De babyboomgeneratie van na de oorlog zal over
enkele jaren met pensioen gaan. Dat betekent dat de bevolking van Delft
langzaam zal vergrijzing. Deze nog ”jonge” ouderen zijn over het algemeen gezond
en ze hebben gemiddeld nog een behoorlijk aantal jaren om van hun pensioen te
genieten. Maar er is nu reeds een groep ouderen die het zonder ondersteuning
niet redt en ook die groep zal stijgen in aantal.
Landelijk wordt op deze ontwikkeling ingespeeld.
Het kabinet heeft in 2005 7 speerpunten benoemd waar de komende jaren aandacht
aan besteed moet worden:
Het vorige college had deze ontwikkeling reeds
voorzien en heeft in haar collegeprogramma opgenomen dat de zorg voor ouderen,
aangevuld met mensen met een functiebeperking, een belangrijk item is.
Wonen, zorg en welzijn in Delft
Een aantal instellingen die actief waren op het
gebied van Wonen, zorg en Welzijn (WZW) heeft elkaar in 2003 reeds gevonden.
Samen met de gemeente zijn zij onder andere verantwoordelijk voor de invoering
van het “Delfts zorgabonnement”. Omdat werd ingezien dat regie op het
beleidsterrein van belang is, is de gemeente verzocht de regie op zich te
nemen. De bestaande groep instellingen werd uitgebreid en organisaties die
ouderen en mensen met een functiebeperking vertegenwoordigen werden toegevoegd.
Zo werd de Stuurgroep WZW in 2004 opgericht met wethouder Rensen als
voorzitter. De stuurgroep bepaalde dat er alvorens verder gegaan zou worden, er
eerst een visie moest komen op het gebied van wonen, zorg en welzijn.
De basis voor de visie is het breed gedeelde
uitgangspunt dat ouderen en mensen met een functiebeperking zo lang mogelijk
zelfstandig moeten kunnen (blijven) wonen.
Uit de visie bleek
dat het belangrijk is om het zorg- en welzijnsaanbod beter op elkaar af
te stemmen en dat het aanbod voor ouderen en gehandicapten geschikte woningen
voor 2015 moet worden uitgebreid met:
Het aanbod aan intramurale plaatsen moet
daarentegen met 816 worden verminderd. In de visie wordt de conclusie getrokken
dat de afstemming op het gebied van Wonen, zorg en welzijn het beste kan worden
gerealiseerd door het inrichten van woonservicezones.
In de visie staat verder dat alle partijen met
elkaar een convenant opstellen om de
visie te realiseren. De stuurgroep stelde een werkgroep in met de opdracht een
dergelijk convenant op te stellen.
In het convenant hebben alle partijen zich
verplicht zich in te spannen om in onderlinge samenwerking en afstemming de kwalitatieve en
kwantitatieve opgave voor Delft op het gebied van WZW te realiseren. Daartoe
worden tweejaarlijkse prestatieafspraken gemaakt waarbij zoveel mogelijk wordt
ingespeeld op de wensen van de clienten en consumenten. Overeengekomen werd dat
alle partijen rapporteren over de stand van zaken van de uitvoering van de
prestatieafspraken in de Stuurgroep WZW. Het convenant wordt steeds aangegaan
voor de duur van 5 jaar, maar heeft een horizon tot 2015.
Januari 2005 zijn de prestatieafspraken WZW
2005-2007 getekend, die alle partijen bindt om hetgeen zij zijn overeengekomen
(uitgezonderd opplussen en nieuwbouw) zo mogelijk binnen twee jaar te
realiseren.
Het belangrijkste orgaan binnen Wonen, zorg en
welzijn is de hierboven beschreven Stuurgroep WZW. Hierin zijn de 14 partijen
die binnen Delft betrokken zijn bij wonen, zorg en welzijn vertegenwoordigd op
directie dan wel bestuurlijk niveau. De stuurgroep komt driemaal per jaar
bijeen.
De stuurgroep kent de volgende geledingen:
Vanuit al die geledingen is een vertegenwoordiger,
ook op directie of bestuurlijk niveau, afgevaardigd naar de Beleidsgroep WZW.
Deze Beleidsgroep heeft de opdracht de bijeenkomsten van de Stuurgroep
inhoudelijk voor te bereiden en de voortgang van de realisatie van de
prestatieafspraken te bewaken. Voorzitter en secretariële ondersteuning worden
geleverd door het programma WZW van de gemeente. Stuurgroep en Beleidsgroep
kunnen werkgroepen instellen. Werkgroepen doen inhoudelijk verslag over de
voortgang richting Beleidsgroep.
Binnen Wijk- en Stadszaken is de sector
Leefbaarheid officieel april 2005 gestart met de pilot van programmatisch
werken. Doel is medewerkers binnen verschillende vakteams en sectoren integraal
te laten samenwerken aan speerpunten die het college heeft geformuleerd. Het
project WZW is omgevormd tot een programma, naast de programma’s Veiligheid,
Jeugd en brede school en Integratie en activering. Binnen het programma WZW
werken medewerkers die samen met collega’s van andere vakteams en sectoren
binnen de gemeente, maar ook met medewerkers van WZW instellingen binnen Delft,
proberen de prestatieafspraken te realiseren. Binnen het programma heeft het
ouderenbeleid, de visieontwikkeling op het huisvesting van doelgroepen, de
woonruimteverdeling en de woningbouwprogrammering een plaats gevonden.
Februari 2006 heeft de Tweede Kamer ingestemd met
de Wet Maatschappelijke Ondersteuning. Volgens deze wet krijgen gemeente een
aantal belangrijke verantwoordelijkheden erbij. Het programma WZW is
verantwoordelijk voor de realisatie van een aantal prestatievelden zoals in de
WMO opgenomen.
Met behulp van het
Regionaal Centrum Gezondheidszorg (RCG), is voor het eerst in 2003 in DWO
verband onderzoek gedaan naar vraag en aanbod op het gebied van woningen met
zorg. Dit onderzoek is uitgevoerd door het bureau Quintis. Uitkomst was dat
Delft een behoorlijke opgave had om woningen met zorg te realiseren. Een tweede
conclusie was dat het bestaande aanbod, bijvoorbeeld aan aanleunwoningen, voor
een deel onvoldoende tegemoet komt aan de wensen van de huidige generatie
ouderen en gehandicapten.
Inmiddels wordt gezocht
naar een andere wijze om de vraag in kaart te brengen omdat gebleken is dat de
reacties op de woonkrant, waar in het Quintis onderzoek van uit werd gegaan,
een onvolledig beeld geeft van de werkelijke behoeften aan woningen.
Het Gis systeem maakt het
mogelijk om visueel een overzicht te hebben van de hele gemeente waarbij
wooncomplexen en voorzieningen door middel van een kleur of een aanduiding
zichtbaar zijn. Inmiddels is een compleet overzicht van het gehele bezit van de
Delftse woningcorporaties, woningen van instellingen, welzijnsvoorzieningen,
gezondheidscentra en huisartsen, openbaar vervoer en winkels. Deze kaart maakt
het mogelijk blinde vlekken te ontdekken in het voorzieningenaanbod. Eenmaal
per jaar wordt deze kaart geactualiseerd.
Inmiddels is ook een
tweede GIS kaart ontwikkeld. Deze kaart maakt met behulp van cirkels rondom
voorzieningen en aantallen senioren per buurt duidelijk waar het beste woonservicezones
kunnen worden gepositioneerd.
De woonservicezone biedt
de bewoners de garantie dat binnen de wijk voldoende geschikte woningen zijn
voor ouderen en gehandicapten zodat zij in hun eigen wijk kunnen blijven als
zij moeten verhuizen indien de huidige woning niet meer past bij hun fysieke
omstandigheden. Bewoners die binnen de woonservicezone wonen moeten optimaal
gebruik kunnen maken van zorg- en welzijnsdiensten. Daarnaast moeten de
openbare ruimte en de gebouwen toegankelijk zijn voor rollator- en
rolstoelgebruikers.
Een werkgroep bestaande uit medewerkers van
alle geledingen van de Stuurgroep WZW heeft eerst uitgezocht wat er in een wijk
moet gebeuren en wat er aan woningen en voorzieningen moet zijn wil een wijk
een woonservicezone genoemd kunnen worden.
Gezien het grote aantal
aanwezige voorzieningen is (een belangrijk deel van) de wijk Buitenhof
aangewezen als te ontwikkelen woonservicezone
Een gedeelte van 2004 en
geheel 2005 is gebruikt om met behulp van een externe projectleider in kaart te
brengen wat er in de Buitenhof precies aanwezig is, maar ook wat de
mogelijkheden zijn. Het was een jaar waarin de betrokken instellingen hebben
moeten leren om samen aan het product woonservicezone te werken. Dat betekent
onder andere dat partijen die gewoonlijk met elkaar in concurrentie zijn, samen
een product moeten neerzetten. Begin 2006 zijn de diverse onderzoeken gereed
gekomen die aangeven wat er nog moet gebeuren voordat Buitenhof een volwaardige
woonservicezone is.
De betrokken partijen
hebben januari jl. besloten dat de aparte projectorganisatie die voor de
Buitenhof bestond, werd opgeheven en dat voortaan gebruik zou worden gemaakt
van de bestaande gemeentelijke structuur van Stuurgroep en Beleidsgroep. De
gemeente heeft besloten haar regierol verder in te vullen en zal het
projectleiderschap op zich nemen.
Door een extern bureau
wordt momenteel een beschrijving gemaakt hoe een woonservicezone in Delft tot
stand komt. Hierin moeten aanbevelingen komen te behoeve van de realisatie van
volgende woonservicezones. Het onderzoek is augustus 2006 gereed.
Die volgende
woonservicezone is inmiddels door de Stuurgroep WZW bepaald: het wordt Voorhof,
vanwege het grote aantal senioren en de verbouwingsopgave die er ligt ten
aanzien van de verzorgingshuizen en de zorgwoningen. Na Voorhof zijn
respectievelijk Vrijenban en Hof van Delft aan de beurt.
4.1 Opplussen
In de prestatieafspraken
met de Delftse corporaties zijn afspraken gemaakt over op te plussen woningen.
Inmiddels zijn 602 woningen opgeplust, wat betekent dat ze voor met name de
doelgroep ouderen beter te gebruiken zijn. Inmiddels zijn de meeste woningen
waarbij met niet al te hoge kosten resultaat geboekt kon worden aangepakt. Wat
overblijft zijn de woningen die een grotere investering vergen. Gebleken is dat
het opplussen minder makkelijk is dan werd verondersteld. Ouderen zijn vaak
niet bereid om het aanpassen aan de binnenzijde van de woning toe te staan. Dan
kan het opplussen alleen bij mutatie plaatsvinden, wat kostenverhogend werkt.
Momenteel is er een werkgroep bestaande uit ambtenaren en corporatiemedewerkers
die uitzoekt wat de beste mogelijkheden zijn. Gedacht wordt bijvoorbeeld aan
een standaard pakket dat in woningen kan worden aangebracht en aan het
toegankelijk maken voor rolstoelgebruikers van de entrees van flatgebouwen.
4.2 Nieuwbouw
Het blijkt dat de
corporaties in Delft voortvarend bezig zijn om de tekorten aan woningen voor
ouderen in te lopen. 1142 woningen staan gepland om te worden gebouwd tot 2010.
Bekende projecten hiervan zijn de Vermeertoren, Dock van Delft voor de
doelgroep ouderen. Voor mensen met een verstandelijke beperking komt aan de
Paardenmarkt in 2006 een vernieuwd
complex. Voor de GGZ doelgroep
verschijnt nieuwbouw aan de Brasserskade. Omdat er om te kunnen bouwen ook
woningen worden gesloopt, bedraagt de totale woningtoename voor speciale
doelgroepen tot 2010 naar verwachting: 1007.
Ook binnen de sector van
de verzorgingshuizen zijn er allerlei ontwikkelingen. De extramuralisatie
begint vorm te krijgen. Dat betekent dat langzamerhand verzorgingshuizen oude
stijl worden omgevormd tot moderne instellingen waar zo mogelijk wonen en zorg
gescheiden zijn. Dat betekent dat mensen in een zelfstandige woning wonen, maar
toch de zorg krijgen op het niveau van een verzorgingshuis. De komende jaren
zal het aantal plaatsen met 39 toenemen, maar wordt de kwaliteit van met name
het wonen enorm verbeterd.
De Delftse woningcorporaties
hebben veel verschillende woningen in hun bezit. Die zijn gebouwd volgens de
regels van het bouwverordening van die tijd. Dat betekent dat zij veelal niet
volledig toegankelijk zijn voor rollators en/of rolstoelen. Een werkgroep is
bezig geweest om een model te ontwerpen waarmee inzicht kan worden verkregen in
alle woningen van de corporaties wat betreft de toegankelijkheid en
doorgankelijkheid (gebruik binnen de woning). De opzet is om, als er eenmaal
inzicht bestaat, alle woningen met hun classificatie te vermelden in de
Woonkrant “Beter wonen in Haaglanden”. Over het classificatiesysteem dat
gebruikt gaat worden, wordt nog druk onderhandeld binnen het stadsgewest
Haaglanden.
In de Harnaschpolder
Delft komen woningen die geschikt zijn voor de doelgroep ouderen. Om te peilen
of in Delft behoefte is aan een woongroep voor ouderen in deze wijk, is een
informatie bijeenkomst georganiseerd in Delftstede. In totaal 120 ouderen
hebben deze bijeenkomst bijgewoond. Inmiddels is een woongroep in spé al enkele
keren onder begeleiding van een extern deskundige bijeen geweest om gezamenlijk
te bepalen wat hun woonwensen zijn. Hierbij kan gedacht worden aan: koop of
huur of een combinatie hiervan, woninggrootte, hoe groot moet de gemeenschappelijke
ruimte zijn etc.
In Delft worden de
aanleunwoningen verhuurd via de zorginstellingen. Omdat binnen het stadsgewest
Haaglanden is bepaald dat de aanleunwoningen moeten worden gepubliceerd in de
Woonkrant “Beter Wonen in Haaglanden”, is een werkgroep bezig om dit mogelijk
te maken. Er komt een “vangnet” die bewaakt dat alle ouderen met een indicatie
aanleunwoningen, daadwerkelijk zo’n woning kunnen huren. Voor acute situaties
zijn jaarlijks een aantal woningen beschikbaar die buiten de krant om kunnen
worden verhuurd.
Domotica betekent
woonautomatisering. Met behulp van technische voorzieningen kunnen mensen
langer zelfstandig wonen. In opdracht van een werkgroep van woonservicezone
Buitenhof heeft de TU Delft onderzoek gedaan naar de wensen van de bewoners in
Buitenhof aan domotica. Hieruit bleek dat de ouderen in deze wijk vooral
behoefte hebben aan brand- en inbraak alarm en aan passieve zorgalarmering en
video-deur telefonie. Verder moet het aanbod ‘vraaggestuurd’ zijn. Februari
2006 hebben de partijen die betrokken zijn bij domotica een
intentieovereenkomst opgesteld om domitica toe te gaan passen bij Dock van
Delft, de Vermeertoren en in woonservicezone Buitenhof. De projectorganisatie
krijgt 3 werkgroepen te weten: Techniek, dienstontwikkeling en exploitatie.
Als de technische kant
van de alarmering is georganiseerd, is het belangrijkste dat er goed geregeld
is wat er gebeurd als een alarm af gaat. Dit vereist samenwerking tussen de
zorgpartijen in Delft, maar ook binnen het DWO gebied. Hiertoe is een
intentieovereenkomst opgesteld die naar verwachting binnenkort door alle
partijen zal worden ondertekend.
Voor de participatie van
ouderen wordt gebruik gemaakt van de methode die is ontwikkeld door Tympaan.
Dat betekent dat ouderen, waaronder ook ouderen met een handicap, per wijk
worden uitgenodigd voor een startbijeenkomst. Daarna worden een aantal
werkgroepen ingesteld die zich gedurende enkele maanden bezighouden met een thema, bijvoorbeeld de
zorg- en dienstverlening. Daarna komen de werkgroepen met adviezen aan de
gemeente en instellingen ten aanzien van hun thema. In april 2006 wordt gestart
met de wijk Buitenhof, later in het jaar start het in Voorhof. De bedoeling is
dat jaarlijks twee wijken aan de beurt komen.
Voor de doelgroep mensen
met een functiebeperking bestaat het panel gehandicaptenbeleid, waarin ook een
vertegenwoordiger zit van de ouderenbonden. Het panel is een advies orgaan van
het college en brengt regelmatig adviezen uit over WZW onderwerpen.
11. Centraal loket
In de prestatieafspraken
is opgenomen dat er centraal binnen de gemeente een loket moet komen waar
iedereen die ouder is dan 18 jaar terecht kan met vragen op het gebied van
wonen, zorg en welzijn. Dit is ook een prestatieveld binnen de Wet
Maatschappelijke Ondersteuning die stelt dat binnen de gemeente een loket moet
zijn waar informatie en advies kan worden verkregen en waar voorzieningen
kunnen worden aangevraagd. Doel is dat aan het loket wordt achterhaald wat nu
precies de vraag is en dat er slechts één doorverwijzing plaatsvindt. De
coördinatie van het loket ligt bij de SOD. De stichting MEE zal ook
participeren binnen het loket dat per 1-1-2007 operationeel moet zijn. Het bestaande ouderenloket zal hiertoe worden
omgevormd tot een breed loket voor alle burgers. In iedere wijk of
woonservicezone komt een spreekuurlocatie. Voor het centrale loket wordt
momenteel gezocht naar een geschikte locatie.
Ook digitaal moet alle
informatie beschikbaar zijn via internet. Onderzocht wordt hoe de informatie
kan worden verzameld, bijgehouden en via een eenvoudige zoekstructuur
toegankelijk kan worden gemaakt.
De Poptahof, onderdeel
van de wijk Voorhof, wordt ingrijpend aangepakt. Er worden woningen gesloopt en
nieuwgebouwd en bestaande woningen worden gerenoveerd. Doel is dat het straks
een levendige wijk wordt bestemd voor allerlei doelgroepen. De doelgroepen
ouderen en gehandicapten moeten ook prettig in de wijk kunnen wonen. Onder het
Sociaal-economisch programma in de Poptahof is nu een werkgroep actief die
aanbevelingen zal formuleren hoe wonen, zorg en welzijn het beste inhoud kan
krijgen in de Poptahof.
Momenteel loopt een
onderzoek naar de wensen van oudere allochtonen op het gebied van wonen, zorg
en welzijn. Extra inzet wordt gepleegd om deze moeilijk bereikbare doelgroep te
bewegen aan het onderzoek mee te werken. Het onderzoek vindt plaats door middel
van groepsbijeenkomst met deelnemers van dezelfde nationaliteit, waarbij
gebruik wordt gemaakt van tolken. De uitkomst van het onderzoek zal als advies
dienen voor de ‘Taskforce Poptahof’.
De huidige opplusregeling
is erg aanbodgericht. Er werden afspraken gemaakt over het aantal gemeentebreed
op te plussen woningen en corporaties selecteerden complexen om op te plussen.
De praktijk is weerbarstiger gebleken (zie paragraaf 4.1). Momenteel wordt
bekeken of de opplusregeling derhalve meer vraaggericht kan worden ingestoken.
Dit kan bijvoorbeeld door het opplussen van de woning als maatwerk aan te
bieden aan iedereen vanaf 55 jaar. Bewoners kunnen zelf maatregelen kiezen en
deze laten uitvoeren op het moment dat zij dit wensen. In gemeente Eindhoven
heeft een dergelijke opzet zich al bewezen.
In de programmabegroting 2006-2009 is o.a.
opgenomen dat ouderenmishandeling binnen Delft aandacht moet krijgen. VWS schat
in dat 5 % van de ouderen mishandeld wordt, zorg wordt onthouden of financieel
wordt uitgebuit, meestal door mantelzorgers die de zorg niet (meer) aan kunnen.
Februari 2006 is een start gemaakt met een werkgroep die de
ouderenmis(be)handeling aandacht wil geven en zorgt dat dit wordt ondergebracht
bij “Huiselijk geweld”.
16. Toegankelijkheid
Samen met het vakteam Beleid en projecten en
met een medewerker van het vakteam Projecten is een start gemaakt van een
project dat tot gevolg moet hebben dat alle openbare gebouwen, inclusief de
scholen, toegankelijk worden voor
rolstoelgebruikers.
17. Zorgabonnement
In 2004 en 2005 zijn alle 65 jarigen
aangeschreven om hen te informeren over het zorgabonnement. Nieuw is dat vanaf
januari 2006 abonnees met een eigen woning een pluspakket kunnen afsluiten. Dan
worden indien nodig kleine reparaties aan de woning uitgevoerd. Corporatie
Vestia verzorgt hiervan de uitvoering. Per maart 2006 zijn alle abonnees
geïnformeerd over de mogelijkheid van het aanvragen van een veiligheidsbezoek.
Jaarlijks belanden 120.000 ouderen in het ziekenhuis als gevolg van een ongeval
thuis. De woning wordt dan doorgelopen a.h.v. een checklist. Daarna kan een
seniorenvoorlichter helpen bedrijven in te schakelen wanneer er aanpassingen
gedaan moeten worden. In 2006 worden alle 75 plussers geïnformeerd over het
uitgebreide Zorgabonnement. Het totaal aantal abonnees is toegenomen van 539 in
2004 naar 623 in 2005.
18. Regionale inzet op
WZW
Binnen het stadsgewest
Haaglanden is mede dankzij de inzet van het programma WZW de nota “Wonen met
zorg en welzijn in de regio Haaglanden” verschenen. Hierin wordt gesteld dat
met name vanaf 2010 een extra inspanning vereist is om tegemoet te komen aan de
vraag naar geschikte woningen. Het vergt een goede samenwerking en afstemming
tussen betrokken regionale gemeenten. Afgesproken is om te werken aan:
·
Een eenduidige terminologie.
·
Een eenduidig classificatiesysteem van woningen.
·
Inzicht te krijgen in vraag en aanbod.
·
Het ontwikkelen van instrumenten om ontwikkelingen
te monitoren.
·
Het aanvullen van de databank van het stadsgewest
met WZW gegevens.
·
De woonzorgmonitor te verbreden naar de gehele
regio.
·
Het ontwikkelen van woonservicezones.
·
Het uitwisselen van kennis.
·
Het instellen van een stuurgroep en een
klankbordgroep.
Bovenstaand overzicht geeft aan dat er al veel
gebeurt op het gebied van wonen, zorg en welzijn. Toch wordt er nog niet aan
alle prestatieafspraken gewerkt. Dat heeft te maken met het feit dat niet alles
tegelijk kan worden aangepakt, maar ook omdat onderwerpen in een bepaalde
volgorde moeten worden aangepakt . Met het nieuwe college zullen afspraken
worden gemaakt over de volgende onderwerpen.
1.
Inzet op sport voor ouderen en gehandicapten. Delft
is aangemeld voor de pilot seniorensport bij de landelijke Taskforce “Sport en
bewegen 50+”.
2.
Integrale zorgteams binnen woonservicezones.
3.
Voorbereiding woonservicezone Voorhof.
4.
Ondersteuning mantelzorgers.
5.
Normering voor toegankelijkheid woningen, openbare
ruimte en openbare gebouwen en
bepalingen omtrent aanpasbaar bouwen en levensloopbestendig bouwen.
6.
Projecten die bijdragen aan het elkaar leren kennen
van ouderen en jongeren.
7.
Aanpassen openbare ruimte Buitenhof (rollatorpaden)
8.
De sociale kaart van Delft als input voor het
digitale WZW loket.
9.
Woonwensen onderzoek van oudere allochtonen.
10. Overlast,
burenruzies, illegale bewoning, hennepkwekerijen, etc.
11. De
wijkvisies.
Medio 2006 zal met alle WZW partijen in Delft
nieuwe prestatieafspraken worden voorbereid voor de periode 2007-2008.
N.
Lautenbach