Onderwerp
Beëindigen
onderwijs allochtone levende talen (oalt) in
de vorm van taalondersteuning onder schooltijd per 1 augustus 2003 op grond van
uitgevoerde evaluatie.
Inhoudsopgave.
1.
Algemeen kader.
De Wet
Oalt (onderwijs allochtone levende talen) dateert van 1998.
Oalt
heeft een dubbele doelstelling: cultuureducatie en taalondersteuning. Voor allochtone
leerlingen wordt een aanbod van lessen in allochtone taal en cultuur
gerealiseerd dat aansluit bij de behoefte van de ouders. Scholen met veel
allochtone leerlingen kunnen de Nederlandse taalachterstanden van leerlingen
verminderen met behulp van de allochtone taal. Om deze doelstellingen te
verwezenlijken stelt de rijksoverheid gemeenten via een specifieke uitkering
geld ter beschikking. De primaire verantwoordelijkheid voor het oalt-aanbod
ligt bij de gemeenten. Toen in 1998 de Wet Oalt van kracht werd, is het budget
verhoogd. Gemeenten konden het aantal taalgroepen uitbreiden ten opzichte van
de oude regeling voor onderwijs in eigen taal en cultuur (oetc). In overleg met
allochtone ouders en/of minderhedenorganisaties moest de gemeente ook peilen
aan welk taalonderwijs behoefte bestaat en vervolgens besluiten welke talen
feitelijk zouden worden aangeboden.
Taalondersteuning
wordt onder schooltijd aangeboden; de eigen taal is hierbij het uitgangspunt
voor de Nederlandse taalverwerving.
Aanvankelijk
waren de mogelijkheden voor lessen taalondersteuning onder schooltijd beperkt
tot de eerste 4 leerjaren van het basisonderwijs. Met ingang van het schooljaar
2002-2003 heeft het rijk de mogelijkheid hiertoe verruimd naar alle leerjaren
basisonderwijs (1 t/m 8).
Om
leraar oalt te worden moet voldaan zijn aan aantal voorwaarden ten aanzien van
opleiding, beheersing van de Nederlandse taal en pedagogische/didactische
kwaliteit. De eerste jaren is sprake van een tijdelijke lesbevoegdheid zolang
de oalt-opleiding niet met succes afgerond is.
De
bevoegdheidseisen voor zittende oalt-leraren zijn tussentijds gewijzigd. Om de
lessen oalt als taalondersteuning te mogen geven moet ook deze groep voldoen aan de eisen ten aanzien van beheersing
van de Nederlandse taal.
Sinds
2002 bestaat er een subsidieregeling om scholing van oalt-leraren te
bevorderen. Daarnaast is er een subsidie te verkrijgen voor
outplacementtrajecten als aangenomen moet worden dat niet aan de nieuwe
vereisten voldaan kan worden. Beide regelingen zijn bedoeld voor zittende
oalt-leraren.
Onduidelijk
is wat het nieuwe regeringsbeleid ten aanzien van oalt zal worden. De
toenmalige regering Balkenende nam in 2002 in de regeringsverklaring op dat
voorrang gegeven moet worden aan het leren van het Nederlands en dat daarom de
oalt-bekostiging door het rijk per 1 augustus 2004 beëindigd wordt. Vervolgens
is na de val van het kabinet het onderwerp oalt controversieel verklaard; de
nieuw te vormen regering zal zich opnieuw moeten uitspreken.
Het
voornemen om oalt af te schaffen heeft landelijk reacties teweeggebracht. De
aandacht gaat hierbij vooral uit naar behoud van oalt in de vorm van
taalondersteuning. Veel genoemde argumenten in de acties om oalt te handhaven
zijn bevordering van de kennis van het Nederlands, integratie, identificatie en
meertaligheid. Van het bevorderen van meertaligheid is uiteraard ook sprake bij
het oalt als cultuuronderwijs.
Op dit
moment wordt landelijk zo’n 70% van de oalt-subsidie voor oalt als
taalondersteuning onder schooltijd ingezet; veel gemeenten bieden uitsluitend
oalt als taalondersteuning onder schooltijd aan.
Bij het stoppen of verminderen van de
rijkssubsidie wordt aangenomen dat oalt-cultuuronderwijs als eerste van
rijkssubsidie onthouden wordt.
Bij
het stoppen of verminderen van rijkssubsidie voor oalt wordt een breder sociaal
kader voor de in dienstzijnde oalt-leraren verwacht.
2.
Inleiding; de Delftse werkwijze van oalt.
Delft
heeft in 2000 onder de Wet oalt gekozen voor een aanbod in verscheidenheid wat
talen en werkwijzen betreft. Hieraan is een uitgebreide peiling onder de
grootste migrantengroepen in Delft vooraf gegaan.
Dit
resulteerde in het volgende aanbod.
* De
talen Iraans/Farsi, Vietnamees, Spaans, Irakees-Arabisch en Berber uitsluitend
voor oalt als cultuuronderwijs (na schooltijd).
* De
talen Turks, Marokkaans-Arabisch, Koerdisch en Somalisch zowel als
taalondersteuning (leerjaar 1 t/m 4 - met name onder schooltijd) en
cultuuronderwijs (leerjaar 5 t/m 8 – uitsluitend buiten de reguliere
schooltijd).
Voor
een deel was dit aanbod onder oetc al in werking. Iraans/Farsi, Vietnamees en
Spaans bestonden als oetc na schooltijd; het Turks en Marokkaans werden vooral
onder schooltijd verzorgd).
Bij de
besluitvorming over de nota oalt in oktober 2000 is het college van BenW
opgedragen binnen twee jaar na daadwerkelijke invoering een inhoudelijke
evaluatie voor te leggen van oalt als taalondersteuning onder schooltijd.
In
november 2002 is deze evaluatie uitgebracht en in december 2002 heeft de
commissie Werk Zorg en Onderwijs hierover met de portefeuillehouder overleg
gevoerd. Daarbij is door de wethouder aangekondigd in de periode april/mei 2003
met een nota over toekomstig oalt-beleid te komen. Dit tijdstip houdt mede
verband met het kabinetsbeleid voor oalt waarvan verwacht werd dat het op dat
moment bekend is. Momenteel is er nog geen nieuwe regering. Deze nota zal zich
beperken tot voorstellen voor oalt als taalondersteuning. Voor oalt als
cultuuronderwijs worden de ontwikkelingen op rijksniveau afgewacht. Uitgangspunt
daarbij is de inschatting dat deze vorm van oalt vanuit rijksmiddelen niet
gehandhaafd wordt.
Deze
nota beoogt:
-
beëindiging van oalt als taalondersteuning onder schooltijd per 1 augustus
2003; dit heeft met name gevolgen voor het aanbod oalt t.b.v. Turkse
leerlingen;
-
gewijzigde taakstelling voor leraren oalt Turks;
-
beëindiging van de werving voor de vacatures oalt als taalondersteuning onder
schooltijd en terughoudendheid bij de vervulling van vacatures oalt als cultuuronderwijs (geen personele
verplichtingen die verder reiken dan 1 augustus 2004);
- het
verkrijgen van inzicht omtrent wensen, mogelijkheden, gedachten en meningen
over de toekomst van oalt. Hiervoor worden gesprekken met de belanghebbenden
georganiseerd.
Voor
de inhoud van de evaluatie ‘oalt
taalondersteuning in Delft’(november 2002) wordt verwezen naar de door
Babylon/Universiteit van Tilburg opgestelde rapportage.
In de
evaluatie is de conclusie getrokken dat het doel van oalt als taalondersteuning
(verbeteren van het Nederlands) in Delft onvoldoende bereikt lijkt.
Gebrek
aan continuïteit en de te kleine schaal zijn andere oorzaken die het succes van
oalt als taalondersteuning onder schooltijd in Delft in de weg staan.
Ook
van de zijde van de betrokken schooldirecties wordt getwijfeld aan de
opbrengsten van oalt onder schooltijd. Verder wordt op dit moment, deels wegens
ziekte, deels vanwege het ontbreken van bevoegdheden, geen oalt onder
schooltijd gegeven. Om deze redenen wordt voorgesteld met ingang van 1 augustus
2003 de mogelijkheid van oalt onder schooltijd te laten vervallen.
4.0
Algemeen.
Oalt als
taalondersteuning is in 2000 vastgesteld voor de leerlingen in de onderbouw van
het basisonderwijs uit de volgende taalgroepen:
Turks,
Marokkaans, Somalisch en Koerdisch;
voor de Marokkaanse leerlingen zou het oalt als taalondersteuning na schooltijd plaats vinden.
Het
Somalisch en Koerdisch zijn nieuwe talen. Hiervoor zijn geen kandidaten
beschikbaar gekomen die aan de gestelde benoemingseisen voldoen; de
inspanningen om deze vacatures deels voor oalt als taalondersteuning onder
schooltijd in te vullen worden beëindigd.
Op dit
moment is er geen sprake van oalt als taalondersteuning. Dit wordt veroorzaakt
door openstaande vacatures voor het oalt Somalisch en Koerdisch, door
onbevoegdheid van zittend personeel, door langdurige arbeidsongeschiktheid en door verminderde belangstelling (zie
4.2).
Aangenomen
wordt dat ouders, leerlingen, leraren, scholen/schoolbesturen en de
zelforganisaties min of meer verwachten dat de situatie van het niet invullen
van de lessen oalt als taalondersteuning tijdelijk is en dat de lessen hervat
worden of van start kunnen gaan (nieuwe oalt-talen).
4.1.
De gemeente Delft als beleidsverantwoordelijke.
Op dit
moment leidt de voorgenomen beleidswijziging om oalt als taalondersteuning
onder schooltijd te beëindigen voor de betreffende oalt-leraren niet tot
rechtspositionele maatregelen in de zin van gedwongen ontslag of
taakvermindering.
De
rijkssubsidie voor de bekostiging van oalt is tot 1 augustus 2004 gewaarborgd.
In Delft zal terughoudend met de invulling van vacatures worden omgegaan. Er worden geen personele
verplichtingen aangegaan die verder reiken dan 1 augustus 2004. In lopende
procedures zal dit onder de aandacht van de kandidaten worden gebracht.
4.2.
De oalt-leraren.
Oalt
als taalondersteuning Turks en Marokkaans-Arabisch behoort tot het takenpakket
van 4 zittende personeelsleden (3 Turkse oalt-leraren en 1 Marokkaanse-leraar).
3
oalt-leraren voldoen nog niet aan de gestelde eis t.a.v. beheersing van de
Nederlandse taal. Zij volgen in het schooljaar 2002-2003 een studie Nederlands
om het diploma Nederlands als tweede taal (NT2) volgens programma II te
behalen.
1
personeelslid is langdurig arbeidsongeschikt, zij was voorheen uitsluitend
onder schooltijd voor oalt als taalondersteuning ingezet.
Het
beëindigen van oalt als taalondersteuning onder schooltijd heeft uiteraard
gevolgen voor het personeel dat op deze inzet werkzaam zou kunnen zijn. Omdat
de belangstelling voor oalt als cultuuronderwijs na schooltijd afneemt, is het de vraag of er sprake kan
zijn van gewijzigde taken en inzet.
Voor
de oalt-leraar met een fulltime aanstelling is dat overigens organisatorisch
onmogelijk; een dergelijke taakomvang kan niet uitsluitend na schooltijd
ingeroosterd worden. Voor de part-time leraren, die ook elders als oalt-leraar
werkzaam zijn, dient bij gewijzigde inzet met verplichtingen bij andere
werkgevers rekening te worden gehouden.
Van
rechtspositionele maatregelen in de zin van gedwongen ontslag/taakvermindering
voor zittend personeel met een vast dienstverband zal door het beëindigen van
oalt als taalondersteuning onder schooltijd per 1 augustus 2003 geen sprake
zijn. Wel kan de taakstelling van deze leraren wijzigen.
Alleen
op grond van verminderde rijkssubsidie kan een dergelijke situatie ontstaan
vanaf 1 augustus 2004. De daarbij horende mogelijkheden en maatregelen zijn dan
(mede) afhankelijk van hetgeen de sociale partners op centraal niveau
overeenkomen. Omscholing en individuele loopbaantrajecten kunnen daarvan deel
uitmaken.
4.3.
De scholen en schoolbesturen.*
De
directeuren van de basisscholen met een lespunt voor oalt als taalondersteuning
onder schooltijd zijn bij de evaluatie betrokken geweest. In de evaluatie
hebben de directeuren zich verschillend over het nut en de waarde van oalt als
taalondersteuning uitgesproken. Een mogelijk vervolg van oalt als
taalondersteuning na schooltijd zal dus mede in dit perspectief bezien moeten
worden.
De
schoolbesturen hebben het opgestelde evaluatierapport ontvangen. Gewijzigde
inhoud van oalt-beleid zal in het op overeenstemming gericht overleg (LOKABEL)
geagendeerd worden.
*bij
de inwerkingtreding van oalt werd verwacht de oalt-leraren aan te kunnen
stellen in een onderwijsrechtspositie bij de gemeente Delft als lokale
overheid. Deze mogelijkheid is wettelijk niet ontstaan. Voor de oalt-leraren in
Delft is sprake van een pro forma
aanstelling bij het openbaar onderwijs; de voorgestelde beleidswijziging dient
pro forma het openbaar onderwijs (gemeenschappelijke medezeggenschapsraad) te
passeren. Eventuele financiële en rechtspositionele gevolgen kunnen echter niet
op het openbaar onderwijs afgewenteld worden.
Het
beëindigen van taalondersteuning onder schooltijd betekent in de huidige
situatie met name aanpassingen voor het oalt Turks. Informatie en discussie
zullen zich dus in belangrijke mate op deze groep richten.
Als
Turkse ouders belangstelling voor oalt in de vorm van taalondersteuning houden,
is een doorstart buiten schooltijd een mogelijke optie.
Oalt
als taalondersteuning vereist afstemming met het curriculum van de school.
Realisatie van deze vorm van oalt buiten schooltijd zal ook in dat licht bezien
worden.
Voor
de personele invulling worden geen nieuwe verplichtingen aangegaan. De leraren
oalt Turks zullen zoveel mogelijk ingezet worden op een aangepaste werkwijze.
Zonodig
wordt de werktijd van de Turkse oalt-leraren aangevuld met tijdelijke inzet als
onderwijsassistent. De werkzaamheden kunnen divers zijn. Hierbij kan gedacht
worden aan ondersteuning bij onderwijstaken, maar ook aan een positie als
intermediair bij ontwikkelings-, leer-
en opvoedingsvragen.
Bij
het mogelijk (volledig) stoppen van de rijkssubsidie voor oalt doet zich een
nieuwe situatie voor. In de contacten met de migrantenorganisaties en
oalt-leraren kan tevens nagegaan worden welke gedachten en oplossingsrichtingen
er in bij een dergelijk scenario zijn. Ontwikkeling naar een regionale
voorzieningen en mogelijke inzet van eigen financiële bijdragen door de
ouders zijn hiervan voorbeelden.
Fase I.
In de
communicatie is beëindiging van oalt als taalondersteuning onder schooltijd per
1 augustus 2003 het uitgangspunt. Daarbij zal verkend worden welk vervolg van
oalt wenselijk en haalbaar is.
2003-
april.
Alle
belanghebbenden worden over de voorgenomen beleidswijziging geïnformeerd.
Behalve voorlichting zijn de te organiseren bijeenkomsten ook bedoeld om
gedachten en perspectieven voor oalt in de toekomst te verkennen.
De
volgende doelgroepen worden onderscheiden:
*
oalt-leraren;
*
zelforganisaties/migrantengroeperingenº
waaronder de ouders van (potentiële) oalt-leerlingen;
*
openbaar onderwijs/GMR.
2003-april/mei
De
opbrengsten van de gevoerde gesprekken worden samengevat ten behoeve van de
besluitvorming;
Schriftelijke
afhandeling op overeenstemming gericht overleg (LOKABEL);
Besluitvorming;
Voor
de betrokken personeelsleden zal na een eerste algemene informatiebijeenkomst
persoonlijke uitwerking nodig zijn. Dit kan leiden tot een loopbaanperspectief
waarvoor faciliteiten beschikbaar worden gesteld.
2003-vanaf
augustus
Uitvoering.
Fase II.
najaar
2003-voorjaar 2004
Voorbereiding nieuw oalt-beleid op basis
van te verwachten nieuw rijksbeleid.
ºbij
de zelforganisaties en migrantengroepen wordt onderscheid gemaakt tussen
taalgroepen met/zonder oalt in de vorm van taalondersteuning ;
-
beëindiging van oalt in de vorm van taalondersteuning onder schooltijd per
1 augustus 2003;
-
gewijzigde taakstelling voor leraren oalt Turks;
- geen
nieuwe personele verplichtingen die verder reiken dan 1 augustus
2004;
- mede
naar aanleiding van te verwachten wijzigingen in het rijksbeleid in
het najaar 2003/voorjaar 2004 nieuw
OALT-beleid ontwikkelen.