REGISTRATIENUMMER: 818011
Beleidsplan Hoogwaardig Handhaven 2006-2009
Sector WIZ Gemeente Delft
Inhoudsopgave
Inleiding 3
1.
Samenvatting 4
2.
Wettelijke kader 5
3.
Het belang van handhaven 7
4.
Korte evaluatie vorig fraudebeleidsplan 8
5.
Samenhang visie aspecten Hoogwaardig Handhaven 11
a.
de visie 11
b.
beoogde effecten en aanpak per visie-element 14
c.
het proces van hoogwaardig handhaven 20
d.
het tijdpad 25
6.
Verantwoording 27
7.
Conclusie en voostel 28
Bijlage 1: Risicoanalyse
WWB 30
Bijlage 2: Verplichtingen
binnen de WWB 31
Bijlage 3: Schematisch
overzichtaanpak en instrumenten per visie-element 32
Bijlage 4: Risico
analyse per handhavingsgebied 34
Bijlage 5: Overzicht
handhavingsinstrumenten 36
Bijlage 6: Resultaten
fraudebeleid 2000-2004 37
Bijlage 8: Controleplan
WIZ 2006 40
Bijlage 9: Communicatieplan
Hoogwaardig Handhaven 52
Bijlage 10: Uitkomsten
evaluatie “Streng aan de Poort” 63
Bijlage 11: Lijst
met afkortingen 67
Inleiding
Deze nota omvat het vierjarig
beleidskader Hoogwaardig Handhaven waarbinnen de gemeente Delft haar
handhavingsbeleid in het kader van de WWB vorm geeft, zowel preventief als repressief.
Dit beleidskader Hoogwaardig Handhaven is de opvolger van het fraudebeleidsplan
2001-2005.
Het fraudebeleidsplan 2001-2005
richtte zich uitsluitend op het repressief bestrijden van fraude: het opsporen
van ten onrechte ontvangen uitkeringen. Fraudebestrijding is op deze wijze een
handeling die plaatsvindt aan het eind van het werkproces.
Het beleidskader Hoogwaardig
Handhaven is veel breder dan het huidige fraudebeleid. Handhaving heeft zijn
impact in alle fasen van het uitkeringsproces. Doel is om op alle fronten te
voorkomen dat misbruik en oneigenlijk gebruik
plaats vindt of gaat plaats vinden en dat alle opgelegde verplichtingen
worden nagekomen. Handhaving richt zich daarmee niet alleen op de repressieve
kant maar ook op preventie. Het uiteindelijke doel is een spontane
regelnaleving door alle klanten van de wet en regelgeving.
Deze nieuwe wijze van werken vindt
op dit moment plaats in 145 gemeenten in ons land en is inmiddels een beproefd
en effectief handhavingsconcept. Deze ontwikkeling is mede mogelijk geworden
door de grote beleidsvrijheid van de gemeenten binnen de WWB alsmede de
technologische ontwikkelingen. Controles kunnen effectiever plaatsvinden zonder
dat de klant om informatie hoeft te worden gevraagd.
De hoofdlijnen van dit beleidskader
omtrent handhaving zijn reeds aangekondigd en vastgesteld in het Beleidsplan
2001-2005 met als titel: “Gezamenlijk Armoede te Lijf”.
Conform de huidige afspraken omtrent het fraudebeleid zal WIZ jaarlijks aan de Raad rapporteren over de uitvoering van het handhavingsbeleid.
Leeswijzer:
In deze nota wordt eerst ingegaan
op het wettelijk kader van het handhavingsbeleid onder de WWB waarin de
belangrijkste verschillen met de handhaving onder de Abw naar voren worden
gebracht (hoofdstuk 2). Hoofdstuk 3 geeft het belang van een goed
handhavingsbeleid weer. In hoofdstuk 4 wordt kort teruggekeken naar het vorige
fraudebeleidsplan. Bezien wordt of de toen vastgestelde doelstellingen
daadwerkelijk zijn gehaald.
De kern van het beleidskader
Hoogwaardig Handhaven wordt in hoofdstuk 5 beschreven, zowel de visie alsook de
acties en instrumenten die in dit kader moeten worden ontwikkeld en
geďmplementeerd, de impact op de werkprocessen en het tijdspad.
Hoofdstuk 6 beschrijft de wijze
van jaarlijkse verantwoording over het beleid aan de Raad.
Tot slot hoofdstuk 7 waarin de
conclusie en de voorstellen staan verwoord.
1.
Samenvatting
In het WIZ-Beleidsplan 2005-2008 (“Gezamenlijk Armoede te Lijf”) is het
nieuwe handhavingsconcept (Hoogwaardig Handhaven) reeds aangekondigd. Heel kort zijn daar de 4 elementen
(informatie op maat; dienstverlening op maat; controle op maat en sanctionering
op maat) van dit concept beschreven.
Dit beleidsplan omvat een
vollediger beschrijving van Hoogwaardig Handhaven. Handhaven gaat daarmee
verder dan uitsluitend fraudebestrijding. Handhaving is ook meer dan alleen
repressie. Handhaving vereist ook maatregelen in preventieve zin. Een goed evenwicht hierin vormt de kern van een goed,
effectief en efficiënt handhavingsbeleid. Dit is de kern van Hoogwaardig
Handhaven.
De ervaring van de bijstandswet is
dat veel energie werd gestoken in onnodige controles. Controles die periodiek
plaats moeten vinden omdat de wet dat voorschrijft, in plaats van een
aanleiding die een werkelijke controle nodig maakt. Door controles op een
andere basis in te richten worden deze effectiever en efficiënter, waardoor WIZ
meer tijd kan besteden aan zaken die ook belangrijk zijn, namelijk de
begeleiding van de klant op weg naar werk.
In hoofdstuk 5 wordt de samenhang
omtrent de visieaspecten in hoogwaardig handhaven beschreven, alsmede de
belangrijkste acties die door WIZ ondernomen moeten worden om dit te
implementeren. Hierna wordt stil gestaan bij de in te zetten instrumenten en de
meetbare doelstellingen. In dit onderdeel wordt een beschrijving gegeven van
het werkproces rondom hoogwaardig handhaven en hoe dit wordt geďmplementeerd
binnen de sector WIZ. In het laatste onderdeel
wordt een planning aangegeven voor de invoering van de belangrijkste
acties en instrumenten.
De belangrijkste kernpunten van
het beleidskader zijn:
-
fraudesignalen worden snel onderzocht waarbij gebruik wordt
gemaakt van het zgn. stoplichtenmodel;
-
meer controle bij de toegang tot de uitkering;
-
de controles die worden uitgevoerd zijn efficiënt en
effectief;
-
onnodige controles worden vermeden;
-
daar waar mogelijk wordt een controle administratief
uitgevoerd, zonder dat de klant daar enige hinder van ondervindt;
-
informatie niet onnodig opvragen als deze op andere wijze
reeds beschikbaar is;
-
de te verstrekken informatie is helder en zo veel mogelijk
op maat van de klant;
-
onnodige drempels in de dienstverlening worden vermeden.
De formatie e.d. die hiermee
vrijkomt wordt effectief gebruikt door een betere begeleiding van de klant naar
werk, door een betere dienstverlening en door een betere informatievoorziening.
Aan de andere kant wordt meer tijd en energie gestoken in een snelle controle
van de signalen die er werkelijk toedoen. Wie de regels overtreedt, wordt
sneller ontdekt.
2.
Wettelijk
kader
Met ingang van 1-1-2004 is de Wet
Werk en Bijstand (WWB) van kracht. Deze wet biedt de gemeenten meer
beleidsvrijheid, ook op het gebied van handhaving. Met de invoering van de WWB
is ook het financieel belang voor de gemeente fors toegenomen. Hierdoor heeft
de gemeente een groter belang bij een adequate uitvoering van de wet en een zo
klein mogelijk uitkeringsbestand.
Via verschillende wegen wordt er
naar gestreefd dit bestand zo klein mogelijk te houden:
-
door de instroom te beperken;
-
door een effectief uitstroombeleid
-
en door aandacht voor handhaving.
Een goede handhaving kan de
gemeente veel geld besparen. Immers, iedere onterecht toegekende uitkering kost
de gemeente ca 13.000 euro op jaarbasis.
Handhaving van de WWB is complex
omdat de WWB allerlei verplichtingen verbindt aan het recht op uitkering en de
reintegratie. Binnen de WWB is niet alle benodigde informatie objectiveerbaar.
In bijlage 1 is een overzicht beschreven van verschillende fraudestrategieën
die door sommige cliënten worden gehanteerd.
In belangrijke mate is de gemeente
afhankelijk van de informatie die door de cliënt wordt verstrekt. Dit geldt
bijvoorbeeld voor informatie betreffende de woon- en leefsituatie van de
cliënt, werk en verzwegen vermogen. Een louter administratieve controle is dan
niet voldoende.
Een kort overzicht van binnen de
WWB mogelijke verplichtingen is opgenomen in bijlage 2.
De belangrijkste veranderingen in
de regelgeving als gevolg van invoering van de WWB genoemd met betrekking tot
handhaving zijn:
A.
Gemeenten
zijn zelf verantwoordelijk voor het maatregelenbeleid: regelen in
afstemmingsverordening (in Delft: maatregelverordening)
Het
systeem van boeten en maatregelen is met de invoering van de WWB vervallen. In
plaats daarvan moet de gemeente zelf het sanctiebeleid vormgeven, uiteraard met
in achtneming van het ‘gewone’ strafrecht[1].
De WWB kent slechts één soort sanctie: verlaging van de uitkering.
De
gemeente moet in elk individueel geval bepalen welke verplichtingen van
toepassing zijn en wat de verlaging is als die niet (voldoende) worden
nagekomen. Het College stemt de bijstand en daaraan verbonden verplichtingen af
op de omstandigheden, mogelijkheden, en
middelen van de klant. Een overzicht van deze verplichtingen is opgenomen in
bijlage 2.
In de maatregelverordening
(vastgesteld door de raad op 27 mei 2004; stuknummer 417056) is geregeld op
welke wijze de gemeente het niet nakomen van verplichtingen sanctioneert.
B. Geen
verplicht beleidsplan en beleidsverslag, maar wel een handhavingsverordening.
In de WWB is de verplichting
vervallen voor gemeenten om jaarlijks een beleidsplan en
beleidsverslag op te stellen. Het
college heeft besloten om toch jaarlijks een meerjarig beleidsplan met de
bestuurlijke keuzes aan de gemeenteraad aan te bieden om zo de hoofdpunten van
het beleid voor de komende jaren vast te leggen.
Voor wat betreft handhaving is
besloten om met deze nota een apart meerjarig beleidskader op te stellen. In
het jaarlijkse Beleidsplan WIZ kunnen bestuurlijke keuzes op dit vlak worden aangekondigd.
In de WWB (artikel 8a) is
vastgelegd dat de gemeente in het kader van het financiële beheer bij
verordening regels stelt voor de bestrijding van het ten onrechte ontvangen van
bijstand alsmede van misbruik en oneigenlijk gebruik. De gemeente Delft heeft
er voor gekozen om haar
maatregelenverordening te combineren met de handhavingsverordening Zo is onder andere vastgelegd:
-
dat het college ten minste een maal per 4 jaar een meerjarig
handhavingsplan aan de gemeenteraad aanbiedt
-
dat jaarlijks hierover wordt gerapporteerd aan de
gemeenteraad,
-
en dat alle ten onrechte ontvangen gelden worden
teruggevorderd.
C. Terugvordering
is een bevoegdheid
Terugvordering van te veel of ten
onrechte betaalde bijstand is in de WWB een bevoegdheid van het college
(artikel 58 WWB). In de Abw was dit een verplichting. De situaties waarin
terugvordering aan de orde is (of kan zijn), zijn in de WWB opgenomen.
D.
RAU
maakt plaats voor eigen beleid met verantwoording aan gemeenteraad en
Ministerie SZW
De RAU (Regeling Administratieve
Uitvoeringsvoorschriften) is vervallen. Vanaf 1 januari 2004 moet de gemeente
zelf beleid ontwikkelen voor heronderzoeken, debiteurenonderzoeken en
beëindigingsonderzoeken.
In het kader van de RAU had de
gemeente een heronderzoekplan (bijlage 1 bij beleidsplan 2002) vastgesteld
(stuknummer 01/030475) waarin is vastgelegd van welke categorieën klanten met
welke frequentie een heronderzoek moest worden afgenomen. Met de invoering van de WWB is besloten de
toen geldende systematiek te handhaven, en dat in 2005 een nieuwe aanpak zou
worden voorgesteld. U vindt dit in deze nota.
Jaarlijks wordt verantwoording
afgelegd aan de gemeenteraad en het Ministerie SZW over de rechtmatigheid van
de uitvoering van de WWB. Deze verantwoording wordt afgelegd in het zgn. Vodu
(Verslag over de uitvoering) en een financiële jaaropgave, met een verklaring
van een accountant.
Er is een belangrijke relatie
tussen handhaving en de reďntegratieactiviteiten. In de reďntegratieverordening
is vastgelegd hoe de gemeente klanten ondersteunt bij de arbeidsinschakeling en
hoe zij omgaat met het aanbieden van voorzieningen die daarop zijn gericht. De
vertaling daarvan vindt voor iedere klant plaats in een individuele
beschikking. De reďntegratie-inspanningen zijn niet vrijblijvend. Er zijn
plichten aan verbonden. De gemeente moet deze verplichtingen controleren. In
beginsel wordt aan iedere klant de arbeidsverplichting opgelegd. Deze algemene
verplichting staat in de wet genoemd. Gemeenten kunnen deze verplichting nader
specificeren (invullen met specifieke voorzieningen) en de specificaties in een
beschikking vastleggen. Als een klant de verplichtingen niet nakomt, kan dit
leiden tot een maatregel (het afstemmen van de uitkering), waarvoor de basis is
gelegd in de maatregelenverordening.
- Het belang van handhaving
De kernvragen binnen handhaving
zijn:
§
Hoe zorgt de gemeente ervoor dat de regels worden nageleefd?
§
Hoe controleren we de naleving van regels?
§
Hoe reageren we als regels niet worden nageleefd?
Deze kernvragen hebben een
preventieve en repressieve kant.
Preventie
richt zich op het voorkomen van misbruik en oneigenlijk gebruik, op
kennis van regels (door juiste voorlichting) en alles wat bijdraagt aan
(spontane) naleving van regels. Preventie is belangrijk vanaf de poort, omdat
daar het recht op en de hoogte van de uitkering wordt bepaald. En informatie
aan de klant wordt verstrekt over de regels (rechten en plichten) om zo spoedig
mogelijk weer aan het werk te komen en
om inkomen voor levensonderhoud te verwerven of te behouden. Repressie richt zich op het
controleren en indien nodig sanctioneren van misbruik of oneigenlijk gebruik en
het terugvorderen van ten onrechte betaalde uitkeringsgelden. Om na te gaan of
klanten zich aan de regels houden, is controle
onvermijdelijk. Controle is van belang vanaf het moment van de aanvraag tot en
met beëindiging van een uitkering.
Een adequaat handhavingsbeleid is
om een aantal redenen van belang. Zowel voor de uitkeringsgerechtigde, als voor
de gemeente en de maatschappij.
§
Het belang
voor (potentiële) uitkeringsgerechtigde.
De klant moet goed en
volledig zijn geďnformeerd over de rechten en plichten en over de
dienstverlening die kan worden verwacht. De klant moet begrijpen dat een
uitkering niet vrijblijvend is en dat er (financiële) consequenties zijn bij
het niet naleven van de regels. Ook dient de klant op de hoogte te worden
gesteld dat de gemeente juridische waarborgen in acht neemt en zorgt voor een
zorgvuldige aanpak waarbij rekening wordt gehouden met privacy regelgeving.
Door een goede voorlichting wordt tevens voorkomen dat er onnodige strafzaken
ontstaan, waarbij het veelal gaat om terugvordering van grote bedragen (die
lang niet altijd inbaar blijken en de klant langdurig op een laag inkomen doen
belanden).
§
Het belang
voor de gemeente en maatschappij.
Door een effectieve handhaving wordt misbruik van publieke middelen voorkomen en wordt mede
daardoor draagvlak behouden voor het sociale zekerheidsstel. Voor de
bedrijfsvoering is handhaving van belang voor het rechtmatig en doelmatig
verstrekken van bijstand. Iedere onterecht verstrekte uitkering kost de
maatschappij geld. Handhaving levert - door een controle op de opgelegde
verplichtingen - ook een bijdrage aan het vergroten van de uitstroom, hetgeen
ook tot lagere kosten leidt voor de gemeente. Ten slotte draagt handhaven bij
aan de geloofwaardigheid van de gemeente door het lik-op-stuk-beleid; het niet
houden aan de regels heeft consequenties.
Samengevat gaat het er om de
regels te handhaven en er voor te zorgen dat de uitkeringen rechtmatig worden
verstrekt. Handhaving van de WWB is complex omdat de WWB allerlei
verplichtingen en spelregels verbindt aan het recht op een uitkering en de
reďntegratie. Ook de nieuwe Wet Inburgering Nieuwkomers (WIN) en de Wet
Kinderopvang verbinden spelregels (en dus handhavingsaspecten) aan het recht op
uitkering. Bij handhaving gaat het daarom niet alleen om verificatie en
validering van gegevens die de klant verstrekt (inkomen, vermogen, woon- en
leefsituatie). Ook het controleren van verplichtingen is van groot belang (o.a.
de arbeidsverplichting).
4.
Evaluatie
vorig fraudebeleidsplan
De gemeente Delft heeft in 2001 een meerjarig fraudebeleidsplan opgesteld (stuknummer 01/022084) voor de periode 2001-2005, waarin een aantal kwalitatieve en kwantitatieve doelstellingen waren opgenomen. Dit fraudebeleidsplan werd nog opgesteld onder het regime van de Abw, welke de gemeente niet die beleidsvrijheid bood als onder de WWB.
Dit fraudebeleid werd in 2001 beschreven,
en kent reeds verschillende kenmerken in zich van het Hoogwaardig Handhaven,
bijvoorbeeld doordat naast aandacht voor de repressieve klant ook aandacht werd
besteed aan de preventieve kant, zoals door voorlichting. Inmiddels is
beleidsmatig en technisch meer mogelijk.
Het fraudebeleid heeft - zoals ook
uit de opgespoorde fraudebedragen blijkt - goede resultaten opgeleverd, maar
kan nu met nog meer samenhang tussen preventie en repressie verder worden
ontwikkeld.
In dit hoofdstuk vindt u een korte
beschrijving van de resultaten op de doelstellingen van het huidige
beleidsplan. In bijlage 4 vindt u een meer cijfermatig overzicht van de
resultaten op de gekwantificeerde doelstellingen van het fraudebeleid gedurende
deze planperiode.
Uit de resultaten blijkt dat al
deze doelstellingen ruimschoots zijn gehaald.
Drie doelstellingen die in 2001
werden geformuleerd waren zeer concreet en cijfermatig te monitoren. Deze zijn:
-
het verhogen van het aantal opsporingsonderzoeken met 10%,
dan wel het verhogen van het terug te vorderen bedrag met 10%.
-
het verlagen van het aantal signalen van witte fraude met
10%. Ook voor wat betreft het aantal meldingen van zwarte fraude wordt
gestreefd naar een verlaging.
-
het verhogen van het aantal onderzoeken naar partnerfraudes.
Door een andere prioritering binnen de opsporingscapaciteit is dit
gerealiseerd.
De overige doelstellingen uit het
fraudebeleidsplan waren meer beleidsmatig van aard. Hieronder volgt een kort
resumé van deze doelstellingen.
Beleidsdoel:
De uitkering van een belanghebbenden moet bij
geconstateerde onrechtmatigheden zo snel mogelijk worden aangepast, indien
mogelijk moet voorkomen worden dat een uitkering wordt toegekend en zodoende
moet voorkomen worden dat de betrokkene in een ernstiger situatie terechtkomt.
Voor deze doelstelling werden een
aantal beleidsinstrumenten ontwikkeld, c.q. ingevoerd. Zo werd fraudealertheid
van de medewerkers vergroot door alle medewerkers op dit punt een scholing te
laten ondergaan. Bij nieuwe medewerkers was dit een belangrijk onderdeel van de
interne opleiding die door WIZ werd verzorgd.
Tevens werden een klein aantal
medewerkers getraind op het afleggen van huisbezoeken, de zgn.
researchmedewerkers. Huisbezoeken worden ingezet in geval van twijfel. Bij het
opzetten van dit project (in eerste instantie als pilot) werd als doelstelling
genoemd dat dit meer dan 50% van de gevallen effectief moest blijken.
Bij een eerdere evaluatie is
vastgesteld dat deze doelstelling is gehaald. Ook in de latere KWARAPS wordt
deze doelstelling gevolgd. De conclusie hiervan is dat de doelstelling wordt
gehaald.
Door het vergroten van de
fraudealertheid en huisbezoeken is de verificatie verbeterd. Daarnaast hebben
ook andere ontwikkelingen, zoals bestandskoppelingen etc. geleid tot verdere
verbeteringen op dit punt. De koppeling aan het Inlichtingenbureau maakt het
mogelijk om bepaalde vormen van witte fraude veel sneller te detecteren dan
voorheen via de zgn. belastingsignalen. Deze informatie is vaak betrouwbaarder
en sneller beschikbaar dan wanneer dit bij de klant moet worden gevraagd.
Beleidsdoel:
Het vergroten van de bekendheid van de regelgeving,
wat een daling van het aantal geconstateerde fraudes (m.n. belastingsignalen)
tot gevolg zou moeten hebben.
Mede doordat de Klantenkrant WIZ
(KWIZ) tot stand is gekomen kunnen klanten gewezen worden op de regelgeving.
Regelmatig wordt aandacht besteed aan (nieuwe) regelgeving. Ook de gevolgen van
fraude zijn een keer aan de orde geweest en zijn de resultaten van de sociale
recherche onderwerp geweest.
Tevens wordt samengewerkt met
belangenorganisaties op het gebied van voorlichting. Ook deze activiteiten
hebben, mede door de inzet van DUIT plaatsgevonden.
Het aantal signalen van witte
fraude (de belastingsignalen) is gedurende de planperiode sterk afgenomen.
Beleidsdoel:
Het vergroten van de bekendheid van de wet Boeten en
Maatregelen, en daarmee de preventieve werking die van deze wet moet uitgaan
vergroten Eind 2002 moet iedere belanghebbende hiermee bekend zijn..
Als instrumenten werden hierbij
genoemd het gebruik van de lokale media wat de gevolgen zijn van het niet
(tijdig) verstrekken van de noodzakelijk informatie. Dit is gebeurd in de
Stadskrant en later ook de KWIZ. In de informatiemap die cliënten ontvingen ten
tijde van de intake was ook een boekje opgenomen over deze wet. De wet Boeten
bestaat op dit moment niet meer.
Beleidsdoel
Het vergroten van de fraudealertheid van andere
ambtenaren (niet WIZ) binnen de gemeente omdat ook zij bij kunnen dragen aan
een snelle opsporing etc.
Met name de medewerkers van het
CWI zijn hierbij betrokken. Uit de cijfers blijkt bijvoorbeeld dat er een
voortdurende stijging is van het aantal melding dat wordt ontvangen van andere
organisaties.
Conclusie vorig fraudebeleidsplan
Het vorig fraudebeleidsplan kende
zowel preventie als repressieve maatregelen. In de afgelopen planperiode is
meer energie gestoken in de repressieve kant dan in de preventieve kant.
Inmiddels is er een landelijk
doorontwikkeld concept “hoogwaardig
handhaven’ waardoor het beleid van deze gemeente de komende jaren effectiever
vorm kan worden gegeven.
Met de
invoering van de WWB werd besloten om in eerste instantie het onder de Abw wettelijk verplichte heronderzoekbeleid te
continueren. Dit betekent dat door WIZ jaarlijks ca. 2000 heronderzoeken
afgenomen.
In ca. 93%
wordt geconstateerd dat er geen wijzigingen zijn. Van die gevallen waarin wel
een mutatie plaats vindt is er slechts in een enkel geval sprake van een
handhavingsaspect. Slechts zelden leidt een heronderzoek tot een
fraudeonderzoek.
Deze tijd
kan effectiever worden ingezet, waardoor nog beter invulling wordt gegeven aan
de kwaliteit van de uitvoering en intensiever contact met de klant. De recht-
en doelmatigheid komen meer in balans.
5.
Samenhang
visie aspecten in Hoogwaardig Handhaven
- De visie
Het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid
heeft in samenwerking met enkele gemeenten en brancheorganisaties een nieuw
handhavingsconcept ontwikkeld.
In het Beleidsplan 2005-2008: “Gezamenlijk Armoede te
Lijf” werd hier reeds kort op ingegaan. Tevens werd deze nota aangekondigd.
Hoogwaardig Handhaven bestaat uit een samenhangende
combinatie van preventieve en repressieve elementen. Al deze elementen tezamen
leiden tot de hoofddoelstelling: Het terugdringen van fraude in de WWB.
In dit hoofdstuk vindt u een korte beschrijving van
de elementen.
De samenhang van deze elementen kan middels
onderstaande figuur worden weergegeven.
De samenhang tussen de preventieve
en repressieve maatregelen bestaat uit het volgende. De veronderstelling is dat
het goed en tijdig geďnformeerd zijn over rechten en plichten, een als hoog
beleefde pakkans en afschrikking door sancties - samen met een goede en
klantvriendelijke dienstverlening - bijdragen aan de nalevingsbereidheid van de
regels. Middels de preventieve elementen moet draagvlak ontstaan voor de
handhavingstaak van de sector WIZ, waardoor ook begrip ontstaat voor
repressieve elementen. De controle is er in beginsel altijd op gericht om de klant
décharge te verlenen.
Hieronder volgt een toelichting
per visie-element. In navolgende hoofdstukken volgt op hoofdlijnen per
visie-element een uitwerking.
Vroegtijdig informeren
Elke klant moet zoveel en zo vroeg
mogelijk worden geďnformeerd over zijn rechten en plichten. Ook moet de klant
weten wat hij van de gemeente kan en mag verwachten en wat de consequenties
zijn na het zich niet houden aan de regels. Voorkomen moet worden dat klanten
een verkeerd verwachtingspatroon opbouwen of dat fraude ontstaan uit
onwetendheid.
De beleidsdoelstellingen zijn:
-
De cliënten zijn duidelijk geďnformeerd over hun rechten en
plichten en de wijze van controle.
-
De verwachtingen over en weer zijn helder.
Optimaliseren van de
dienstverlening
Drempels in de dienstverlening
roepen onnodige irritaties op en verkleinen de kans op naleving. De kwaliteit
van de dienstverlening kan dus worden verhoogd door het slechten van onnodige
drempels. Bijvoorbeeld: het onnodig informeren naar reeds bekende gegevens. We
hanteren hier het motto van de belastingdienst “leuker kunnen we het niet
maken, wel makkelijker”.
De beleidsdoelstellingen zijn:
-
De dienstverlening is zodanig geoptimaliseerd dat die
cliënten met weinig veranderingen in hun persoonlijke omstandigheden te maken
met minder intensieve controles.
-
De beschikbare middelen worden zo efficiënt mogelijk
ingezet.
Vroegtijdige detectie en
afhandeling van fraudesignalen
Het opsporen van fraude en het
niet naleven van de regels moet zo snel mogelijk plaatsvinden. In de huidige situatie
sprake is van periodieke standaardcontroles (heronderzoeken en maandelijks
informatieformulier) die zonder directe aanleiding werden afgenomen. In de
nieuwe situatie wordt de controle op maat gesneden. Dit principe van
‘controle-op-maat’ moet garant staan voor een vroegtijdige detectie van
signalen, waardoor zowel voor de gemeente als de klant de schade wordt beperkt.
Met andere woorden: een gerichte controle op basis van signalen en
risicosturing moet een hoger rendement opleveren dan de huidige periodieke
standaardcontrole.
De beleidsdoelstellingen zijn:
-
De controles zijn effectief en efficiënt.
-
Fraude wordt op een zo vroeg mogelijk tijdstip herkend en
onderzocht met een efficiënte inzet van de beschikbare middelen.
Daadwerkelijk sanctioneren
Indien sprake is van een
regelovertreding, dan moet dit ook gevolgen hebben. De regels hieromtrent zijn
vastgelegd in de maatregelenverordening. Het sanctiebeleid moet transparant
zijn. Het moet goed uit te leggen zijn wanneer en welke regels worden toegepast,
hoe zij moeten worden nageleefd, en wat de consequenties zijn. Onderdeel van
dit beleid is dat een maatregel wordt opgelegd en teveel ontvangen uitkering
wordt teruggevorderd en daadwerkelijk geďnd. Door dit alles transparant te
houden en te communiceren (ook via de pers) wordt gestreefd naar een preventief
effect.
De beleidsdoelstelling is:
-
De overtreder wordt gestraft, minimaal door het terugbetalen
van de teveel ontvangen uitkering en door het opleggen van een maatregel, of
het doen van aangifte bij het Openbaar Ministerie. Door de aandacht hiervoor
wordt de subjectieve pakkans vergroot wat zal leiden tot minder
regelovertredend gedrag van de overige klanten.
- Beoogde
effecten en aanpak per visie-element
Hoofddoelstelling; nader onderzoek middels steekproef
Periodiek onderzoek
Reeds eerder werd aangegeven dat de
hoofddoelstelling het terugdringen van fraude in de WWB is. Om het totaaleffect
van Hoogwaardig Handhaven te beoordelen wordt in 2006 binnen het klantenbestand
van WIZ een anoniem steekproefonderzoek gedaan naar de aanwezigheid van fraude.
Dit wordt beschouwd als een nulmeting.
Tegen het einde van de planperiode wordt dit onderzoek
worden herhaald. De aanwezigheid van fraude binnen het klantenbestand moet dan
zijn gedaald.
Per visie-element kunnen verschillende acties
plaatsvinden om de beleidsdoelstellingen te verwezenlijken. Deze
beleidsdoelstellingen zijn te vertalen in meetbare doelstellingen. De
formulering van de concrete taakstellingen en de rapportage daarop wordt
meegenomen in de Kwarap-cyclus.
Om de doelstellingen te bereiken worden
verschillende instrumenten ingezet. Dit wordt hieronder beschreven. Een
schematische samenvatting hiervan kunt u vinden in bijlage 3.
Door de communicatie over rechten,
plichten en handhaving te verbeteren, wil de gemeente dat klanten beter op de
hoogte zijn van hun rechten en plichten en de gevolgen van het niet naleven van
regels en afspraken. De sector ontwikkelt een specifiek communicatiebeleid rond
handhaving. Aan nieuwe klanten zal een informatiemap worden overhandigd waarin
naast de rechten en plichten ook de te verwachten dienstverlening is
beschreven. De huidige map wordt verbeterd. Voor bestaande klanten zal in de
reguliere contactmomenten aandacht worden besteed aan de informatievoorziening
ten aanzien van handhaving. Andere informatiematerialen worden gescreend en op
dit handhavingsbeleid aangepast.
De informatieoverdracht moet
aansluiten bij de situatie van de klant en wordt daarom op de verschillende
doelgroepen afgestemd. Medewerkers en management, vervullen bij het vroegtijdig
informeren een belangrijke rol en moeten dezelfde boodschap uitstralen. Het
handhavingsbeleid moet voor iedereen helder zijn. Zowel binnen de organisatie
(met de verschillende vakteams) als met de ketenpartners (met name het CWI)
moet op dit punt worden samengewerkt.
De beoogde effecten zijn samen te
vatten in de volgende kernpunten:
-
voorkomen van onwetende overtreders;
-
creëren van het juiste verwachtingspatroon;
-
kennis van rechten, plichten, werkwijze en gevolgen van niet
naleven van regels en verplichtingen.
Op dit moment ontvangt elke
aanvrager van WIZ al een informatiemap waarin informatie is opgenomen over de
WWB, de controle via het Inlichtingenbureau, de collectieve
ziektekostenverzekering, de Delftpas en het Sportfonds. Op dit moment wordt
gewerkt aan het verbeteren van deze klanteninformatie. Daarnaast wordt ook de
informatie via andere kanalen (intermediairen, website, KWIZ etc.) verbeterd.
Als instrumenten worden ingezet:
-
een verbeterde informatiemap voor klanten en ketenpartners,
zoveel mogelijk op maat van de klant;
-
een goed overzicht van de rechten en plichten van de klant
(op maat);
-
groepsvoorlichting;
-
meer scholing van medewerkers;
-
goede afspraken met ketenpartners (o.m. CWI kondigt huisbezoek gemeente aan, informatie over
interventie beleid door reintegratiebedrijven bij niet nakomen
contractafspraken door klant)
Een communicatieplan Hoogwaardig
Handhaven (zie bijlage 9) voorziet in
het aanbrengen van de samenhang tussen de instrumenten.
Meetbare doelstellingen:
-
uit de klanttevredenheidsonderzoeken blijkt een toenemende
waardering door de klant over de wijze van informeren;
-
omdat klanten beter zijn geďnformeerd daalt het aantal
fraudevorderingen ten opzichte van de huidige situatie;
-
betere informatie leidt tot minder ingediende
bezwaarschriften;
-
betere scholing leidt minder gegrond verklaarde
bezwaarschriften;
-
afnemen van de gemiddeld hoogte van de terugvorderingen
Belemmeringen in de dienstverlening moeten worden
voorkomen omdat het contraproductief werkt in het gehele handhavingsbeleid. Bij
belemmeringen in de dienstverlening gaat het om: dezelfde informatie tweemaal
vragen of dat onnodige informatie wordt gevraagd (informatie over inkomen uit
arbeid bijvoorbeeld, die via bestandsvergelijking ook verkrijgbaar is en
bovendien sneller en betrouwbaarder is); onnodig ingewikkelde vragen op
formulieren; telefonische bereikbaarheid; de communicatie tussen WIZ en de
ketenpartners; moeilijk leesbare brochures etc. De informatie-uitwisseling
tussen ketenpartners e.d. moet worden verbeterd.
Klantvriendelijke dienstverlening
bevordert de bereidheid tot (spontane) naleving van regels. Uitgangspunt blijft de centraal verantwoordelijk
klantmanager die de regie houdt over alle aspecten van de te verlenen
dienstverlening door de sector WIZ.
Inmiddels is vanuit het Rijk een traject ingezet om
te voorkomen dat aanvragers meerdere malen dezelfde informatie moeten
verstrekken. Dit is veelal nu het geval wanneer de klant eerst informatie moet
verstrekken aan het CWI. In veel gevallen is het noodzakelijk dat deze
informatie ook weer aan WIZ wordt verstrekt. Een van de elementen in dit
traject is het gebruik van het burger service nummer (ter vervanging van het
huidige sofi-nummer) dat voor álle contacten met de overheid (zowel landelijk
als lokaal) gebruikt gaat worden. Dit maakt ook een betere gegevensuitwisseling
mogelijk.
Ook de ontwikkeling van een digitaal dossier – een
landelijk initiatief van het Ministerie van SZW - maakt hier onderdeel van uit.
Het is de bedoeling dat een dergelijk dossier vanaf 1-1-2007 ingevoerd gaat
worden.
Tegelijk worden de werkprocessen gescreend op
fraudegevoeligheid en hun effectiviteit in het kader van de handhaving. Niet
effectieve controles worden vermeden. Dit betekent dat medewerkers meer tijd
kunnen besteden aan wel effectieve controles (op basis van bepaalde signalen),
aan een intensievere begeleiding en deskundigheidsbevordering. Het is noodzakelijk om medewerkers te betrekken bij
het verder vormgeven van hoogwaardig handhaven.
De beoogde effecten zijn samen te
vatten in de volgende kernpunten:
-
goede communicatie (mondeling, schriftelijk &
telefonisch), duidelijke informatie, formulieren waarvan doel duidelijk is en
die goed invulbaar zijn, afstemming op doelgroepen (maatwerk);
-
goede telefonische bereikbaarheid;
-
klantvriendelijke en klantgerichte bejegening van de klant;
-
op het niveau van werkprocessen drempels en belemmeringen
wegnemen.
De sector sluit aan bij het
gemeentebrede programma dat erop is gericht de dienstverlening te verbeteren.
Daarnaast zullen servicenormen worden ontwikkeld en zullen specifieke
maatregelen worden genomen op de bovengenoemde punten. Een kwaliteitsdenken
(plan-do-check-act) is daarbij onontbeerlijk.
Het oordeel van onze klanten is
noodzakelijk bij het verbeteren van de dienstverlening. Tweejaarlijks zal een
klanttevredenheidsonderzoek worden georganiseerd waarin naast algemene
dienstverleningselementen ook specifiek aandacht is voor handhaving. Ook zullen
we het Panel Werk en Inkomen hier in betrekken. Ten slotte zullen willekeurig
een aantal klanten worden uitgenodigd voor een groepsgesprek om van die kant
input te krijgen hoe de dienstverlening wordt ervaren en welke
verbetersuggesties er bestaan.
Als instrumenten worden ingezet:
-
een verbeterde informatiemap
-
folders op maat;
-
zinvolle en duidelijke formulieren, zoveel mogelijk op maat;
-
een laagdrempelige helpdesk
-
goede informatiesystemen;
-
goede telefonische bereikbaarheid;
-
kwalitatief goede beschikkingen;
-
werkprocessen screenen op fraudegevoeligheid en het wegnemen
van drempels in het werkproces;
-
gerichte aandacht voor het optimaliseren van de
dienstverlening bij de totstandkoming van de uitwerking van de
ketensamenwerking tussen CWI, UWV en gemeente in het nieuwe werkgebouw medio
2006;
-
kwaliteitsagenda (oppakken en vertalen signalen vanuit
Instituut Sociaal Raadslieden, commissie Bezwaar en Beroep, de ombudscommissie,
het Panel Werk en Inkomen en
maatschappelijke organisaties);
-
klanttevredenheidsonderzoeken.
Meetbare doelstellingen:
-
uit het klanttevredenheidsonderzoek blijkt een hogere
waardering door de klant van de dienstverlening door WIZ (check op informatie, folders, formulieren en
telefonische bereikbaarheid etc.)
-
minder klachten over functioneren van WIZ
-
minder ingediende bezwaarschriften
-
minder gegrond verklaarde bezwaarschriften
Vroegtijdige detectie en afhandeling van fraudesignalen
In de oude
systematiek van periodieke heronderzoeken is gebleken dat in 93% van de
gevallen er sprake is van een heronderzoek terwijl er geen sprake is van een
wijzigingen in de situatie van de klant. Daarom wil de gemeente een
efficiëntere en effectievere controlesystematiek invoeren dan de huidige
systematiek. De gemeente doet dit door middel van de methodiek van signaal- en
risicosturing en door optimaal gebruik te maken van bestandskoppelingen.
Kortom: in minder tijd gerichter en méér fraude detecteren.
De
formatie kan effectiever worden ingezet in meer begeleiding van klanten, wat
uiteindelijk moet leiden tot minder maatregelen en minder trajectuitval.
Onderzoeken kunnen ook
plaatsvinden op basis van bepaalde thema’s. Zo hebben verschillende gemeenten
de afgelopen jaren gewerkt met thema’s zoals: dure auto’s (als indicatie voor
een verzwegen inkomen of vermogen) of een gering watergebruik (als indicatie
voor het niet werkelijk wonen op het opgegeven adres) etc. Daarbij kan
intensief worden samengewerkt met andere organisaties die hierbij een belang
hebben, bijvoorbeeld: de belastingdienst, de Sociale Inlichtingen en
Opsporingsdienst (SIOD); de regionale platform fraudebestrijding (RPF); anderen
gemeenten, de UWV, huursubsidie, energiebedrijven, woningbouwcoöperaties,
politie, het Openbaar Ministerie etc.
Controle
is een doorlopend proces; vanaf de poort tot aan de beëindiging van de
uitkering. Om het effect te onderzoeken van mogelijke fraudes in de
aanvraagfase is WIZ gestart met de pilot: “Streng aan de Poort”. In dit kader
van dit traject wordt door de researchmedewerkers bij alle aanvragers om een uitkering
levensonderhoud een huisbezoek afgelegd. Doel is het verifiëren van de door de
aanvrager verstrekte informatie met de werkelijke situatie.
Als blijkt
dat de informatie niet overeenkomt met de feitelijke situatie wordt voordat de
uitkering is toegekend, actie ondernomen. Voor de gemeente heeft dit het
voordeel dat voorkomen wordt dat ten onrechte een (te hoge) uitkering wordt
toegekend. Voor de klant heeft dit als voordeel dat deze achteraf niet wordt
geconfronteerd met een fraudeschuld, een boete, een aangifte en een eventuele
vervolging.
De
uitkomsten, zoals blijken uit de evaluatie zijn zodanig dat voorgesteld wordt
de huisbezoeken als vast onderdeel van het aanvraagproces op te nemen. Wel
worden enkele groepen hiervan uitgezonderd. De uitkomsten vindt u terug in
bijlage 10.
Hoe
onderzoeken worden afgehandeld wordt verder gestandaardiseerd, zodat het beleid
en verdere afhandeling voor iedereen, ook voor de klant helder is. Dit zal ook
gecommuniceerd worden, zowel intern als extern. Ook hiervan zal een preventief
effect uitgaan.
Belangrijk daarbij is dat de
consulenten op een voldoende wijze worden ondersteund. Hiervoor is het zgn.
fraudekompas ontwikkeld. Dit is een overzicht van alle mogelijke vormen van
fraude en een handleiding waarin beschreven wordt bij welke vormen van fraude,
welke vragen moeten worden gesteld, en welke acties moeten worden ondernomen.
Bijvoorbeeld in het geval van het ontbreken van bankafschriften wordt duidelijk
beschreven welke vragen gesteld moeten worden, en wat van de consulent en van
de klant verwacht wordt.
De consulenten worden geschoold in
het gebruik hiervan. De fraudealertheid van de medewerkers wordt hiermee
verhoogd.
De beoogde
effecten van vroegtijdige detectie zijn samen te vatten in de volgende
kernpunten:
-
vroegtijdig voorkomen van ‘schade’ (ten onrechte verstrekte
uitkering);
-
voorkomen dat klanten onnodig in een straftraject terecht
komen;
-
voorkomen van langdurige terugvorderingstrajecten;
-
op termijn een verlaging van gemiddeld terug te vorderen
bedragen.
Als
instrumenten worden ingezet:
-
huisbezoeken;
-
uitgebreid rechtmatigheidonderzoek aan de poort;
-
alle relevante informatie in het dossier;
-
de ontwikkeling van een checklist voor verificatie en
validatie;
-
invoeren van het fraudekompas;
-
ontwikkelen van bruikbare en objectieve risicoprofielen;
-
aanpassen werkprocessen;
-
goede monitoring afspraken die met de cliënt zijn gemaakt;
-
afspraken met ketenpartners; in en externe communicatie.
Meetbare doelstellingen:
-
op termijn afname van het aantal signalen dat leidt tot een
nader onderzoek;
-
minder maatregelen in verband met te laat ingeleverde
inkomstenverklaringen;
-
op termijn daling van de gemiddelde fraudevordering, en
daardoor een hogere invorderingsquote.
-
toename aantal intensieve controles op basis van
risicoprofiel;
-
op termijn minder maatregelen in verband met de
reintegratieverplichtingen en minder trajectuitval.
De geloofwaardigheid van het
handhavingsbeleid staat of valt met de reactie van de gemeente indien er sprake
is van het niet naleven van de regels. Dit beleid moet helder zijn en door
iedereen binnen de organisatie worden uitgedragen. Het sanctioneren moet een
preventief effect hebben. Voorkomen moet worden dat klanten die zich wel aan de
regels houden, zich niet aangemoedigd voelen om (incidenteel) over de schreef
te gaan. Daartoe zal de gemeente een zichtbaar ‘lik op stuk’ beleid voeren.
Aandacht moet ook speciaal besteed
worden aan het niet nakomen van opgelegde verplichtingen op het gebied van
reďntegratie. Signalen die hierop duiden worden direct opgepakt door de
klantmanager (interventiebeleid).
Terugvordering is het
sluitstuk van een effectief handhavingsbeleid. In de maatregelenverordening is
vastgelegd dat de gemeente Delft alle ten onrechte ontvangen gelden
terugvordert. In geval van fraude wordt het bedrag verhoogd met een boete. Het
in te zetten incassotraject moet wel haalbaar zijn. Het aantal af te schrijven
fraudevorderingen zal tot een minimum beperkt moeten worden.
De beoogde effecten van
sanctioneren zijn samen te vatten in de volgende kernpunten:
-
haalbare incassotrajecten;
-
preventief effect als gevolg van afschrikeffect (moeilijk
meetbaar).
De in te zetten instrumenten zijn
onder andere:
-
protocollen voor opsporing, onderzoek etc.
-
een goede registratie
-
het melden van resultaten (ook de vorderingen) naar de
medewerkers;
-
het communicatieplan.
-
daling van het aantal fraudevorderingen
-
daling van het gemiddeld bedrag aan fraudevorderingen.
Handhaving in de keten van werk en inkomen
De sector WIZ is bij de instroom
en uitstroom medeafhankelijk van de ketenpartners. Het CWI en het UWV aan de
‘voorkant’ en de reďntegratiebedrijven aan de ‘achterkant’ van de keten zijn
daarbij het belangrijkst. In het Algemeen Keten Overleg waarin naast de VNG, de
Raden van Bestuur van het CWI en het UWV zijn vertegenwoordigd, zijn afspraken
gemaakt om de dienstverlening in de keten te verbeteren. Handhaving is binnen
het ketenprogramma één van de prioriteiten. Om de instroom te beperken zijn
goede afspraken nodig voor een soepele overdracht met het CWI en het UWV. Ook
met de reďntegratiebedrijven worden afspraken gemaakt over handhavingsaspecten
die er zijn met betrekking tot klanten die aan een door de gemeente
gefinancierd reďntegratietraject deelnemen. De ervaring in een aantal gemeenten
leert dat het handhaven van de arbeidsverplichting loont.
c. Het
proces van Hoogwaardig Handhaven
Het belangrijkste onderdeel binnen het gehele
werkproces is de invoering van risico en signaalsturing als basis voor de uit
te voeren controles. De werkprocessen
binnen WIZ zullen op dit punt aangepast moeten worden. Binnen de werkprocessen
staat twee elementen centraal, namelijk onderzoeken op basis van risico en
signaalsturing en het “stoplichtenmodel”.
Het stoplichtenmodel
Signalen
die worden ontvangen door WIZ kunnen onderscheiden worden in:
-
reguliere signalen (de gewone signalen die duiden op
veranderingen in de persoonlijke situatie van de klant; verhuizing;
leefsituatie; inkomen etc);
-
signalen die nader onderzoek noodzakelijk maken (signalen
die duiden op mogelijke regelovertreding)
De
reguliere signalen worden binnen het normale proces afgerond (het groene
traject). In het geval van regelovertreding wordt de klant de gelegenheid
geboden dit te weerleggen door het aanleveren van argumenten of bewijsstukken.
Is dit
afdoende dan wordt het werkproces verder afgerond (groene traject). Is dit niet
afdoende dan vindt een intensiever controletraject plaats (oranje traject), of
indien nodig een opsporingstraject (rode traject). Indien de controle of de
opsporing niet leidt tot de constatering dat er sprake is van misbruik of
fraude wordt het proces binnen het gebruikelijke groen traject afgerond.
Het stoplichtenmodel kan op deze
wijze schematisch worden weergegeven:
Groen Oranje Rood
Nog korter: de reguliere controles
worden zoveel mogelijk administratief uitgevoerd; er wordt gerichter
gecontroleerd als daar aanleiding toe is en er wordt intensief gecontroleerd
als een fraudevermoeden niet in een regulier controletraject weerlegd kan
worden.
Onderzoeken op basis van risico en
signaalsturing; themaonderzoeken
Onderzoeken op basis van signaal-
en risicosturing komen in de plaats van de periodieke heronderzoeken.
Signaalsturing houdt in
dat de intensiteit van de controle afhankelijk is van de signalen. Uit
gesprekken met de klant (intake, activering, zorg, etc.), of vanuit externe
instanties (het inlichtingenbureau, CWI, reďntegratiebedrijven, etc.) of uit
documenten (bijvoorbeeld van de klant) kunnen signalen naar voren komen. Het
doel is de signalen zo vroeg mogelijk te onderzoeken en dit te ijken door extra
uitvraag. Hierna wordt beoordeeld of het signaal op een afdoende manier is
afgedaan, dan wel of een intensief of strafrechterlijk onderzoek alsnog
noodzakelijk is. De gedachte hierachter is dat een signaal dat direct
onderzocht wordt meer oplevert dan de ongerichte controles.
Risicosturing is een
ander element in het handhavingsproces. Dit houdt in dat personen die op basis van combinaties van historische
gegevens (bijvoorbeeld eerder gefraudeerd) of feitelijke objectieve gegevens
een verhoogd risico op fraude hebben, intensiever onderzocht worden dan
personen waar dat niet het geval is. De bedoelde gegevens kunnen enerzijds
worden verkregen uit lokale ervaringen, maar anderzijds ook uit landelijke
objectiveerbare gegevens. Deze gegevens zijn in verschillende bronnen
opgeslagen. Risicosturing is daarmee aanvullend op de signaalsturing.
Op basis van de beschikbare
objectieve informatie (zowel landelijk als lokaal) wordt een profiel ontwikkeld
waarmee kan worden vastgesteld of de betrokken persoon een hoger risico op
regelovertredend handelen heeft. Hierbij wordt gebruik gemaakt van de zgn.
scorekaart van RADAR en Stimulansz. Zij hebben dit soort informatie (landelijk)
reeds verzameld en op basis daarvan
profielen ontwikkeld. In veel gemeenten wordt al gebruik gemaakt van deze
scorekaart om risico’s in kaart te brengen.
Zo is bijvoorbeeld vastgesteld dat
betrokkenen met een arbeidsverleden in de bouw of in de horeca een groter
risico vormen. Ook de aanwezigheid van schulden betekent een verhoogd risico.
In de scorekaart zijn nog veel meer gegevens verwerkt. Door dit soort gegevens
te combineren kunnen risicoprofielen worden samengesteld. Discriminerende
gegevens[2]
worden niet gebruikt.
Risicosturing betekent feitelijk
dat elke klant de controle krijgt die bij hem/haar past. Hoe meer risico, hoe
nauwgezetter de controle. Dit betekent niet dat een hogere score automatisch
leidt tot een oranje traject. In eerste aanleg gaat het om controles in het
groene traject. Pas na een waardering van het signaal wordt besloten of
doorgeleiding naar het oranje traject aan de orde is.
Themacontroles zijn een bijzondere vorm
van risicosturing. Een themacontrole kan op verschillende manieren worden
ingezet. De themacontrole kan los van een signaal of risico worden ingezet op
het gehele klantenbestand of op delen daarvan, waarbij klanten thematisch, dat
wil zeggen projectmatig, worden gecontroleerd op één van de vier toetsgebieden[3].
Bij een themacontrole gaat het om een in de tijd afgebakend project waarbij een
risicogroep of een bepaalde risicowijk intensief wordt gecontroleerd. Ook de
gemeente Delft heeft hier ervaring mee door participatie in het Regionaal Platform Fraudebestrijding.
Samenvattend:
Het inzetten op risicosturing levert een aantal specifieke voordelen op:
-
tijdwinst doordat de in te zetten controles gerichter worden
toegepast;
-
de tijd die beschikbaar
is voor controle wordt door een goede selectie verdeeld over de juiste
klanten binnen de juiste fraudevormen waardoor uiteindelijk meer fraude wordt
opgespoord;
-
er vindt weliswaar een
selectie plaats op basis van signalen, maar alle klanten worden op dezelfde uniforme
wijze beoordeeld;
-
het risicomodel fungeert
als een objectief selectiemodel;
-
door een betere registratie
gerichter sturen op kwantiteit en kwaliteit.
Regionaal Platform Fraudebestrijding Haaglanden Hollands
Midden.
In januari 2004 is een landelijk dekkend netwerk van
interventieteams ingesteld. Nederland is daartoe ingedeeld in negen regio’s. De
gemeentelijke inbreng in die regio’s wordt verzorgd door Regionale Platforms.
Eén daarvan is het Regionaal Platform Fraudebestrijding Haaglanden Hollands
Midden.
Kaderstellend
voor de uitvoering van projecten is de landelijke “Samenwerkingsovereenkomst
voor interventieteams” van 8 oktober 2003. Deze overeenkomst regelt de
samenwerking op interventieterrein tussen de gemeenten, de Belastingdienst, de
Arbeidsinspectie, het Uitvoeringsinstituut Werknemersverzekeringen (UWV), de
Sociale Verzekeringsbank (SVB), het Openbaar Ministerie en de departementen
Financiën en Sociale Zaken en Werkgelegenheid.
De landelijke structuur van regionale interventieteams komt
voort uit het beleidsvoornemen van het Ministerie van Sociale Zaken en
Werkgelegenheid tot intensivering van de repressieve multidisciplinaire aanpak
van fraude. Waar de Regionale Interdisciplinaire Fraudeteams (RIF's) als
voorlopers voornamelijk waren gericht op het blootleggen van fraudestructuren,
zijn de Regionale Interventieteams primair gericht op het door middel van
repressieve controle en lichte opsporing[4]
herstellen van de rechtmatige situatie.
Er is een Landelijke Stuurgroep Interventieteams (LSI). Deze
geeft toestemming en is eindverantwoordelijk voor de resultaten van de 9
Regionale Platforms. De Regionale platforms worden facilitair ondersteund door
twee ambtelijke fte, bestaande uit een Coördinator en een
Projectleider/beleidsmedewerker.
Werkproces
Hoogwaardig Handhaven moet geďntegreerd worden
binnen de werkprocessen van WIZ. De klantmanager heeft in de huidige situatie
reeds een taak in het handhaven, maar deze rol zal met het stoplichtenmodel
toch veranderen.
De klantmanager houdt zijn rol als de centrale
contactpersoon voor de klant. De signalen worden door hem ontvangen. Hij
spreekt met de klant over de ontvangen signalen, en hij beoordeelt of bepaalde
signalen op een afdoende manier zijn weerlegd. In eerste instantie wordt
daarbij gebruik gemaakt van een risico-inschatting op basis van het groene
protocol. Blijkt de weerlegging onvoldoende dan wordt de controle opgeschaald
naar een hoger niveau, waarbij gebruik wordt gemaakt van een ander
risicoprofiel. Zo niet, dan is hij verantwoordelijk voor het inzetten van het
oranje of het rode traject.
Het gehele “werkproces signaalsturing”, met daarin
het onderscheid tussen het groene, oranje en rode traject kan schematisch als
volgt worden weergegeven.
***) Bron kan zijn: risicoprofiel, of verzameling
risicoprofielen.
De winst voor de organisatie
Organisatorisch vraagt het vervangen van de
periodieke heronderzoeken door onderzoeken op basis van signaal en
risicosturing een flinke inspanning. Het levert echter ook een aantal
winstpunten op:
-
op
vakteamniveau ontstaat de mogelijkheid een groot aantal uren effectiever in te
zetten op de deelgebieden handhaving, trajectbegeleiding, zorg en
inkomensondersteuning. De klantmanager kan zich meer bezighouden met dingen die
vanuit de optiek van de klant belangrijker zijn.
-
Op
het niveau van de klantmanager ontstaat een effectievere en beter herkenbare
omgang met de klant. Handhaving en reintegratie groeien uit tot volwaardige
kerntaken van de klantmanager. De situatie van de klant bepaalt op welk element
de nadruk komt te liggen.
-
Binnen
het werkproces signaalsturing worden signalen en de afhandeling daarvan
structureel vastgelegd. Dit biedt meer mogelijkheden tot het sturen op
kwantiteit en kwaliteit.
-
Voor
de klant betekent dit meer contacten waarvan de inhoud als wezenlijk belangrijk
wordt ervaren (in plaats van het vragen naar bekende gegevens).
-
De
kwaliteit van het klantmanagement wordt verbeterd doordat naast
kennisbevordering in de cursussen structureel ook aandacht besteed kan worden
aan vaardigheidstraining.
Andere inzet klantmanagers
In de huidige praktijk vinden
heronderzoeken naar rechtmatigheid plaats op basis van periodiciteit. Die
controle is voor iedereen gelijk en weinig effectief. Voor klanten wekt een
dergelijk onderzoek irritaties op, wat draakvlak verminderend werkt.
Met het concept hoogwaardig
handhaven wordt de kennis en kunde effectiever ingezet door een betere
begeleiding van de klant, een betere zorg en meer gerichte controles.
Op basis van monitoring en
(tussen)evaluaties wordt gestuurd op een goede balans tussen deze drie
elementen en tijdig gereageerd op actuele ontwikkelingen.
Doordat het maandelijks
informatieformulier wordt gehandhaafd blijft de rechtmatigheidcontrole, voor
die gevallen van wie geen signalen worden ontvangen, c.q. klanten, die niet
behoren tot een bepaald risicoprofiel, gehandhaafd. Daarmee wordt de
rechtmatigheid afdoende geborgd.
Tijdpad
De implementatie van het concept
hoogwaardig handhaven omvat een veelheid aan acties en instrumenten die moeten
worden ingezet c.q. ontwikkeld. Dit beleidsplan beschrijft het kader en de
belangrijkste acties die in dit kader moeten worden geďmplementeerd, met de
bijbehorende instrumenten.
Jaarlijks zal de sectorleiding WIZ
een controleplan vaststellen waarin wordt beschreven welke acties in dat jaar
in dat kader zullen worden ondernomen binnen het handhavingsbeleid.
Daarin wordt een onderscheid
gemaakt in een viertal handhavingterreinen ( wonen en werken; identiteit;
inkomen en vermogen). In het controleplan wordt vastgesteld welk handhavingterrein
prioriteit heeft voor het komend jaar en welke onderzoeken, op basis van welke
risicoprofielen en/of thema’s, plaats gaan vinden.
Over de uitkomsten hiervan zal
jaarlijks verantwoording worden afgelegd aan de gemeenteraad.
Communicatie, zowel intern als extern is een wezenlijk onderdeel van dit handhavingsconcept. Daarom is een communicatieplan Hoogwaardig handhaven opgesteld (zie bijlage 9).
De werkprocessen binnen WIZ zullen
veranderen. De invoering van het stoplichtenmodel en het doen van onderzoeken
op basis van signaal en risicosturing worden vanaf 1 januari 2006
geďmplementeerd.. De voorbereidingen hiervoor zijn reeds in gang en de concrete
acties in dit kader worden beschreven in het controleplan dat door de
sectorleiding zal worden vastgesteld. Het controleplan voor 2006 is ter
kennisneming als bijlage (bijlage 8) bijgevoegd.
In het implementatietraject zal
een onderscheid worden gemaakt tussen nieuwe klanten en het bestaande bestand.
Met de invoering van
heronderzoeken op basis van signaalsturing betekent dat niet langer wordt
gewerkt met heronderzoeken op basis van vastgestelde periodes. Voorgesteld
wordt dan ook het huidige heronderzoekplan in te trekken.
Het maandelijks
Informatieformulier blijft gehandhaafd.
De invoering van deze veranderende
werkprocessen zal worden gemonitoord. In het handhavingsverslag over 2006 zal
hierover verantwoording afgelegd. Dit verslag zal ook de basis zijn voor
verdere verbeteringen.
Het nieuwe handhavingsbeleid vergt
ook veel van de medewerkers binnen WIZ. De medewerkers ontvangen een continue
scholing. De komende periode zal het handhavingsbeleid daarin nadrukkelijker
aan de orde komen. De regierol die de
klantmanager heeft moet verder worden uitgebouwd. De klantmanager zal meer en
meer gestuurd worden vanuit de klant in plaats vanuit de werkprocessen binnen
WIZ. Dit betekent een cultuuromslag voor de medewerkers. Het fraudekompas zal
in de loop van 2006 aan de medewerkers worden aangeboden en worden
geďnstrueerd.
Op basis van landelijk ontwikkelde
en beproefde formats door tal van gemeenten in samenwerking met branche
organisaties wordt op basis van geobjectiveerde criteria invulling gegeven aan
signaal- en risicosturing.
De eerste risicoprofielen en/of
thema’s als basis voor een nader onderzoek zullen begin 2006 worden ontwikkeld,
zodat mogelijk nog in het eerste kwartaal 2006, met de eerste onderzoeken
gestart kan worden. Hiertoe worden voor de medewerkers protocollen ontwikkeld
(gereed bij de aanvang van het onderzoek) zodat voor hen duidelijk is wanneer
er sprake is van fraude en hoe in bepaalde situaties gehandeld moet worden.
Deze protocollen zullen op basis van ervaringen periodiek worden aangepast en
verder ontwikkeld.
Samengevat:
- vierde kwartaal 2005: vaststellen
communicatieplan Handhaven
- vierde kwartaal 2005 start
communicatieactiviteiten
- vierde kwartaal 2005 vaststellen
controleplan door sectorleiding
- eerste kwartaal 2006 bestandsanalyse
- eerste kwartaal 2006 invoering
stoplichtenmodel en risico en signaal sturing
- eerste kwartaal 2006 intrekken
huidige heronderzoekplan
- eerste kwartaal 2006 instructie
medewerkers over fraudekompas
- eerste kwartaal 2006 ontwikkeling
risicoprofielen
- derde kwartaal 2006 eerste
themaonderzoeken
- eerste kwartaal 2007 verantwoording
handhavingsactiviteiten over 2006
- Verantwoording
Onder de WWB hoeft de gemeente
veel minder te verantwoorden naar het ministerie van SZW. De gemeente moet een
verantwoording afleggen aan de gemeenteraad. Dit wordt ondersteund door een
verklaring van de accountant.
Zoals eerder aangegeven, is in
Delft de handhavingverordening geďntegreerd in de maatregelenverordening. In
deze verordening (artikel 16) is onder andere opgenomen dat:
§
het college periodiek, doch ten minste een maal per vier
jaar een handhavingsbeleidplan aan de gemeenteraad aanbiedt;
§
jaarlijks wordt gerapporteerd over de resultaten van het
gevoerde beleid.
De jaarlijkse rapportage zal naast
de resultaten van het fraudeopsporingsbeleid ook aandacht besteden aan de
andere elementen van het handhavingsbeleid.
Een verantwoording over het
preventieve beleid:
Hierbij zal aandacht besteed
worden aan:
§
de acties vanuit WIZ gericht op het vroegtijdig informeren;
§
de acties van WIZ met betrekking tot een verbetering van de
dienstverlening;
§
de samenwerking met ketenpartners.
Een verantwoording van het
repressieve beleid:
§
het daadwerkelijk opleggen van maatregelen;
§
de resultaten van het terugvorderingsbeleid;
§
de samenwerking met de ketenpartners.
Een verantwoording van de
uitgevoerde controles:
§
de resultaten van de controles aan de poort;
§
de resultaten van de controles op de lopende uitkeringen;
§
de controles bij de beëindigingen van de uitkering;
§
de samenwerking met de ketenpartners.
Een belangrijk aandachtspunt is
het kwantificeren van de beoogde effecten van de verschillende
handhavingactiviteiten in termen van meetbare doelen, resultaten en normen. De
controles en de resultaten daarvan – de repressieve elementen – uit het
handhavingsbeleid laten zich gemakkelijker kwantificeren, dan de preventieve
elementen. Jaarlijks wordt een verslag aangeboden van de resultaten van het
repressieve beleid zoals dat in het controleplan is uitgewerkt.
- Conclusie en voorstel
Samenvattend is het doel van
hoogwaardig handhaven het bevorderen van de spontane regelnaleving en het
ontwikkelen van een efficiënte controlemethodiek. De hoofddoelstelling is het
voorkomen van fraude binnen de
uitkeringen die door de gemeente worden verstrekt.
Uitgangspunten hierbij zijn:
-
de cliënt is betrouwbaar; totdat het tegendeel wordt bewezen;
-
vertrouwen is goed, maar controleren moet;
-
controleren betekent een inspanningsverplichting;
-
onnodige controles worden vermeden
-
als er een aanleiding is wordt er intensiever gecontroleerd;
-
lik-op-stuk als daar aanleiding toe is;
-
de controles worden ondersteund door een goede en heldere
voorlichting en een goede dienstverlening.
Doordat niet effectieve controles
worden vermeden kan meer tijd worden besteed aan de wel effectieve controles.
Dit levert de organisatie verschillende voordelen op, zoals tijdwinst, een
objectieve selectie van controletrajecten en uniforme afhandeling, een goed
gebruik van de beschikbare expertise en een goede registratie van de signalen.
De klantmanager kan zich meer richten op zijn taken op het gebied van
reintegratie, trajectbegeleiding, zorg en het waarborgen van het inkomen van de
klant.
Verwacht wordt dat dit alles op
termijn zal leiden tot minder trajectuitval en een hogere uitstroom.
Door een betere voorlichting en
dienstverlening zijn de verwachtingen over en weer helder. De toegangscontrole
is streng. Door een effectievere inzet worden in eerste instantie meer
regelovertredingen geconstateerd. Dit wordt op termijn minder. De klantmanagers
kunnen meer tijd besteden aan begeleiding. De opbrengst van hoogwaardig
handhaven komt in meerdere punten tot uitdrukking.
Dit beleidsplan leidt tot de
volgende voorstellen:
- Het concept Hoogwaardig Handhaven vaststellen
als kader voor het totale handhavingsbeleid binnen WIZ en dit voorstel ter
goedkeuring voorleggen aan de gemeenteraad;
- Akkoord gaan met de genoemde
beleidsdoelstellingen:
- Cliënten zijn duidelijk geďnformeerd over hun
rechten en plichten en de wijze van controle. De verwachtingen over en
weer zijn helder.
b. De dienstverlening is zodanig
geoptimaliseerd dat die cliënten met weinig veranderingen in hun persoonlijke
omstandigheden te maken met minder
intensieve
controles. De beschikbare middelen worden zo efficiënt mogelijk ingezet.
c. De
controles zijn effectief en efficiënt. Fraude wordt op een zo vroeg mogelijk
tijdstip herkend en onderzocht met een efficiënte inzet van de beschikbare
middelen.
d. De
fraudeur wordt gestraft door of het opleggen van een maatregel of het doen van
aangifte bij het Openbaar Ministerie en door het terugbetalen van de teveel
ontvangen uitkering. Door de aandacht hiervoor wordt de subjectieve pakkans
vergroot wat zal leiden tot minder regelovertredend gedrag van de overige
klanten.
- Akkoord gaan met instrumenten en meetbare doelstellingen;
- Akkoord gaan met de invoering van signaal- en
risicosturing als werkproces binnen WIZ;
- Akkoord gaan met een anoniem steekproefonderzoek
onder het klantenbestand van WIZ naar de aanwezigheid van fraude; en dit
onderzoek aan het eind van de planperiode herhalen.
- Continueren van huisbezoeken als vast onderdeel
van het aanvraagproces, met uitzondering van aanvragen door echtparen,
thuiswonende jongeren en personen wonend bij de Stichting Jeroen, tenzij
redenen zijn om hiervan af te wijken.
- Implementatie van het handhavingsbeleid binnen
de sector WIZ;
- Aan sectorleiding WIZ mandaat verlenen voor het
vaststellen van jaarlijkse controleplan.
- Per 1 januari 2006 het huidig heronderzoekplan
intrekken.
Bijlage 1. Risicoanalyse WWB
Elke wet draagt een aantal
risico’s van fraude in zich. De risico’s in de WWB komen voort uit het feit dat
de woon- en leefomstandigheden van de klant mede bepalend zijn voor het recht
op en de hoogte van de uitkering. Deze omstandigheden zijn niet direct vast te
stellen buiten de klant. Dit geldt ook voor zwart werk of voor verzwegen vermogen.
Administratieve controle alleen is onvoldoende. Je hebt er altijd de klant (en
zijn verhaal) voor nodig. Dit betekent dat de klant invloed kan uitoefenen op
de informatie die de dienst krijgt.
Administratieve controle
(bureauonderzoek, bestandskoppeling) helpt de sector WIZ een eind op weg. Maar
lang niet alle fraudevormen zijn administratief detecteerbaar. Medewerkers
zullen voor feitelijke waarnemingen (bijvoorbeeld: huisbezoek, het raadplegen
van mogelijke werkgevers, verhuurders, etc.) op pad moeten om de
controlerisico’s voldoende te kunnen beheersen. Op pad gaan is echter een dure
wijze van controleren. Het vergt veel tijd van de medewerkers.
Fraudestrategieën
Klanten in de bijstand kunnen fraudestrategieën hanteren die
administratief lastig te detecteren zijn. De belangrijkste strategieën zijn:
- Documentfraude: een
vervalst paspoort en bankafschriften waarmee is gesjoemeld;
- Procedurefraude: de klant is goed ingevoerd
in de wijze waarop de dienst de wet uitvoert, en maakt van deze kennis soms handig misbruik;
- Verzwijgfraude: de klant verzwijgt
informatie die noodzakelijk is voor de vaststelling van (de hoogte van)
zijn uitkering;
- Constructiefraude:de klant creëert met
voorbedachten rade een ‘papieren werkelijkheid’ die zeer moeilijk te
ontrafelen is.
De kunst is de controle zo in te
richten, dat de risico’s voor de gemeente worden geminimaliseerd, de klant niet
nodeloos wordt bevraagd en dat bij voorkeur een groot en duur controleapparaat.
Bijlage 2. Verplichtingen
binnen de WWB
In de WWB zijn een aantal soorten
verplichtingen opgenomen. Al deze verplichtingen vragen daarbij op een controle
op het nakomen hiervan. In deze bijlage vindt u een overzicht van alle
verplichtingen.
1. Voldoende verantwoordelijkheidsbesef tonen voor de bestaansvoorziening
De verplichting om voldoende besef
van verantwoordelijkheid te tonen voor de voorziening in het bestaan geldt
reeds voordat een bijstandsuitkering wordt aangevraagd.
2. De plicht tot arbeidsinschakeling
De plicht tot arbeidsinschakeling
is neergelegd in artikel 9 van de WWB en bestaat uit twee soorten
verplichtingen: a) de plicht om naar vermogen algemeen geaccepteerde arbeid te
verkrijgen en deze te aanvaarden en b) de plicht gebruik te maken van een door
het College aangeboden voorziening gericht op ondersteuning bij
arbeidsinschakeling. De maatregelen, uitgewerkt in de reďntegratieverordening vormen hiervoor de
juridische basis.
3. De informatieplicht
Artikel 17, 1e lid, bepaalt dat de
klant op verzoek of onverwijld uit eigen beweging mededeling doet aan het
College van alle feiten en omstandigheden waarvan hem redelijkerwijs duidelijk
moet zijn dat zij van invloed kunnen zijn op zijn arbeidsinschakeling en het
recht op bijstand.
4. De medewerkingplicht
De plicht van
uitkeringsgerechtigden om desgevraagd het College medewerking te verlenen die
redelijkerwijs nodig is voor de uitvoering van de wet is neergelegd in artikel
17, tweede lid WWB. De medewerkingplicht kan uit allerlei concrete
verplichtingen bestaan, zoals het toestaan van huisbezoek en het meewerken aan
een psychologisch onderzoek. Onder de medewerkingplicht valt ook dat de klant
zich behoorlijk dient te gedragen. Agressief, zij het dat er in dat geval
sprake moet zijn van verwijtbaarheid (geldt ook bij overtreding van andere
verplichtingen) en van gedrag dat in het normale menselijke verkeer in alle
gevallen als onacceptabel kan worden beschouwd, kan aanleiding zijn voor een
sanctie.
5. Aanvullende verplichtingen
Naast algemene, voor iedere
uitkeringsgerechtigde geldende verplichtingen, kent de WWB het College
bevoegdheid toe om aanvullende verplichtingen op te leggen. Het betreft
verplichtingen die strekken tot arbeidsinschakeling, dan wel verband houden met
de aard en het doel van een bepaalde vorm van bijstand of strekken tot vermindering
of beëindiging van de bijstand.
6. De identificatieplicht
Artikel 17, 4e lid WWB,
bepaalt dat een ieder desgevraagd, verplicht is aan het College informatie te
verstrekken over zijn identiteit, voor zover dit redelijkerwijs nodig is voor
de uitvoering van deze wet. De verplichting is in vergelijking met de Abw
uitgebreid. Onder de WWB mag, in het kader van een handhavingonderzoek, op meer
plaatsen en aan meer personen gevraagd worden naar identiteitsbewijzen (o.a.
relevant bij onderzoek naar zwart werken).
Bijlage 3. Overzicht aanpak en
instrumenten per visie-element
Schema 4: visie-element ‘daadwerkelijke sanctioneren’
Bijlage 4: Risicoanalyse per handhavinggebied
Als
onderdeel van de implementatie zal ook van bestaande klanten een objectieve
risico-inschatting worden gemaakt. Leidraad hierbij zijn de ervaringen zoals
die de afgelopen ruim twee jaar dat het model Hoogwaardig Handhaven in meer dan
140 gemeentes is ingevoerd, zijn opgedaan. Als onderdeel van de ondersteuning
die het ministerie biedt bij de invoering van Hoogwaardig Handhaven zijn door
de stichting Stimulansz, in samenwerking met diverse gemeentes en
adviesorganisaties als Radar, evaluaties opgemaakt. Met name op het gebied van
risicoanalyse is veel werk verricht waarbij WIZ Delft kan aansluiten. Een
belangrijk resultaat van de doorlopende evaluatie is de vaststelling van vijf
handhavinggebieden, te weten Identiteit, Woon- en leefsituatie, Inkomen en
werk, Vermogen en Overige, met daaraan gekoppeld de risico’s per
handhavinggebied. Dit overzicht is opgenomen in Bijlage 1.
In onderstaand overzicht zijn de
factoren met een aangetoond hoger frauderisico per handhavinggebied weergegeven.
|
Handhavinggebied |
Mogelijke
risico’s |
|
Identiteit |
-
verblijfsdocument
-
geldigheid
reisdocumenten uit andere EU-landen -
niet-ingeleverde
Nederlandse reisdocumenten van overledenen -
fantasienummers,
oftewel documenten waarvan het geponste nummer handmatig door een fraudeur is
veranderd -
verblijfsvergunningen
van overledenen. -
misbruik
van sofi-nummers -
“look-a-like fraude” |
|
Woon- en
leefsituatie |
-
leefomgeving
postadres woonsituatie -
mutaties
in woon-/leefsituaties -
risicoadressen -
kamerbewoners -
kostgangers -
zwervers -
klanten
met postbus -
éénoudergezin
waar ex na een jaar nog niet zelfstandig woont -
meer
dan 2 uitkeringsgerechtigden per adres -
jonge
alleenstaande -
inwonend
bij ouders -
schijnverlating -
alleenstaande
ouders met recent kind geboren -
hoge
elektriciteitsrekening |
|
Inkomen/werk |
-
aard
van het beroep uitzendwerk parttimewerk -
wijze
van betaling inkomen/pensioen buitenland -
glazenwassers -
ex
bouwvakker -
wiettelers -
freelance-inkomsten -
vrijwilligerswerk -
beginnende
ondernemers in (semi)illegale branche (coffeeshops) -
risicobranche -
fase
4 met courant beroep -
parttimers
(nul-urencontract, taxi, horeca, tuinbouw) -
marginale
zelfstandige -
aanvullende
inkomsten 65+-ers |
|
Vermogen |
-
bezittingen
buitenland -
overig
vermogen vervoermiddel -
auto,
motor, boot caravan bezit -
onroerend
goed bezit in buitenland -
max.
WW -
erfenissen |
|
Algemeen |
-
hobby/vrijetijdsbesteding
vakantie -
uitstroomtraject
bestedingspatroon -
klanten
met meerdere maatregelen -
klanten
die nooit klagen/ nooit bijzondere bijstand aanvragen -
rustplanners -
klanten
met schuldenproblematiek -
niet
nakomen van afspraken -
onwillige
klant |
Bijlage 5: Overzicht handhavingsinstrumenten
Uit de Kennisbank Hoogwaardig
Handhaven en de huidige praktijk zijn een aantal handhavingsinstrumenten te
benoemen die inzetbaar zijn in de nieuwe opzet van de rechtmatigheidcontrole.
|
Instrument |
Omschrijving |
|
IF |
Maandelijkse inkomstenformulier |
|
Huisbezoek |
Verificatie ter plekke in de woning klant |
|
Stoplichtmodel |
Werkwijze met verdeling klantbestand op handhavingrisico |
|
Signaalwaardering |
Onderzoek op klantniveau n.a.v. een concreet signaal |
|
Themacontrole |
Onderzoek op bestandsniveau gericht op een concrete
risico-indicatie |
|
Scorekaart |
Middel om klanten te kwalificeren op handhavingrisico’s |
|
Databasekoppelingen |
Middel om signalen te genereren door koppeling van
gegevensbestanden |
|
Technische voorzieningen |
Hulpmiddel om verificatie uit te voeren |
|
Intensieve controle |
Werkwijze bij aangetoonde kans op fraude |
De instrumenten zijn in te delen op klantniveau en op
bestandsniveau.
|
Klantniveau |
Bestandsniveau |
|
IF Huisbezoek Stoplichtmodel Signaalwaardering Scorekaart Technische voorzieningen |
Themacontrole Databasekoppelingen Technische voorzieningen |
Bijlage 6: Resultaten fraudebeleid
over de periode 2000-2004
In het fraudebeleidsplan 2001-2005 zijn een aantal
kwantitatieve doelstellingen opgenomen. De resultaten hiervan worden in deze
bijlage kort opeen rijtje gezet. In de jaarverslagen sociale recherche, die u
jaarlijks ter kennisname worden toegezonden kunt u meer informatie vinden.
Het jaarverslag 2004 zal u
binnenkort worden aangeboden.
De kwantificeerbare doelstellingen
zijn:
- Het verhogen van het aantal fraudeopsporingen gedurende de planperiode met
10%, danwel het verhogen van het terug te vorderen bedrag met 10%
- Het aantal signalen van witte fraude de planperiode met 10% verlagen, Voor
wat de melddingen van zwarte fraude wordt ook gestreefd naar een daling
van het aantal meldingen
Formatie bijzonder onderzoek
De formatie van de medewerkers die
zich bezig houden met het opsporen van fraude is op dit moment als volgt:
-
aantal sociaal rechercheurs 5 fte
-
medewerkers bijzonder onderzoek 3,5 fte
Tabel 1:
Instroom reguliere fraudemeldingen in absolute
aantallen (geen signalen van de belastingdienst of inlichtingenbureau)
|
Meldingen afkomstig van / jaar |
2000 |
2001 |
2002 |
2003 |
2004 |
Gemid. |
|
medewerkers |
128 |
162 |
90 |
101 |
112 |
118 |
|
Burgers |
86 |
73 |
92 |
114 |
74 |
88 |
|
Instanties |
46 |
46 |
53 |
58 |
71 |
55 |
|
TOTAAL |
260 |
281 |
235 |
273 |
257 |
261 |
Uit deze tabel blijkt dat het aantal fraudemeldingen
gedurende de planperiode redelijk constant is gebleven. Opvallend is het wel
dat het aantal meldingen dat wordt ontvangen van andere instanties elk jaar
toeneemt.
Tabel 2:
Instroom reguliere fraudemeldingen in procenten
(geen signalen van de belastingdienst of inlichtingenbureau)
|
Meldingen afkomstig van / jaar |
2000 |
2001 |
2002 |
2003 |
2004 |
Gemid. |
|
medewerkers |
49 |
58 |
39 |
37 |
44 |
45 |
|
Burgers |
33 |
26 |
39 |
42 |
29 |
34 |
|
Instanties |
18 |
16 |
22 |
21 |
27 |
21 |
|
TOTAAL |
100 |
100 |
100 |
100 |
100 |
100 |
Ook uit deze tabel blijkt de toename van het aantal
meldingen van instanties.
Tabel 3:
Aantal verrichte fraudeonderzoeken naar reguliere
fraude (geen belastingsignalen)
|
Aantal onderzoeken / jaar |
2000 |
2001 |
2002 |
2003 |
2004 |
Gemid. |
|
Positief (geconstateerde fraude) |
73 |
89 |
82 |
97 |
97 |
88 |
|
Negatief[5] |
31 |
34 |
80 |
92 |
96 |
67 |
|
Geen fraude |
0 |
8 |
3 |
8 |
2 |
4 |
|
TOTAAL |
104 |
131 |
165 |
189 |
220 |
160 |
Het aantal fraudeonderzoeken gedurende de
planperiode is meer dan verdubbeld, waarmee aan de doelstelling is voldaan.
Tabel 4:
Vastgestelde fraudebedragen x € 1000,- uit de
reguliere onderzoeken.
|
Bedragen x € 1000,00 / jaar |
2000 |
2001 |
2002 |
2003 |
2004 |
Gemid. |
|
fraudebedragen |
287 |
318 |
622 |
607 |
1.135 |
629 |
De vastgestelde fraudebedragen zijn gedurende de
planperiode meer dan verdubbeld, zodat aan de doelstelling is voldaan.
Tabel 5:
Geraamde besparingen op uitkeringen per maand op
basis van de reguliere fraudeonderzoeken doordat uitkeringen worden beëindigd,
c.q. worden verlaagd.
|
Bedragen x € 1000,00 / jaar |
2000 |
2001 |
2002 |
2003 |
2004 |
Gemid. |
|
Geraamde besparingen per maand |
13.1 |
24.2 |
25.8 |
39.3 |
57.1 |
31.9 |
De besparingen per maand doordat uitkeringen worden
beëindigd of verlaagd werden niet in een doelstelling vertaald. Duidelijk is
wel dat ook dit leidt tot flinke besparingen voor de gemeente.
Tabel 6:
Instroom witte fraudes (belastingsignalen)
Deze gegevens komen altijd achteraf beschikbaar. De
gegevens over 2000 bijvoorbeeld komen pas in 2002. In 2004 zijn de gegevens
verwerkt over 2002. Het aantal meldingen van witte fraudes loopt af. Daarnaast
is ook het Inlichtingenbureau per 1-1-2003 van start gegaan. Dit levert ook
signalen van witte fraudes. Het verschil is dat deze signalen veel sneller
worden ontvangen (en afgehandeld).
|
Belastingjaar |
1998 |
1999 |
2000 |
2001 |
2002 |
Gemid. |
|
Verwerkt in |
2000 |
2001 |
2002 |
2003 |
2004 |
|
|
Aantal ontvangen signalen |
2193 |
1802 |
1586 |
1367 |
1344 |
1658 |
|
Waarvan fraudes |
106 |
133 |
91 |
127 |
124 |
116 |
Het aantal witte fraudes, zoals deze blijken uit de
belastingsignalen zijn gedurende de planperiode sterk afgenomen. Ook op dit
punt is voldaan aan de doelstellingen.
Controleplan 2006
Sector WIZ Delft
19 oktober 2005
