om
voldoende omvang sociale voorraad te houden moet hoogbouw blijven staan. De
hoogbouw in relatie tot de nabijheid van het centrum en de Spoorzone, noopt tot
de doorontwikkeling van een echt stedelijk milieu met meer stedelijke
voorzieningen en levendigheid en meer menging van diverse doelgroepen
stedelingen.
·
Aanwezige
woningen beter geschikt maken voor huidige gezinnen met lage inkomens. Voor
deze groep ook woningen in de koopsfeer toevoegen om wooncarrière binnen de
wijk te handhaven. Bovendien zou er voor gezinnen met lage inkomens ook nog een
hoeveelheid grondgebonden huurwoningen gemaakt moeten worden.
Huidige bebouwing:
Wooneconoom: allochtone gezinnen en autochtone jongeren
(ook studenten).
Dorpeling: senioren met lage
inkomens.
Doeners: huidige
wooneconomen die wooncarrière maken en een cascoflat willen kopen. Deels jonge
starters met ook werken aan huis, mogelijk ook “jonge” senioren.
Comfort-woners: senioren die
willen huren.
Nieuwbouw:
Stedeling: kleine
huishoudens met hogere inkomens leeftijd 30 –60.
Maar ook
Stedeling: gesettelde
gezinnen ( stadswoningen, grondgebonden, dure koop).
Comfort-woners: senioren met
hogere inkomens.
Netwerkers:
huurappartementen in het duurdere segment. Afgestudeerden van de TU behoren tot
deze doelgroep.
Programmering
Uitgaande van de zojuist
beschreven strategie betekent dit voor de Poptahof de volgende opgave:
Er zijn acht flats van tien
verdiepingen hoog. Iedere flat bevat nu ongeveer 100 woningen per flat. Zes van
de acht flats krijgen minder woningen doordat casco’s hier worden samengevoegd:
deze zes krijgen elk circa 75 woningen. Twee van deze “samengevoegde flats”
worden bestemd voor senioren.
De twee overige flats
behouden hun huidige 100 woningen per flat. De casco’s blijven hier namelijk
gehandhaafd. Eén van beide flats wordt bestemd voor sociale koop voor jongeren,
de andere voor senioren in de goedkoopste klasse.
Vanwege de samenvoegingen in
zes van de acht flats gaan er dus 25x6=150 woningen verloren, zodat er na deze
ingreep van de 800 hoogbouwwoningen nog 650 woningen resteren.
De rest van de bebouwing
bestaat uit 168 middelhoogbouw (dit zijn de flatjes van vier hoog) plus 15
begane grondwoningen plus 34 etage woningen = 217. Deze worden allen gesloopt.
Samen met de genoemde 150 woningen in de hoogbouw betekent dit dus dat de
totaalvoorraad woningen in de Poptahof afneemt met 367 woningen.
Wanneer we dat koppelen met
de huishoudens die de diverse soorten woningen bewonen, dan krijgen we het
volgende beeld.
590 gezinnen die er nu
wonen: nog 300 vergrote
hoogbouwappartementen over
300 ouderen die er nu wonen:
250 woningen in bestaande
hoogbouw
120 jongeren: 100
woningen in de hoogbouw
Het gevolg is dus dat er 290
gezinnen, 50 ouderen en 20 jongeren elders of in nieuwbouw moeten worden
ondergebracht.
Zoals gezegd resteren er 650
“oude” woningen. Door gebruik te maken van de extra grond rond de Poptahof
kunnen minimaal 650 nieuwbouwwoningen worden toegevoegd. De verdeling van deze
nieuwbouw ziet er als volgt uit:
15% sociaal voor gezinnen
uit Poptahof: 100
woningen
30% dure koop stadswoningen
grondgebonden
voor gesettelden 40-60 jaar
en gezinnen: 200 woningen
55% koopappartementen: 350
woningen
Totaal: 1300
woningen
Voegen we bovenstaand
overzicht van de nieuw te bouwen woningen samen met de reeds bestaande woningen
die gehandhaafd blijven, dan ontstaat het volgende totaaloverzicht van de
nieuwe Poptahof:
Sociale huur senioren: 250
Sociale huur gezinnen: 300
Sociale koop gezinnen: 100
Dure koop gezinnen: 200
Goedkope koop jongeren 100
Middeldure
koopappartementen: 350
In percentages is dat:
Koop: 60%
Huur 40%
Sociale sector: 58%
Duur: 42%
Bijzondere aandacht is
overigens nodig voor het huisvesten van grote gezinnen, met een behoefte aan
zeskamerwoningen en woningen voor mindervaliden. In de uitwerking van dit
Masterplan zullen hier concrete aantallen voor opgenomen worden.
Zoals reeds beschreven ligt
de Poptahof op de overgang van het centrum van Delft en de grote naoorlogse
uitbreidingswijken aan de Zuidwestzijde van de stad. Het neemt daarmee een
bijzondere en vooral ook strategische positie in. Echter, de Poptahof wordt op
dit moment vooral ervaren als een eiland tussen barrières van infrastructuur.
Juist door die verschillende
barrières heeft de Poptahof een tamelijk geïsoleerde positie. Ook de
groenstructuur van de wijk staat op zichzelf met als gevolg dat er nauwelijks
fysieke en/of visuele verbindingen met de omgeving zijn. Dit is onder andere
goed te merken aan het feit dat veel routes, ook de fietsroutes, om de Poptahof
heen gaan. De routes door de Poptahof zijn nu weinig aantrekkelijk.
In dit hoofdstuk worden de uitgangspunten
aangegeven waarmee deze geïsoleerde positie kan worden opgeheven zodat de
Poptahof echt een onderdeel gaat uitmaken van de stedelijke structuur van
Delft. Daarnaast worden voor het gebied zelf, een aantal kwalitatieve
ruimtelijke uitgangspunten gedefinieerd.
Op de bijgaande kaart staat
aangegeven welke ruimtelijk uitgangspunten gehanteerd dienen te worden bij de
vernieuwing van de Poptahof.
Hierbij is vooral gekeken
naar het zogenoemd opnieuw aanhaken op de omgeving en het op adequate wijze
inspelen op de (mogelijke) ontwikkelingen in de omgeving.
De Westlandseweg
Deze weg krijgt in de
toekomst een steeds belangrijkere betekenis in de stedelijke structuur van
Delft. Van deze weg wordt aangegeven dat het stedelijk karakter versterkt kan
worden. Dit betekent dat, met inachtneming van de huidige maten van het
wegprofiel, er hier mogelijkheden zijn voor een stedelijke bebouwing. De wand
mag overigens wel zijn opgebouwd uit losse elementen, waardoor de Westlandseweg
vanuit de Poptahof nog beleefd kan
worden.
Zowel langs de Westlandseweg
als langs de Papsouwselaan dient bij de bebouwing ook rekening te worden
gehouden met andere functies dan wonen. Hiertoe kunnen alle gebouwen een extra
hoge begane grondverdieping krijgen, die direct of op termijn ook andere
functies zoals dienstverlening, welzijnsvoorzieningen of zelfs een school kan
herbergen.
Belangrijk aandachtspunt
voor de Westlandseweg is de aanwezigheid van de benzinestations, die met hun
huidige ligging beperkend zijn voor de ontwikkelingsmogelijkheden langs deze
weg.
De Papsouwselaan krijgt in
de plannen van de gemeente Delft meer een betekenis als stedelijke as. Om dit
kracht bij te zetten zal de ruimte van deze laan onderdeel van het plan zijn.
In principe is daarbij een versmalling mogelijk. Voor de Poptahof houdt dit in,
dat er bebouwingsmogelijkheden zijn op de bestaande parkeerterreinen langs de
laan en dat deze bebouwing een duidelijke stedelijke wand kan vormen. Als
maatgevend profiel wordt het profiel juist ten noorden van het Delflandplein
aangehouden.
In de toekomst kan de
betekenis van dit profiel door het herinrichten van de laan zelfs worden
vergroot.
Voor dit enorme profiel zijn
in verschillende plannen verdichtingmogelijkheden aangedragen. Vooralsnog ziet
het er echter niet naar uit dat de verkeersintensiteiten zullen afnemen.
Sterker, de intensiteit zal eerder toenemen dan minder worden. Daarbij speelt
ook nog de ecologische functie langs de weg een grote rol. Vooralsnog wordt er
daarom voor gekozen de Provincialeweg als een strategische reservering voor de
toekomst te zien en nader te studeren op eventuele bebouwingsmogelijkheden
langs de weg.
Voor de Poptahof zelf
betekent dit, dat er in de plannen rekening moet worden gehouden met het feit
dat er in de toekomst ten westen van het gebied nog enige bebouwing kan worden
toegevoegd.
Het gemeentelijk
verkeersbeleid gaat in elk geval uit van het maken van een gelijkvloerse
kruising van de M. Nijhofflaan en Provincialeweg.
Het huidige winkelcentrum
heeft onlangs een facelift gekregen. De investeringen hiervoor hebben een
looptijd van circa tien jaar. Dit
betekent, dat er daarna ruimte is voor grootschaliger vernieuwing van het
winkelcentrum. Hierbij wordt gedacht aan het creëren van een brede doorgang als
centrale entree van de winkels. Tevens wordt er naar gestreefd de
winkelvoorzieningen in de Poptahof zoveel mogelijk te concentreren rond de M.
Nijhofflaan en het laden en lossen beter te regelen.
Daarnaast loopt de M.
Nijhofflaan dwars door de winkels aan weerszijden van die straat. Als
uitgangspunt wordt gehanteerd dat de barrièrewerking van deze weg in de
toekomst verder dient te worden teruggedrongen. Hierbij wordt ook gedacht aan
een onderzoek naar het versmallen van het profiel. Dit kan onder meer
bewerkstelligd worden door het toevoegen van woongebouwen op en voor het
winkelcentrum.
Dit deel zal bepaald blijven
worden door de acht te handhaven hoge flats. Naast het principe om tussen deze
flats groene hoven te maken (zie verder ook de paragraaf groen), wordt er ook
vanuit gegaan dat aan één of twee zijden (noord en/of zuid) de verkaveling kan
worden aangepast om hiermee een duidelijker begrenzing te maken en om meer
woningen op deze groene ruimtes te kunnen oriënteren. Het bestaande plantsoen kan meer water krijgen in het kader van
het waterplan. Bovendien is er ruimte voor meer (langs)bebouwing om ook in dit
gebied te verdichten. Het water/groen krijgt een grotere gebruiksfunctie
gericht op de Poptahof zelf.
4.3 Verkeer en parkeren
Belangrijk uitgangspunt voor
het gebied is, dat het bewonersparkeren in principe in gebouwde
parkeervoorzieningen met dubbel grondgebruik zal worden opgelost. Deze
parkeervoorzieningen worden zodanig ontsloten, dat het middengebied van de
Poptahof autovrij/luw kan worden. De sociale veiligheid in de garages staat bij
de ingrepen voorop (woninggebonden parkeerplaatsen, verlichting,
compartimentering, bouwhoogte etc).
Nadere studie naar de
parkeerbehoefte voor de Poptahof, zowel tijdens de aanpak als in de
eindsituatie, is overigens noodzakelijk. Daarbij moet ook het dubbelgebruik van
de parkeerplaatsen door bewoners, bezoekers en winkelend publiek bekeken
worden.
De huidige hoofdentree voor
de auto aan de Papsouwselaan verhuist richting de hoek met de Westlandseweg.
Gedacht wordt verder aan een systeem van parallelwegen langs de randen. Dit
geeft namelijk de mogelijkheid om ook aan deze randen adressen oftewel
voordeuren te maken.
De mogelijke fietsroutes
door de Poptahof zullen aansluiten op het Delftse netwerk. De structuur van de voetpaden krijgen
vervolgens een aansluiting op de openbaar vervoer haltes in de omgeving en op
de route naar het station om de stedelijke potentie van de wijk te benutten.
Adviesbureau DIOC heeft het
stedelijk waterplan uitgewerkt voor de Poptahof. In dit plan wordt uitgegaan
van het substantieel toevoegen van water. Hierbij is het uitgangspunt dat de
Poptahof zijn eigen water moet vasthouden en er niet of nauwelijks overstort
naar andere gebieden zal plaatsvinden. De waterberging dient op een duurzame
wijze te worden opgelost. Omwille van de kwaliteit van het water dient te
worden gestreefd naar natuurvriendelijke oevers, terwijl het water zelf zowel
een ecologische als een recreatieve waarde moet krijgen. Met name de
ecologische kwaliteit dient verbeterd te worden.
De conclusies van het
waterplan worden overgenomen in de plannen voor de Poptahof.
4.5 Groen en openbare ruimte
De Provincialeweg heeft een
betekenis als ecologische verbindingszone. Bij het eventueel realiseren van
verdichtingplannen rond deze weg is deze ecologische betekenis uitgangspunt.
Ook in het gebied zelf heeft het groen een grote betekenis. Niet zo vreemd,
immers in een omgeving waar nauwelijks echte parken te vinden zijn is het van
belang een substantiële hoeveelheid groen te realiseren of te handhaven. Dit
groen kan verschillende functies krijgen.
Zo krijgen de ruimtes tussen
de te handhaven hoge flats een functie als groene hoven. Deze hoven kunnen een
semi-openbaar karakter hebben en worden dan als het ware de tuinen van de
omliggende woningen. Hierbij dienen mogelijkheden voor gezamenlijk beheer en
beperkte toegankelijkheid, bijvoorbeeld alleen overdag, nader te worden
bestudeerd.
Onder deze hoven kunnen op
een aantal plaatsen parkeergarages worden geschoven. Hiermee krijgt de huidige
“functieloze” begane grond weer een betekenis en krijgt het “blik” een goede
parkeerruimte, uit het zicht.
De groene ruimte tussen de
flats blijft ook in de toekomst en krijgt na de herstructurering een betekenis
als stedelijk groen. Deze open ruimte wordt extra levendig door ook de
fietsroute vanaf de Mercuriusweg en de TU hier doorheen te laten lopen.
In het gebied dient
overigens extra aandacht te zijn voor de overgang tussen de privé-ruimtes en de
openbare ruimte. Deze overgangen dienen helder gemarkeerd te zijn. Waar
mogelijk moet een directe confrontatie tussen privé (achter-)tuin en openbare
ruimte worden voorkomen.
4.6 Principedoorsnede
Bijgaande doorsnede geeft
een beeld van de mogelijke invulling van de ruimtes tussen de bestaande
hoogbouwflats. Met deze doorsnede wordt vooral aangegeven dat het mogelijk is
door middel van dubbelgrondgebruik een aantal problemen (begane grond flats,
parkeren op straat) in één keer op te lossen. Het biedt zelfs de mogelijkheid
om tussen deze flats een aantal kwalitatief hoogwaardige groene ruimtes te
realiseren.
<<<<<<HIER
KOMT DE DOORSNEDE>>>>>>
<<<<<<VERVOLGENS
OP 1 HELE PAGINA DE PLANKAART RUIMTELIJK KADER >>>>>
5.1 Meer dan een technische opgave
De transformatie van de
Poptahof, een wijk uit begin zestiger jaren, biedt de drie partners de
mogelijkheid de wijk volgens modernere inzichten duurzamer in te richten. De
partners zien duurzaamheid niet alleen als een technische opgave. Feitelijk is
de herstructurering Poptahof met de intentie om een nieuw woonmilieu met
verschillende leefstijlen in een stedelijke setting (verdichting) te creëren al
een zeer duurzame inzet. De duurzaamheidsinzet voor het woonmilieu staat dus in
ruime zin voorop.
In de andere hoofdstukken
van dit Masterplan zijn ook thema’s ingevuld die een relatie met duurzaamheid
hebben: beleving woonomgeving, betrokkenheid van bewoners, beheer en
parkeeroplossingen. We kunnen de volgende doelstelling in algemene zin formuleren.
De doelstelling van de
herstructurering Poptahof op het gebied van duurzaamheid is: een optimale
duurzame wijk te realiseren in de meest brede zin des woords, zowel voor de
bebouwde als de niet bebouwde omgeving. Met naast aandacht voor de milieu- en
ruimtelijke kwaliteit, ook een accent op de sociale kwaliteit.
Als subdoelstelling geldt
dat het planproces zodanig is, dat structureel duurzaamheidsthema’s in de
gangbare processen worden ingebracht.
De thema’s water, energie en
groen zijn speerpunten bij de herstructurering van de Poptahof.
Water moet een van de meest
kenmerkende (ruimtelijke) elementen worden in de Poptahof. Niet alleen in
watertechnische zin, maar ook als verrijking van het woonmilieu met goede
gebruiksmogelijkheden voor bewoners. De volgende onderdelen worden daarbij nog
nader uitgewerkt:
De partners hechten ook
grote waarde aan het thema energie. De onderdelen daarbij zijn:
In de huidige Poptahof is
veel groen aanwezig. Bovendien is er een ecolint langs de huidige
Provincialeweg. Dit groen is een kwaliteit op zich. Het streven is daarom om,
ondanks de geplande verstedelijking, grote aandacht aan het groen te geven.
Gezocht moet worden naar een goede mix van gebruiksgroen (recreatiegroen) en
“ecogroen”. Wellicht kunnen beide gedeeltelijk samenvallen. Ook de
ecoverbinding langs de Provincialeweg moet een plek in het plan krijgen.
Naast deze speerpunten zijn
er nog de volgende aandachtspunten:
·
Gescheiden riool- en
watersystemen;
Verkeer:
·
Goede aansluitingen op
het openbaar vervoer;
·
Een belangrijke plaats
voor langzaam verkeer;
·
Goede aansluitingen op
de Delftse hoofdstructuur.
Afvalstromen:
·
De afvalstromen van
sloop en renovatie beperken, mogelijk hergebruik van puin enz. in de Poptahof;
·
Huis- en
bedrijfsafvalverwerking en het zwerfafvalprobleem goed uitwerken.
6.1 Een eerste aanzet
Voor de herstructurering is
het essentieel om zittende bewoners in een zo vroeg mogelijk stadium
duidelijkheid te geven over hun rechten en daarover ook met hen in overleg te
gaan. Daarbij zijn de geldende regels het uitgangspunt, maar natuurlijk niet
het enige onderdeel. In dit hoofdstuk geven we hiervoor een eerste aanzet. Een aanzet die verder moet worden ingevuld met staand beleid en vervolgens zo
exact mogelijk zal worden geformuleerd om die noodzakelijke duidelijkheid aan
bewoners te geven. Deze tekst is nadrukkelijk niet de exacte eindtekst, er
kunnen dan ook geen rechten aan worden ontleend.
We stellen voor om de
volgende uitgangspunten te gebruiken bij het nog te maken Sociaal Plan
Herstructurering Poptahof:
·
Het Sociaal Plan
Herstructurering Poptahof moet in relatie worden gezien met het Beheerplan
Poptahof, waarvan de hoofdlijnen ook in dit Masterplan zijn aangegeven.
·
Het sociaal plan
Herstructurering Poptahof zal in de fase direct na het Masterplan in goed
overleg en met inbreng van bewoners en gemeente nader worden ingevuld en
vastgesteld. De hier beschreven uitgangspunten en hoofdopzet moeten daarbij als
leidraad worden gezien. Met het veranderen van de regelgeving zal vervolgens
ook het sociaal plan bijgesteld moeten worden. Dit betekent dat het sociaal
plan dus geen vele jaren vaststaand plan is, de intenties vanzelfsprekend
wel.
·
Tijdens de
herstructurering vindt herhuisvesting van de huidige bewoners zoveel mogelijk
in en direct rond de Poptahof plaats, mits die bewoners dat zelf willen en er
passende woningen zijn qua grootte en huurhoogte (of koopsom). Bewoners worden
in ieder geval passend en zoveel mogelijk naar hun eigen woonwensen
geherhuisvest. De wensen van de bewoners ten aanzien van herhuisvesting in de
wijk worden periodiek geïnventariseerd, gekoppeld aan de fasering, door middel
van een onderzoek. Vanzelfsprekend zal conform het huidige systeem woonduur
daarbij een rol gaan spelen.
·
Delftwonen spant zich
in om de bewoners zoveel mogelijk naar wens en in één keer te herhuisvesten.
Dit houdt in, dat in de planning en fasering van sloop/nieuwbouw en flatrenovatie
rekening gehouden wordt met de uitplaatsingsmogelijkheden en/of de
herhuisvestingsbehoefte.
·
Eén jaar voor de
geplande datum van ingreep is de zogenaamde peildatum. Op deze datum krijgen de
betrokken bewoners de status van (semi-) stadsvernieuwingskandidaat.
·
Delftwonen zal zich,
mogelijk samen met de gemeente Delft, actief inspannen voor een persoonlijke
benadering, woonwenseninventarisatie en herhuisvestingsbegeleiding.
·
Delftwonen zal zich
inspannen om ook voor bijzondere doelgroepen, met name ouderen, aangepaste
huisvesting te realiseren in en rond de Poptahof.
Bij het nog op te stellen
sociaal plan moeten de volgende onderdelen aan de orde komen:
1. De ingrepen met elk specifieke regels en rechten ten
aanzien van de herhuisvesting
·
Sloop/nieuwbouw
·
Ingrijpende
flatrenovatie
·
Casco flatrenovatie
·
Verkoop bestaande
sociale huurappartementen
·
Koop nieuwbouw
2. Rechten op vergoedingen
·
Verhuis- en
herinrichtingsvergoeding
·
Specifieke regelingen
als huursubsidie en vergoeding zelf aangebrachte verbeteringen
·
Regelingen voor
specifieke doelgroepen
3. Herhuisvestingproces
·
Voorlichting en
huisbezoeken
·
Overige
bewonersbegeleiding
·
Herhuisvesting en
communicatie bij ouderen
·
Communicatie speciale
doelgroepen
·
Een passende woning
·
Een informatiepunt in
de wijk
4. De mogelijkheden voor bewonersparticipatie bij de
realisatie van de nieuwe
woonproducten in de Poptahof
5. Relatie met het beheerplan Poptahof
·
Tijdelijke verhuur en
leegstand
Het sociaal plan zou in 2002
nog verder uitgebreid kunnen worden met gerichte sociaal-economische projecten
en acties op basis van het bestaande Gemeentelijke beleid en de mogelijkheden
van Delftwonen. Mogelijke items daarbij
zijn:
·
Bewonersparticipatie en
sociale activering van allochtonen in de wijk
·
Participatie van
jongeren
·
Werkleerprojecten
·
Concrete
leefbaarheidsprojecten in de wijk
·
De relatie tussen de
“Brede school” en de herstructurering Poptahof
·
De plaats van het
nieuwe buurthuis in de herstructurering
7.1 Noodzakelijk voor de haalbaarheid
Als onderdeel van het
Masterplan is gekeken naar de mogelijke fasering van de herstructurering van de
Poptahof. Fasering is namelijk noodzakelijk om besluitvorming in delen te
kunnen knippen, om voortgang te kunnen garanderen en om concrete participatie
mogelijk te maken. Verder biedt de fasering de mogelijkheid om te reageren op
veranderende politiek-maatschappelijke en markttechnische omstandigheden. In
dit hoofdstuk wordt vooral die noodzakelijke fasering inzichtelijk gemaakt.
7.2 De fases in één oogopslag
<<<<<<<
HIER KOMT HET KAARTJE MET DE VLEKKEN OVER FASERING
>>>>>>>>
Figuur:
Faseringsvoorstel Poptahof
Fase 1 is
de ontwikkeling van buurtfuncties voor de wijk en haar omgeving. Deze
ontwikkeling zal een eigen weg gaan. Start in 2002.
Fase 2
betreft de herstructurering van het flatblok boven de winkelstrook. Dit ten
behoeve van seniorenhuisvesting in relatie met de aangrenzende zorginstelling,
met inbegrip van nieuwbouw aan de Papsouwselaan. Fase 2b vergt nog nadere
studie maar is vanwege de winkels en het eerst toevoegen van woningen
essentieel. Start planvorming in 2003.
Fase 3
beslaat de revitalisatie van Poptahof Noord, met inbegrip van een studie naar
nieuwbouw in het meest noordelijke deel.
Fase 4
gaat in op Poptahof Zuid, met inbegrip van de Provincialeweg. Deze
Provincialeweg locatie is in dit Masterplan aangewezen als studiegebied.
Technische en commerciële mogelijkheden zullen worden onderzocht uitgaande van
de toekomstige vervoerscapaciteit.
Fase 5 is
de gehele winkelstrook, welke in een later stadium onderwerp van
herstructurering en mogelijke nieuwbouw zal zijn.
De eerste daadwerkelijke
activiteiten in de wijk (fase 1) zullen medio 2002 merkbaar zijn.
8.1 Herstructurering kost veel geld
Met de herstructurering van
een dusdanig grootschalig project als de Poptahof zijn grote bedragen gemoeid.
Het gaat hierbij om de balans van kosten en opbrengsten. Bij de kosten zijn
diverse beïnvloedingsfactoren en functies te benoemen, welke een plan meer of
minder haalbaar kunnen maken. In dit hoofdstuk proberen we de kosten en
opbrengsten inzichtelijk te maken.
8.2 Verdeling van de kostenaspecten
Voor de herstructurering van
de Poptahof is een inschatting gemaakt in de verdeling van de verschillende
kostenaspecten (zie onderstaande figuur):
Figuur: Kosteninvloedfactoren
Renovatie
beslaat ingrepen in de bestaande hoogbouw, waarbij de woonkwaliteit en de
aansluiting op het maaiveld centraal staan.
Gebouwde parkeervoorzieningen hebben betrekking op de ambitie om zoveel mogelijk
auto’s van het maaiveld te verwijderen door slimme oplossingen te bedenken.
De uitplaatskosten zijn bedoeld om compensatie te bieden aan de huidige bewoners bij het
(tijdelijk) verlaten van hun huidige woning.
Het bouw- en woonrijp maken betreft de kosten welke nodig worden geacht om in
het openbaar gebied een kwaliteitsslag te maken.
Door optimalisaties of andere
uitgangspunten in verschillende factoren door te voeren kunnen de
planontwikkelingen financieel worden beïnvloed. De totale kosten voor sloop,
nieuwbouw, renovatie en opwaardering van de openbare ruimte zullen zeker zo’n
140 a 150 miljoen euro (ca. 320 miljoen gulden) bedragen. Hierbij is gerekend
aan de fasen 3a, 3b en 4a. De fase 4b is aangewezen als studiegebied.
De voorgestelde
herstructurering brengt met zich mee dat bestaande woningen worden
opgewaardeerd en dat na sloop, een diversiteit aan nieuwbouw ontstaat, met
verdiepte parkeermogelijkheden. Deze woningen zullen na de ingrepen tal van
soorten opbrengsten genereren. Overigens draagt niet elke omschreven vorm van
revitalisatie even zwaar bij aan de draagkracht van de te maken kosten.
Onderstaande figuur toont de invloed van de verschillende functies op het
totaal van de opbrengsten. De opbrengsten zullen, geschat in dit stadium, nog
zeker zo’n 10% lager zijn dan de kosten.
Figuur: Opbrengstenverdeling
Zoals uit deze grafiek
blijkt, brengen de koopwoningen en de renovatiewoningen een groot deel van de
opbrengsten op. Hierbij dient wel te worden opgemerkt, dat het bij de
renovatiewoningen om een groot aantal gaat, wat de invloed relatief vergroot. Om
de plannen economische draagkracht te geven zijn nog de volgende
sturingsmiddelen te noemen:
·
Subsidies
·
Extra dekkingen
·
Verkoop na renovatie
·
Compensatie en/of
bijstelling van ambitie en/of plan
Gezien de genoemde aspecten
en de ter beschikking staande beïnvloedingsfactoren kan verwacht worden dat er
economisch draagvlak bestaat om de herstructurering daadwerkelijk vorm te
geven. Er dient vooralsnog gerekend te worden met een tekort van circa 10%.
Over nieuwsbrieven,
meedenken en meepraten
9.1 Twee communicatieopgaven
De communicatie over de
vernieuwing van de Poptahof bestaat uit grofweg twee opgaven. De eerste is dat
het imago van de wijk moet worden verbeterd. De tweede insteek is dat bewoners
en winkeliers waar mogelijk worden betrokken bij het proces van vernieuwing.
Delftwonen, gemeente Delft en Van der Vorm hechten sterk aan een actieve
betrokkenheid en participatie.
9.2 Mate van invloed
Voor de verschillende
onderdelen van het proces gelden ook verschillende bandbreedtes in de discussie
met bewoners. Van meet af aan wordt helder gecommuniceerd hoe groot de invloed
van de bewoners is bij ieder onderdeel. Deze hoofdonderdelen en de bijbehorende
mate van participatie zijn (voor een omschrijving van de fases zie hoofdstuk
Fasering):
Hoofd- Onderdeel |
Invloed bewoners |
Toelichting |
Beheer |
Groot |
Bewoners en winkeliers
worden gestimuleerd om zelf suggesties en klachten m.b.t beheer naar voren te
brengen, dit wordt binnen de financiële mogelijkheden opgepakt. |
Fase 1: realisatie
buurthuis |
Laag |
Het buurthuis ligt al
goeddeels vast en is vergevorderd qua besluitvorming. |
Fases 2-5 |
Reactief |
Het initiatief ligt bij de
projectorganisatie, maar betrokkenen worden actief uitgenodigd om mee te
denken en te reageren. Met reacties wordt zeer serieus omgegaan. |
Voor de fasen 2-5 lijken op voorhand een aantal onderdelen vast te
liggen, deze kunnen daarom als randvoorwaarden worden beschouwd, bijvoorbeeld:
·
De gekozen
differentiatie met 40% sociale huur, 20% koop voor lagere inkomensgroepen en
40% duurdere huur- en koopwoningen.
·
Het toekomstige aantal
woningen van circa 1300.
·
De functie van de
Provincialeweg als belangrijke ontsluitingsroute.
Het
is van groot belang, deze lijst uit te breiden: welke onderdelen van de planvorming
liggen ‘vast’ en welke aspecten bieden (veel) ruimte voor aanpassing? Het
uitgangspunt is dat zo min mogelijk onderdelen ‘vast’ worden gelegd en dat er
zoveel mogelijk planonderdelen becommentarieerd en aangevuld kunnen worden.
·
Daarnaast is voor deze
fasen van belang dat er niet alleen zoveel mogelijk rekening wordt gehouden met
de
wensen
van bestaande bewoners en gebruikers, maar dat ook met de woonwensen van
toekomstige bewoners rekening moet worden gehouden.
9.3 Communicatie korte termijn (2002)
De informatie richting een aantal vertegenwoordigers van bewoners in de
wijk is reeds gestart voordat dit Masterplan is vrijgegeven. Op het moment van
vrijgeven zelf zijn alle bewoners geïnformeerd via een nieuwsbrief. Begin
januari wordt in overleg met de partners een gedetailleerde planning gemaakt
voor 2002. De grove planning voor de komende periode ziet er als volgt
uit:
·
Januari 2002: voor het Beheerplan worden zo snel mogelijk in januari de wensen en
ideeën van bewoners geïnventariseerd, ter verrijking van het concept dat er
eind 2001 ligt. Hiervoor wordt in januari een inloopmarkt gehouden voor de
bewoners en winkeliers van de Poptahof.
·
Jan/feb 2002: met de raadscommissiebehandeling van het Masterplan start de discussie
met de bewoners en winkeliers over het Masterplan. Deze maatschappelijke
discussie zal waarschijnlijk duren tot tegen de zomer.
·
Rond de zomer 2002: de reacties worden meegegeven aan de directies van
Delftwonen en Van der Vorm en de gemeentelijke politiek. Na de zomer liggen er
naar verwachting een uitgewerkt Masterplan en een Samenwerkingsovereenkomst en
kan de besluitvorming in de gemeente daarover plaatsvinden.
9.4 Overlegplatforms
Er worden twee
overlegplatforms in het leven geroepen, die overigens kunnen bestaan naast andere middelen en activiteiten om
bewoners op meer directe wijze te betrekken.
Het Direct Belanghebbenden Overleg bemoeit zich met
zowel het Masterplan – met name het sociaal plan daaruit – als het beheerplan.
In dit platform hebben zitting de vertegenwoordigers van bewonerscommissies of
huurdersverenigingen en personen met gezag/invloed in de wijk. Te denken valt
aan onder meer de geestelijk leiders en de schooldirecteur.
Dit platform dient twee doelen. In de eerste plaats
helpen de deelnemers aan dit platform de Poptahof een plaats te geven in het
Delftse, in relatie tot andere gebieden als de TU-locatie, Spoorzone en de
binnenstad. Daarnaast fungeren de leden als een soort ambassadeurs voor de vernieuwde
Poptahof en dragen ze bij aan de promotie van de wijk. Dit platform bestaat
daarom uit de Delftse ‘smaakmakers’, die wel affiniteit hebben met de Poptahof,
maar niet zozeer de bewoners vertegenwoordigen. Namen worden gezocht in overleg
tussen de drie partners.
Naast
deze twee overlegorganen wordt in overleg met de winkeliersvereniging gekeken
hoe de communicatie met deze doelgroep het beste kan worden opgezet.
9.5 Communicatiemiddelen
Voor de communicatie rond de
Poptahof kan gebruik worden gemaakt van de volgende middelen:
·
een projectlogo;
·
een basis
powerpointpresentatie:
·
een nieuwsbrief;
·
berichtgeving in de
lokale huis-aan-huisbladen;
·
internet;
·
tentoonstellingen;
·
een inloopmarkt voor
bewoners;
·
een debat met de
Delftse “smaakmakers”;
·
werkbezoeken voor
projectgroepleden en de Delftse politiek.
Colofon
Dit gezamenlijke masterplan
is opgesteld door Delftwonen, in nauwe samenwerking met de gemeente Delft en
Van der Vorm B.V. Hierbij is gebruik gemaakt van de expertise van Kristal N.V.,
PRC Verschoor, Remco Reijke Stedenbouw en Rutten Communicatie-advies.
Delft, december 2001
Eindredactie: Rutten
Communicatie-advies, Amsterdam
Fotografie: Delftwonen,
Delft en Urhahn Urban Design, Amsterdam
Kaartmateriaal: PRC
Verschoor, Delft en Remco Reijke Stedenbouw, Zaandam
Vormgeving: René Tichelaar,
Amsterdam
Illustraties: Jan Peter
Boelema, Den Haag