Bijlage I – Leidraad Interactieve Beleidsvorming

Checklist Interactief of niet?

Stap	Vraag	Onderwerp	Score +	Score -
		Randvoorwaarden
1	1	Is het onderwerp emotioneel beladen, politiek gevoelig of leent het zich sterk voor ‘nimby-oplossingen’? (Met dit laatste wordt bedoeld: oplossingen die resulteren in afwenteling van het probleem op andere (groepen) mensen, andere gebieden of toekomstige generaties.)
1	2	Biedt de beleidssituatie in principe ruimte voor meerdere oplossingsvarianten of scenario’s, zodat de uitkomst van het proces niet op voorhand al vastligt? Het gaat zowel om inhoudelijke als financiële ruimte.
1	3	Laat de beleidssituatie voldoende invloed voor belanghebbenden toe om daadwerkelijk te kunnen spreken over interactiviteit? Dus minimaal de trede “adviseren”.
1	4	Is er een reële kans op een constructieve samenwerking met de participanten? Hiervoor moet er in de standpunten van de verschillende partijen voldoende gemeenschappelijke basis zitten. Het werkt niet als gemeente en participanten lijnrecht tegenover elkaar staan.
1	5	Is er voldoende geld en capaciteit beschikbaar voor een goede (bege)leiding van het interactieve proces?
1	6	Is er voldoende tijd? Wordt het interactieve proces niet gefrustreerd door deadlines in het project (bestuurlijk, deelprojecten, subsidies enz. )?
1	7	Is het gemeentebestuur bereid belanghebbenden zoveel invloed te verschaffen, dat daadwerkelijk sprake kan zijn van interactiviteit (dus minimaal de trede ‘adviseren’)?
		Subtotaal stap 1
		Aard van het onderwerp
2	1	Is het een onderwerp/project dat leeft onder de bevolking? Met andere woorden: maakt het de belanghebbenden echt uit wat er gebeurt, of gelooft men het wel?
2	2	Zijn het probleem en (de consequenties van) mogelijke oplossingen voor de belanghebbenden voldoende te overzien? Met andere woorden: is het probleem niet te ‘technisch’?
2	3	Biedt het proces uitzicht op zichtbare resultaten binnen een afzienbare termijn?
		Subtotaal stap 2
		Doel van interactieve aanpak
3	1	Kan een interactieve aanpak een concrete bijdrage leveren aan het verkleinen van de afstand tussen gemeentebestuur en belanghebbenden? Dit is bijvoorbeeld het geval als beide partijen in de loop van het proces meer begrip voor de wensen en belangen van de ander krijgen.
3	2	Kan een interactieve aanpak leiden tot een groter draagvlak voor beslissingen? Dit is bijvoorbeeld het geval als belanghebbenden meer geneigd zijn de uiteindelijke beslissing te accepteren omdat ze gezien hebben hoe deze tot stand komt.
3	3	Kan een interactieve aanpak leiden tot meer integraliteit? Hiervan is onder meer sprake er verbanden zijn tussen verschillende beleidsterreinen. Het kan zijn dat belanghebbenden hier zelf mee komen.
3	4	Leidt participatie van belanghebbenden tot betere oplossingen en/of een hogere kwaliteit van het beleid? Hiervan zal bijvoorbeeld sprake zijn als belanghebbenden over specifieke kennis en ervaring beschikken die bestuurders en ambtenaren missen.
3	5	Zijn er andere argumenten te bedenken waarom een interactieve aanpak wenselijk is?
		Subtotaal stap 3
		Potentiële participanten
4	1	Is de doelgroep van het beleid of project duidelijk te omschrijven?
4	2	Is het helder van welke personen en organisaties de belangen worden geraakt? Dit kunnen ook partijen zijn die niet direct tot de doelgroep behoren.
4	3	Is het duidelijk welke personen of partijen cruciaal zijn voor de representativiteit van de participantengroep? Representativiteit kan zowel betrekking hebben op diversiteit (zijn alle relevante bevolkingsgroepen vertegenwoordigd?) als op draagvlak/ achterban (namens wie spreken de participanten?).
4	4	Beschikken de belanghebbenden over middelen die het proces kunnen vertragen of blokkeren? Is er bijvoorbeeld een wettelijk recht om bezwaar te maken, of zijn er onder de belanghebbenden mensen met veel invloed op de publieke opinie?
4	5	Is duidelijk op welke manier specifieke personen en/of organisaties het proces kunnen verrijken (b.v met kennis) of juist frustreren (b.v. met formele bezwaren)?
		Subtotaal stap 4
		Duidelijkheid over positie van participanten
5	1	Zijn zowel het gemeentebestuur als de eventuele partners bereid de participanten als een gelijkwaardige partij te behandelen? Krijgen de participanten bijvoorbeeld in voldoende mate toegang tot informatie om een volwaardige gesprekspartner te kunnen zijn?
5	2	Is het gemeentebestuur bereid de uitkomst van het interactieve proces te accepteren als deze binnen de gestelde randvoorwaarden past, ook als dit wat het gemeentebestuur betreft niet de meest optimale oplossing is?
5	3	Zijn de externe partners bereid de uitkomst van het interactieve proces te accepteren als deze binnen de gestelde randvoorwaarden past, ook als dit wat hen betreft niet de meest optimale oplossing is?
		Subtotaal vraag 5
		Totaal score

Toelichting:

Bij stap 1 wordt bepaald of wordt voldaan aan de randvoorwaarden voor een geslaagd interactief proces. De randvoorwaarden zijn, zoals de naam al zegt, essentieel bij de keuze om de beleidsvorming wel of niet interactief aan te pakken. Als aan één of meerdere van deze voorwaarden niet kan worden voldaan, zal het over het algemeen verstandig zijn om af te zien van een interactieve aanpak. Het proces kan dan niet aan de verwachtingen van belanghebbenden en/of gemeentebestuur voldoen, waardoor de uitkomst voor tenminste één van de partijen een teleurstelling zal zijn. Het kan echter zijn dat er factoren in het spel zijn die compensatie bieden voor het ontbreken van één of meer randvoorwaarden. Bepaal dit aan de hand van de volgende stappen van de checklist. Ook als na stap 1 wel aan alle randvoorwaarden wordt voldaan, is het zinvol om de rest van de checklist te doorlopen.

Bij stap 2 wordt gekeken of de aard van het onderwerp/project zich leent voor een interactieve aanpak.

Bij stap 3 wordt het doel bepaald: waar zit de meerwaarde van een interactieve aanpak? Welke effecten zijn te verwachten?

Bij stap 4 worden de potentiële participanten in beeld gebracht en gekeken welke invloed zij op het proces kunnen uitoefenen. Het is van belang dat voldoende bekend is wie het proces op welke manier kan beïnvloeden. Eigenlijk moeten alle vragen in deze stap daarom met “ja” beantwoord zijn voordat een afgewogen keuze voor of tegen een interactieve aanpak kan worden gemaakt.

Stap 5 bepaalt of de gemeentebestuur (en haar eventuele partners) in staat zijn voldoende duidelijkheid te verschaffen aan potentiële participanten omtrent hun positie in het proces.