10 augustus 2000

naar agenda

Het Gemeentearchief Delft (GAD) is sinds 1957 gehuisvest in ‘Het wapen van Savoyen’ aan de Oude Delft 169. Het pand is gebouwd in 1565 en in de periode 1953-1957 ingrijpend gerestaureerd. Op het achtererf werd een archiefdepot neergezet, dat volgens de toenmalige planning veertig jaar mee zou moeten kunnen, hetgeen exact is uitgekomen.

‘Het wapen van Savoyen’ is een prachtig pand, met een uitstraling die past bij een gemeentearchief. De huidige beschikbare nuttige oppervlakte (1560 m²) levert echter problemen op in de bedrijfsvoering. Na 2001 zullen nog grotere praktische problemen ontstaan..

De archeologische werkruimte is ondergebracht in het pand Hooikade 2. Het Rijk heeft het voornemen om de spoorlijn Den Haag - Rotterdam ondergronds aan te leggen. Daartoe zal een deel van de bestaande bebouwing aan de Van Leeuwenhoeksingel moeten worden afgebroken. Het pand Hooikade 2 maakt deel uit van de te amoveren gebouwen.

Probleemstelling huisvesting Gemeentearchief Delft

Publieksruimten

De studiezaal is te klein om de in de loop der jaren fors gegroeide toeloop te kunnen opvangen. Steeds meer mensen maken gebruik van hun wettelijk recht op vrije raadpleging van archieven. De website met de Digitale Stamboom wordt zeer druk bezocht, maar heeft het aantal bezoeken aan de studiezaal niet substantieel teruggebracht. Ongeveer 25 van de 200 openstellingsdagen per jaar moet wegens ruimtegebrek een bezoekersstop worden afgekondigd.

Voor de raadpleging van beeld- en geluidsmateriaal is helemaal geen ruimte; bezoekers die voor dergelijke bronnen aankloppen, worden opgevangen in een toch al krappe werkkamer.

Het pand is niet toegankelijk voor mindervaliden. De toiletvoorziening voor bezoekers voldoet niet meer aan de (arbo-)eisen van deze tijd. Aanpassingen zijn, vanwege het monumentale karakter van het gebouw slechts beperkt mogelijk.

Depotruimte

De archiefdepots zijn zo goed als vol. Dankzij het Project Archieven Verhuisklaar kan in de jaren 1999-2001 nog net voldoende ruimte worden gewonnen om het gedurende die periode uit te zingen, maar daarna is de capaciteit volledig benut. En dan is er al gesmokkeld, want in strijd met alle voorschriften is materiaal bovenop kasten geplaatst, wat ergonomisch ongewenst is en de luchtcirculatie belemmert. Ook moesten kasten tegen wanden worden geplaatst, maar omdat de muren massief zijn, vertonen zij gemakkelijk vochtdoorslag, wat weer leidt tot schimmelvorming, zoals in 1998 is gebleken. Zeker nu de bouwkundige staat van het casco gebrekkig blijkt, worden de risico’s groter. Bijkomend probleem is dat de klimaatregelingsinstallatie zijn beste tijd gehad heeft. Bovendien voldoet hij niet aan de huidige eisen voor luchtzuivering.

Het depot voor de collectie beeld en geluid is overvol. Er is dringend behoefte aan speciale kasten voor afwijkende formaten (bijvoorbeeld tekeningen, kaarten, affiches) en voor materialen die onder bijzondere omstandigheden moeten worden bewaard (bijvoorbeeld films, negatieven). Dergelijke opbergmiddelen kunnen echter niet worden geplaatst door ruimtegebrek.

Voor de archiefmedewerkers is in principe voldoende ruimte beschikbaar. Dit geldt niet voor de medewerkers van het veel te kleine restauratie-atelier en die van de afdeling beeld en geluid. De laatsten beschikken over een kantoorruimte van slechts 30 m², waarin ook de bezoekers moeten worden ontvangen.

Op basis van landelijk gehanteerde kengetallen over de aanwas van archieven (1 strekkende meter per 1000 inwoners per jaar) wordt het volgende verwacht inzake het benodigde aantal m². Hierbij is uitgegaan van een planperiode van 40 jaar.

Gezien de historische publieksfunctie van het GAD drong de gemeenteraad in de bespreking van het beleidsplan (voorjaar 1998) aan op vestiging in de binnenstad. Qua aard en ligging is de historische binnenstad ook bij uitstek geschikt voor vestiging van een archieffunctie. Het is van belang dat het GAD goed bereikbaar is per openbaar vervoer, dat er een fietsenstalling is en dat er in de omgeving parkeerplaatsen zijn. Gezien de relaties met de andere onderdelen van de organisatie, dient het GAD niet al te ver van de overige gemeentelijke gebouwen af te zitten.

Wat de publieksruimte betreft dient een oplossing gezocht te worden naar een tijdelijke oplossing tot het moment van herhuisvesting. Het terugsturen van burgers die gebruik willen maken van hun wettelijke rechten is niet acceptabel. Het ontvangen van bezoekers in de werkkamer van de sectie beeld en geluid is onwerkbaar.

Wat de archiefdepots betreft is een oplossing nodig in het jaar 2002. Dan is alle rek uit de beschikbare ruimte en moet een opnamestop worden ingesteld. De gemeentelijke organisatie dient de over te brengen archieven dan elders op even deskundige wijze te (laten) bewaren, hetgeen overlast en extra kosten met zich meebrengt. Niet-gemeentelijke archieven kunnen door een opnamestop bij het GAD zelfs verloren gaan. Voor het depot van de collectie beeld en geluid is de situatie nu al onhoudbaar.

De archeologische werkruimte is ondergebracht in het pand Hooikade 2. Het voornemen bestaat om een deel van de spoorlijn Den Haag - Rotterdam ondergronds aan te leggen. Daartoe zal een deel van de bestaande bebouwing aan de Van Leeuwenhoeksingel moeten worden afgebroken. Het pand Hooikade 2 maakt deel uit van de te amoveren gebouwen, waardoor er vervangende huisvesting voor de archeologische werkruimte moet worden gezocht.

Het huidige oppervlak voor de kantoorruimte zal in de toekomst iets moeten worden vergroot i.v.m. de verwachte uitbreiding van personeel. De wasruimte en de daaraan gekoppelde mogelijkheid voor opslag van vuile spullen en gereedschappen zal drastisch moeten worden vergroot. Momenteel vindt een deel van deze opslag door ruimtegebrek in de looppaden van het vondstenmagazijn plaats.

De benodigde depotruimte laat zich moeilijker inschatten. In totaal gaat het om ca 1000 strekkende meters doos verdeeld over de twee depotruimtes en de uitlegruimte. De groei van het aantal meters vondstendozen ligt gemiddeld op 70 m per jaar. Dit betekent dat bij het gebruik van verrijdbare stellingen voor de 1000 strekkende meters dozen een magazijn van ca 75 m² vloeroppervlak nodig is. Indien er ruimte voor aanwas voor de komende 20 jaar wordt ingecalculeerd, zal deze ruimte ca 100 m² groter moeten zijn. Overigens kan er in het depot een splitsing worden aangebracht in een "levend’ en een ‘dood’ depot, waarbij de laatste het grootste depot kan zijn en op afstand van de werkruimte kan worden gehuisvest.

Volgens ARBO-richtlijnen zal er in de toekomst rekening moeten worden gehouden dat er naast het nuttig vloeroppervlak ruimte moet komen voor een kantine, voor douches en voor omkleedruimte.

De nieuwe huisvesting dient bij voorkeur in of nabij de binnenstad te zijn gehuisvest, daar het werkterrein van de archeoloog vooral daar te vinden is en transport binnen de binnenstad te voet en per fiets goed te regelen is, maar bij een ver van de binnenstad gelegen locatie een probleem is.

Het nieuwe onderkomen moet bovendien ook buiten kantoortijden toegankelijk gemaakt kunnen worden, daar regelmatig in weekeinden, ‘s avonds en ‘s ochtends vroeg uitvoering van archeologisch onderzoek noodzakelijk is.

Voor het Gemeentearchief is eerder onderzoek verricht naar de mogelijkheden tot uitbreiding en verbetering van het huidige pand. Alle opties blijken echter onuitvoerbaar om planologische en technische redenen. Nog daargelaten dat aanpassing kostbaar is.

De archeologische werkruimte is wat betreft huisvesting thans gekoppeld aan het onderkomen van het parkeerbedrijf. In de planvorming rond verplaatsing van het parkeerbedrijf wordt in deze koppeling niet voorzien. Dit betekent dat er voor een zelfstandige huisvesting voor de archeologische werkruimte moet worden gezocht, of dat er wordt aangesloten bij de huisvesting van een der andere gemeentelijke instellingen.

Het Gemeentearchief, dat door ruimtegebrek op zoek is naar ruimere huisvesting, zou een ideale partner voor de archeologische werkruimte kunnen vormen om bij aan te haken. Beide instellingen vormen een onderdeel van de cultuurhistorische sector van Delft, hebben een vergelijkbare behoefte aan depotruimte, richten zich in hun publieksfunctie voor een groot deel op dezelfde doelgroep, en hebben ongeveer hetzelfde tijdspad voor het vinden van een nieuwe huisvesting.

In het verleden is al naar een aantal herhuisvestingsmogelijkheden gekeken. Het voormalige Waterloopkundig Laboratorium nabij het Doelenterrein leek bijzonder geschikt, maar bleek al een andere bestemming te hebben. De vroegere TU-bibliotheek aan het Schuttersveld was eveneens een optie, maar het toenmalige college achtte aankoop en restauratie financieel niet haalbaar. In het kader van het onderzoek naar de mogelijkheden van de ontwikkeling van een cultuurplein in het Zuidpoortgebied, zijn onlangs ook de mogelijkheden en wenselijkheden onderzocht van huisvesting van het GAD aldaar, al dan niet in combinatie met instellingen als de Openbare Bibliotheek en de Vrije Akademie. Om redenen waarover u door de projectgroep Zuidpoortgebied apart bent geïnformeerd, wordt de huisvesting van het GAD en de archeologen in het Zuidpoortgebied op dit moment niet als een wenselijke optie gezien. Ook is gekeken naar het Meisjeshuis aan de Oude Delft 116. De beschikbare bruto vloeroppervlak van 1865 m² (inclusief niet bruikbare kelderruimte en slechts deels bruikbare zolderruimte) is echter onvoldoende voor vestiging van een gemeentearchief. Ook is het op deze locatie onmogelijk om een ondergronds depot, met een beter beheersbaar klimaatsysteem, te bouwen.

Eveneens is de locatie Gasthuisplaats bekeken op de mogelijkheden voor vestiging van het Gemeentearchief en de archeologen. De visie voor het terrein is altijd geweest: herenhuizen aan de gracht en ondergronds parkeren voor bewoners en gebruikers.

Een ondergrondse depotruimte is strijdig met het gewenste ondergronds parkeren. Huisvesting van het GAD, eventueel gecombineerd met de archeologen, gaat ten koste van de voorziene ontwikkelingspotentie en ligt daarom niet voor de hand.

Een nadere toelichting op de locatie Gasthuisplaats

Nadat voldoende parkeervoorzieningen in Zuidpoort zijn gerealiseerd, kan de huidige parkeervoorziening komen te vervallen voor bezoekers van de binnenstad en deels vervangen worden door nieuwbouw en door realisering van een parkeervoorziening (80 parkeerplaatsen) voor de bewoners / gebruikers. De locatie kan integraal ontwikkeld worden. Een integrale ontwikkeling van deze locatie is ingewikkelder dan alleen maar kijken naar vestigingsmogelijkheden voor het Gemeentearchief en de archeologen op die locatie, maar levert in de grondexploitatie en stedenbouwkundige ontwikkelingsmogelijkheden voordelen op. Bij een integrale ontwikkeling van de locatie zal rekening gehouden moeten worden met eerder gedane toezeggingen aan de omwonenden.

Bouwen op deze plek is een boeiende uitdaging. Voor deze locatie zijn eerder stedenbouwkundige visies gemaakt. Besluitvorming hierover heeft niet plaatsgevonden. Architectonisch kan door een sterk ontwerp een belangrijke bijdrage worden geleverd aan de verbetering van de binnenstad. Nadeel is wel dat daardoor minder woningen in de duurdere prijsklasse gerealiseerd kunnen worden, waar in Delft behoefte aan is. Dat is deels te compenseren door dure woningen aan de Kruisstraat te bouwen, maar de uitstraling is daar minder. In die zin is dan ook sprake van een verlies aan ontwikkelingspotentie.

Het tijdstip waarop de nieuwe huisvesting voor het GAD en de archeologen op deze locatie aan de Koornmarkt / Gasthuisplaats betrokken kan worden is mede afhankelijk van het tijdstip waarop de parkeergarage in Zuidpoort (onder veld 5) in gebruik genomen wordt. In gebruik name van de parkeergarage wordt verwacht in de tweede helft van 2003. Oplevering van het nieuwe gebouw zal dan in de 2^e helft van 2005 plaats kunnen vinden.

Globaal overzicht investeringslasten op locatie Koornmarkt / Gasthuisplaats

(met het GAD en archeologen)

Zie ook bijlage 2: schema Koornmarkt / Gasthuisplaats

Bij de beoordeling van de oplossingsrichtingen en de financiële opzet is uitgegaan van een gezamenlijke huisvesting van het Gemeentearchief en de archeologen volgens de eerder in deze nota vermelde programma’s van eisen.

Zolang het GAD nog overcapaciteit heeft, kan die worden gebruikt door de archeologen. De precieze periode is afhankelijk van de daadwerkelijke groei van de omvang van de archieven. Die is moeilijk precies in te schatten, omdat niet geheel duidelijk is wat het exacte effect van digitalisering zal zijn.

Thans zijn de volgende oplossingsmogelijkheden bekeken:

Huisvesting op locatie Kruisstraat;

Centrale huisvesting gemeentelijke organisatie

Er zijn vergevorderde plannen om de openbare bibliotheek te verhuizen naar een locatie in het te ontwikkelen Zuidpoortgebied.

Het bestaande complex aan de Kruisstraat lijkt op het eerste gezicht ideaal voor de huisvesting van het gemeentearchief en de archeologen. De ligging en de bereikbaarheid is goed. De inrichting van het gebouw is echter niet efficiënt en de vloeren zijn niet sterk genoeg, of op z’n minst is de draagkracht twijfelachtig te noemen, om de hogere vloerbelasting bij een archieffunctie te kunnen dragen. Om het gemeentearchief en de archeologie op die locatie te kunnen huisvesten dient het bestaande complex gesloopt te worden. Omdat mede ten behoeve van de bibliotheek al voorzien is in voldoende parkeergelegenheid, ontstaat er geen extra parkeerdruk door vestiging van het GAD en de archeologen.

Met de sloop en de bouw kan op deze locatie in de 2^e helft van 2004 gestart worden, afhankelijk van het tijdstip waarop de Stichting Openbare Bibliotheek Delft het pand verlaat. Oplevering van het nieuwe gebouw zal dan in de 2^e helft 2006 plaatsvinden (zie ook bijlage 1). Voor de voorbereiding staat twee jaar.

De realiseringstermijn is (deels) gebonden aan de ontwikkeling van de Zuidpoort en de daar te realiseren parkeergarage.

Door zoveel mogelijk depotruimte ondergronds te bouwen blijft, naast de nieuwbouw ten behoeve van het GAD en de archeologen, bovengronds bouwvolume beschikbaar voor bijvoorbeeld woningbouw of winkels. Bij een depotruimte onder de grond zullen de externe klimaatinvloeden veel minder zijn. Er ontstaat een stabielere klimaatbeheersing.

Voor deze locatie geldt dat een deel van de sloopkosten en/of kosten bodemsanering aan de integrale ontwikkeling van de locatie toegerekend kan worden. De hieronder genoemde en aan het GAD en de archeologen toe te schrijven investeringslasten zullen hierdoor minder worden.

In dit stadium is het niet zinvol om een exploitatiebegroting voor de nieuwbouw op te stellen, in casu rekening te houden met de grondwaarde. Pas wanneer met name meer inzicht in de grondexploitatie ontstaat - hetgeen afhankelijk is van de stedenbouwkundige invulling, de kosten van het bouwrijp maken en de fiscale mogelijkheden - kan een realistische exploitatiebegroting voor de huisvesting van het GAD, gecombineerd met de archeologen, opgesteld worden.

De financiën van de locatie Kruisstraat / optie

Omdat het Gemeentearchief niet direct de beschikking hoeft te hebben over de totaal te bouwen vloeroppervlak kan ook nog gekeken worden naar mogelijkheden en wenselijkheden om de archeologen het, in de eerste periode aanwezige, surplus aan depotruimte te laten gebruiken. Op basis van de thans geraamde investeringen kan dit een besparing betekenen van ƒ 945.000,= op de totale bouwkosten van ƒ 16.931.500.

Zie ook bijlage 3: schema locatie Kruisstraat

Het Gemeentearchief en de archeologen passen uiteraard goed in de te realiseren centrale huisvesting van de gemeentelijke organisatie. Centrale huisvesting biedt een groot aantal voordelen voor zowel de klant als voor het functioneren van het ambtelijk en bestuurlijk apparaat. Het betekent ook een voordeel in de toe te rekenen investeringslasten omdat een aantal algemene voorzieningen (vergaderruimte, personeelskantine e.d.) en de nodige infrastructuur, gedeeld worden.

Verwacht wordt dat centrale huisvesting op z’n vroegst in 2006 gerealiseerd kan zijn, afhankelijk van de vestigingslocatie.

Om een acceptabele bedrijfsvoering voor het Gemeentearchief te waarborgen zullen tijdelijke voorzieningen getroffen moeten worden. Thans wordt uitgezocht welke maatregelen nodig zijn. Hierop wordt in het voorjaar 2000 nader op teruggekomen.

Bij huisvesting van het Gemeentearchief en de archeologen in de centrale huisvesting zijn buiten de gereserveerde middelen geen extra middelen nodig dan de kosten die met een centrale huisvesting gemoeid zijn. Pas als de locatie Kruisstraat in beeld komt zullen aanvullende middelen, naast de kosten van centrale huisvesting, nodig zijn.

Voor de huisvesting van het Gemeentearchief is eerder ƒ 15 miljoen gereserveerd. De thans veronderstelde kosten vallen hoger uit. De werkelijk aan de huisvesting van het GAD en de archeologen toe te rekenen kosten kunnen echter lager uitvallen omdat van een integrale planontwikkeling, gecombineerd met winkels en of woningen, sprake zal zijn. Daarnaast zal de af te schrijven boekwaarde van het pand Oude Delft 169 ook lager zijn omdat daarop tot aan de nieuwbouw nog afgeschreven wordt. Bij de vaststelling van de hoogte van het gereserveerde bedrag van ƒ 15 miljoen was een gecombineerde huisvesting met de archeologen nog niet voorzien.

in principe in te stemmen met de huisvesting van het archief en de archeologen in de voorgenomen centrale gemeentelijke huisvesting bij het Centraal Station;

indien de centrale huisvesting niet door gaat of voor het archief te laat komt de locatie Kruisstraat te reserveren voor het archief, al dan niet gecombineerd met de archeologen;

als laatste datum voor de keuze tussen centrale huisvesting en locatie Kruisstraat 1 januari 2002 te kiezen.